ΙΑΤΡΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Το μέλλον της Ιατρικής: Τεχνολογία ή Ιατρική του Τρόπου Ζωής;

Γράφει ο Γεώργιος Π. Χρούσος 

Ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ, διευθυντής του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Υγείας Μητέρας, Παιδιού, και Ιατρικής Ακριβείας. Επικεφαλής έδρας UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής.

Η Ιατρική λειτουργεί με βασικό σκοπό και αποστολή την καλή υγεία, ευημερία και ευτυχία του ανθρώπου. 

Ο Ιπποκράτης διαιρούσε την Ιατρική σε τρεις κλάδους, τη Φυσική (Παθολογία), τη Χειρουργική και τη Διαιτητική (του Τρόπου Ζωής), και αυτή η αντίληψη ισχύει και σήμερα.

Αναμφίβολα, η Επιστήμη, η Καινοτομία και η Τεχνολογία έχουν συνεισφέρει και εξακολουθούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην πρόοδο και των τριών διαστάσεων της Ιπποκρατικής Ιατρικής. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια, η Ιατρική αναπτύσσεται ραγδαία όσον αφορά την εμβάθυνση των γνώσεων και την τεχνολογική της διάσταση, ενώ οι δυνατότητές της να προλάβει, να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει τις ανθρώπινες νόσους έχουν εκτοξευθεί. Η ιατρική επιστήμη εξελίσσεται ακάθεκτα και εκθετικά, με κύριους συντελεστές και οδηγούς τη βιοτεχνολογία, την απεικονιστική επιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη. Η αποκρυπτογράφηση του ανθρώπινου, και όχι μόνο, γονιδιώματος, η ικανότητα της γενετικής μηχανικής να διορθώνει γονίδια και να επηρεάζει την έκφρασή τους, η απαρχή των γονιδιακών και κυτταρικών θεραπειών, η επιτάχυνση της μελέτης του εγκεφάλου, η ρομποτική, η μικροχειρουργική, τα καινοτόμα φάρμακα, και οι βιολογικοί παράγοντες, όλα αναπτύσσονται συνεχώς και προοικονομούν ένα άριστο μέλλον. Χωρίς αμφιβολία, είμαστε πολύ κοντά στη θεραπεία νόσων που ακόμη θεωρούνται ανίατες.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι νέες γνώσεις των τελευταίων ετών μας έχουν επίσης επιβεβαιώσει τη σοφία του τρίτου κλάδου της Ιπποκρατικής Ιατρικής, της Διαιτητικής, και έχουν αποκαλύψει τις βιολογικές βάσεις των αρχαίων προτροπών για τον υγιεινό τρόπο ζωής. Σήμερα, από πλευράς κοινωνικού και οικονομικού αντικτύπου, η Ιατρική του Τρόπου Ζωής (Lifestyle Medicine) αποτελεί την κύρια προσφορά της Ιατρικής προς την ανθρωπότητα για την πρόληψη και θεραπεία των νόσων που την ταλανίζουν, δηλαδή των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιομεταβολικά νοσήματα, η οστεοπόρωση, το άγχος, η κατάθλιψη και ο καρκίνος.

Στην Ιατρική του Τρόπου Ζωής υπεισέρχεται σε μεγάλο βαθμό η ιατρική τέχνη, η διάσταση της ιατρικής που δεν εξαρτάται από την τεχνολογία, αλλά από αυτή καθαυτή την ανθρώπινη φύση. Η δυαδική σχέση εμπιστοσύνης ιατρού-ασθενούς ή, αντίστοιχα, η τριαδική σχέση, στην περίπτωση που συμπεριλαμβάνεται το δίπολο γονέας-παιδί, έχει στενή σχέση με το αποτέλεσμα μιας θεραπείας.  


