ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η μακροβιότερη σύγκρουση στην Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοηθεί

Του Thomas de Wall / Carnegie.ru

"Εάν στην πρώτη πράξη ενός έργου έχεις κρεμάσει ένα πιστόλι στον τίτλο, τότε στη δεύτερη πράξη αυτό το όπλο πρέπει να πυροβολήσει".

Ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος ο οποίος έχει περάσει χρόνια προσπαθώντας να διαπραγματευτεί για τη διαφωνία μεταξύ Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τη μακροβιότερη σύγκρουση στην ευρύτερη Ευρώπη, λατρεύει αυτό το απόσπασμα του Anton Chekhov.

Την περασμένη Κυριακή, 26 χρόνια μετά από τη συμφωνία για την κατάπαυση πυρός την οποία τήρησαν σε μεγάλο βαθμό και οι δύο πλευρές, το πιστόλι πυροβόλησε. Ξέσπασαν έντονες μάχες.  

Γιατί τώρα; 

Εξαιτίας των μακροχρόνιων αντιδράσεων που δεν εκδηλωνόταν, αλλά επίσης και εξαιτίας μιας ειδικής ιστορικής στιγμής.

Να μην ξεχάσει κανείς, αυτή είναι η παλαιότερη εθνοτική-εδαφική σύγκρουση στον μετά-σοβιετικό χώρο.  

Η διαφωνία ξεκίνησε ως πολιτική σύγκρουση το 1988, κάνοντας τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ να χάσει τον ύπνο του. Μετατράπηκε σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των δύο ανεξάρτητων κρατών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν καθώς διαλύθηκε η ΕΣΣΔ. Οι δύο πλευρές σταμάτησαν να πολεμούν το 1994 μετά από μια –με ρωσική διαμεσολάβηση- κατάπαυση πυρός, αφήνοντας μια αρμενική στρατιωτική νίκη. Αλλά η σύγκρουση από μόνη της δεν επιλύθηκε. Το Αζερμπαϊτζάν έχασε όχι μόνο την αμφισβητούμενη περιοχή του Καραμπάχ, το οποίο είχε πλειοψηφία αρμένικου πληθυσμού στις σοβιετικές εποχές, αλλά –μερικώς ή ολικώς- επτά περιοχές του Αζερμπαϊτζάν οι οποίες ποτέ δεν ήταν υπό αμφισβήτηση, αλλά εξακολουθούν να ελέγχονται από αρμενικές δυνάμεις.

Μετά από το 1994, η ζώνη κατάπαυσης πυρός θα μπορούσε να είναι ήσυχη, μερικές φορές για χρόνια, αλλά ποτέ δεν υπήρξε ανακωχή στην επιθετική ρητορική μεταξύ των δύο πλευρών.  

Δεν υπήρχαν ειρηνευτικές δυνάμεις στην περιοχή. Ενώ και οι δύο χώρες προχώρησαν σε μια μεγάλη στρατιωτικοποίηση, αγοράζοντας βαρύ εξοπλισμό, επιθετικά αεροσκάφη, drones και πυραύλους μεγάλης εμβέλειας.

Για τέσσερις ημέρες τον Απρίλιο του 2016, το όπλο του Chekhov πυροβόλησε, και περίπου 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, πριν οι Ρώσοι βρεθούν σε θέση να διαμεσολαβήσουν άλλη μία κατάπαυση πυρός.

Οι συγκρούσεις αυτή την εβδομάδα μοιάζουν ακόμη πιο σοβαρές. Δεδομένου ότι οι λαϊκές προσδοκίες και στις δύο κοινωνίες ήταν πολύ υψηλές, θα είναι πιο δύσκολο για τους ηγέτες να σταματήσουν σύντομα και να δηλώσουν ότι είναι νικητές. Ο κίνδυνος κλιμάκωσης και μιας μαζικής καταστροφής, είναι ανησυχητικά υψηλός.

Η Ρωσία, και ο υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov συγκεκριμένα, παραμένει ο πιο ενεργός διαμεσολαβητής και ο μόνος παράγοντας με πραγματική ικανότητα να πείσει και τις δύο πλευρές να κηρύξουν νέα κατάπαυση πυρός.  

Αλλά...

 

 όπως πάντα, η Μόσχα περιορίζεται από τις πυκνές διμερείς ατζέντες που έχει με το Μπακού και το Ερεβάν, και από την επιφυλακτικότητα που έχουν κατά παράδοση τόσο οι Αρμένιοι όσο και οι Αζέροι για τις ρωσικές προθέσεις στην περιοχή. η Ρωσία δεν θα είναι ποτέ σε θέση να συνάψει μια ειρηνευτική συμφωνία μόνη της.

Υπάρχει μια ισχυρή και τραγική αίσθηση ντεζαβού αυτή την εβδομάδα. 

Τον Μάιο του 2016, μετά από τον τελευταίο γύρο των έντονων συγκρούσεων, οι δύο πρόεδροι πήγαν στη Βιέννη και υπό πίεση από τον Lavrov και τον τότε Αμερικανό ΥΠΕΞ John Kerry, και οι δύο πλευρές συμφώνησαν στις απαιτήσεις που είχαν κάνει οι άλλοι εδώ και καιρό. Η πλευρά του Αζερμπαϊτζάν συμφώνησε στα μέτρα για την ενίσχυση της κατάπαυσης του πυρός, που ήταν η βασική ανησυχία των Αρμενίων. Οι Αρμένιοι συμφώνησαν στην επανέναρξη των διαπραγματεύσεων "για μια συνολική διευθέτηση", που ήταν το βασικό αίτημα των Αζέρων.

Αυτή η συμφωνία θα μπορούσε να έχει αποκομίσει κάποιο όφελος από την τραγωδία του 2016, αλλά πολύ γρήγορα και οι δύο πλευρές παραβίασαν τις δεσμεύσεις τους και ως συνήθως, οι διεθνείς διαμεσολαβητές δεν προσπάθησαν να κάνουν το Μπακού και το Έρεβαν να κρατήσουν τον λόγο τους.