Αυτή η σχέση εξαρτάται από την εν-συναίσθηση, δηλ., την εν πολλοίς αυτόματη γνωστική και συναισθηματική επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων, που αποτελεί και τη βάση του κοινωνικού ιστού. Φυσιολογικά συν-παλλόμενα νευρωνικά δίκτυα εν-συναίσθησης στους εγκεφάλους αλληλοεπιδρώντων ατόμων συνδέουν τον ιατρό με τον ασθενή και, σαν συγκοινωνούντα δοχεία, περνούν θετικά συναισθήματα από τον πρώτο στον δεύτερο. Στη σωστή σχέση, τα αρνητικά συναισθήματα του ασθενούς δεν πρέπει να περνούν στον ιατρό, ο οποίος έτσι, να μπορεί με «συμπόνια», δηλ. γνωστική εν-συναίσθηση με αρχές προσφοράς, χωρίς να υποφέρει, ανεπηρέαστος, να προσφέρει στον/στην ασθενή την αμέριστη βοήθειά του. Στη μαζική, απρόσωπη, «βιομηχανική» ιατρική που θυμίζει «γραμμή παραγωγής» και στην παρεπόμενη απώλεια της συμπόνιας, όπως αυτή που συχνά επικρατεί στις δυτικές κοινωνίες σήμερα, αυτή η τόσο ουσιαστική σχέση έχει διαταραχθεί ή ακόμα και διακοπεί, με πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τους φροντιστές, τους νοσηλευτές και ιατρούς. Αυτό δεν είναι το μέλλον της Ιατρικής που επιθυμούμε και αυτή η τάση πρέπει να αναστραφεί.

Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής στοχεύει στην προώθηση του υγιεινού τρόπου διαβίωσης μέσω της αύξησης της φυσικής δραστηριότητας, της καλής διατροφής, του σωστού και κανονικού ύπνου, της επιτυχούς διαχείρισης του στρες, της αύξησης της ψυχοσωματικής ανθεκτικότητας, της αντιμετώπισης του άγχους και της κατάθλιψης, της αποφυγής καταχρηστικών συμπεριφορών, και της πρόληψης και καταπολέμησης σημαντικών χρόνιων μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Ολα τα παραπάνω, μαζί με την προ-κοινωνικότητα, την υπέρβαση, και τον ενάρετο βίο, συντελούν στην πέραν της ευζωίας απόκτηση της αριστοτέλειας ευδαιμονίας. Η Ιατρική του Τρόπου Ζωής, συνεπώς, αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας και της διάρκειας του υγιούς βίου του ατόμου, και όχι μόνο. Σίγουρα, βοηθάει ιδιαίτερα και αυτούς που ασθενούν, βελτιώνοντας, ανάμεσα στα άλλα, και την ανταπόκρισή τους στις διάφορες θεραπείες που λαμβάνουν. Μέσω των καλά ιατρικά αντιμετωπιζόμενων ασθενών, επηρεάζεται θετικά και το περιρρέον περιβάλλον τους, αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Η ιατρική του τρόπου ζωής προλαμβάνει, θεραπεύει και ανακουφίζει και αυτούς που ασθενούν. Η εφαρμογή της είναι απόλυτα επιθυμητή και είναι θέμα παιδείας σε μια κοινωνία στην οποία θέλουμε να γίνει εγγενές βίωμα και να επικρατήσει.

Σήμερα, κανένας δεν αμφισβητεί την αξία της έρευνας και της καινοτομίας στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ασθενών και στην απαραίτητη συνεργασία των φορέων που εμπλέκονται άμεσα προς αυτή την κατεύθυνση. Η πολιτεία, η ακαδημαϊκή κοινότητα, τα ερευνητικά ινστιτούτα, οι σύλλογοι ασθενών, και η φαρμακοβιομηχανία παίζουν τεράστιους ρόλους στην καλύτερη δυνατή συνεργασία για το βέλτιστο αποτέλεσμα. Παράλληλα με την ωφέλεια που όλοι απολαμβάνουμε από την τεχνολογική ιατρική και τις παραπάνω δράσεις μεταξύ ασθενών, επιστημόνων υγείας και φαρμακευτικής βιομηχανίας, αυτές οι συνέργειες αποδίδουν καλύτερα πάνω σε ένα υπόβαθρο σωστού τρόπου ζωής.  


Το μέλλον της Ιατρικής είναι...


 λαμπρό, όχι μόνο λόγω της τεχνολογικής της ανάπτυξης, αλλά και λόγω της ικανότητάς της να θεραπεύει τον ψυχισμό του ανθρώπου και της κοινωνίας. Η κοινωνική και συμπεριφορική διάσταση της Ιατρικής εφαρμόζεται μαζί με την κλασική και τεχνολογική Ιατρική εις όφελος του ατόμου και του συνόλου. Σωστή κοινωνική στρατηγική προσέγγιση στην ιατρική φροντίδα θα οδηγήσει σε υγιέστερους και ευτυχέστερους πολίτες ταυτόχρονα με σημαντικά κοινωνικο-οικονομικά οφέλη για τον τόπο.