ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ
Αν δούμε διαχρονικώς τις δημοσκοπήσεις, μάλλον θα ιχνηλατήσουμε μια «παγκόσμια σταθερά της ανοησίας».
Του ΠΑΣΧΟΥ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗ
Αν δούμε διαχρονικώς τις δημοσκοπήσεις, μάλλον θα ιχνηλατήσουμε μια «παγκόσμια σταθερά της ανοησίας».
Το 30% των Αμερικανών πιστεύει ότι μας ψεκάζουν. Βάσει δημοσκόπησης της Metron Analysis (Σεπτέμβριος 2013), το 33,3% των Ελλήνων συμφωνεί με την άποψη ότι «γίνονται ρίψεις χημικών από αεροπλάνα επί του πληθυσμού».
Το 29% των Αμερικανών θεωρεί ότι δεν ήταν η Αλ Κάιντα που έριξε τα αεροπλάνα στους Δίδυμους Πύργους, αλλά η αμερικανική κυβέρνηση, ή το Ισραήλ κ.λπ.
Στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης, το 2013, το 35% των Ελλήνων θεωρούσε τη Ρωσία τη σημαντικότερη χώρα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Το 30% των συμπατριωτών μας πιστεύει ότι έχει βρεθεί το φάρμακο του καρκίνου, αλλά μας το κρύβουν (athensvoice, 22.11.2017)
Το 25% των ενήλικων Αμερικανών, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Pew Research Center (24.7.2020), πιστεύει ότι πιθανότατα ο SARS-Covid-2 φυτεύτηκε στις κοινωνίες από ισχυρά κέντρα για διάφορους λόγους, ένας εκ των οποίων είναι ο έλεγχος των ατόμων. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα το 29% των ενήλικων Αμερικανών πιστεύει ότι ο ιός παρήχθη σε εργαστήριο είτε τυχαία (6%), είτε με κάποιο σκοπό (23%).
Για το τελευταίο στην Ελλάδα οι δείκτες είναι ακόμη χειρότεροι. Σύμφωνα με έρευνα της Pulse για την «Καθημερινή» της Κυριακής «μόνο το 37% (περίπου ένας στους τρεις) πιστεύει την επίσημη εκδοχή που υποστηρίζουν οι περισσότεροι επιστήμονες και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ότι ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση. Το 52% πιστεύει ότι είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Η ομάδα αυτή χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες. Η πρώτη υποκατηγορία (30%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε για κάποιο σκοπό και ότι ο σκοπός αυτός μπορεί να είναι η διενέργεια ενός πειράματος (μάλλον για τον έλεγχο πληθυσμών) που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη σε παγκόσμια κλίμακα. Η δεύτερη υποκατηγορία (22%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε κατά λάθος, ίσως έπειτα από ένα ατύχημα σε εργαστήριο».
«Η σταθερά της ανοησίας»
Η «παγκόσμια σταθερά της ανοησίας» εμφανίζεται πάλι στην ίδια έρευνα, αφού «ένας στους τρεις πιστεύει ότι ο κορωνοϊός χρησιμοποιείται αδικαιολόγητα για τον εκφοβισμό της κοινής γνώμης (33%), για την επιβολή αναγκαστικού εμβολιασμού (33%)» («Καθημερινή», 14.6.2020).
Το 25% των ενήλικων Αμερικανών, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Pew Research Center (24.7.2020), πιστεύει ότι πιθανότατα ο SARS-Covid-2 φυτεύτηκε στις κοινωνίες από ισχυρά κέντρα για διάφορους λόγους, ένας εκ των οποίων είναι ο έλεγχος των ατόμων. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα το 29% των ενήλικων Αμερικανών πιστεύει ότι ο ιός παρήχθη σε εργαστήριο είτε τυχαία (6%), είτε με κάποιο σκοπό (23%).
Για το τελευταίο στην Ελλάδα οι δείκτες είναι ακόμη χειρότεροι. Σύμφωνα με έρευνα της Pulse για την «Καθημερινή» της Κυριακής «μόνο το 37% (περίπου ένας στους τρεις) πιστεύει την επίσημη εκδοχή που υποστηρίζουν οι περισσότεροι επιστήμονες και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ότι ο ιός δημιουργήθηκε τυχαία στη φύση. Το 52% πιστεύει ότι είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Η ομάδα αυτή χωρίζεται σε δύο υποκατηγορίες. Η πρώτη υποκατηγορία (30%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε για κάποιο σκοπό και ότι ο σκοπός αυτός μπορεί να είναι η διενέργεια ενός πειράματος (μάλλον για τον έλεγχο πληθυσμών) που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη σε παγκόσμια κλίμακα. Η δεύτερη υποκατηγορία (22%) πιστεύει ότι ο ιός δημιουργήθηκε κατά λάθος, ίσως έπειτα από ένα ατύχημα σε εργαστήριο».
«Η σταθερά της ανοησίας»
Η «παγκόσμια σταθερά της ανοησίας» εμφανίζεται πάλι στην ίδια έρευνα, αφού «ένας στους τρεις πιστεύει ότι ο κορωνοϊός χρησιμοποιείται αδικαιολόγητα για τον εκφοβισμό της κοινής γνώμης (33%), για την επιβολή αναγκαστικού εμβολιασμού (33%)» («Καθημερινή», 14.6.2020).
Δυστυχώς δεν υπάρχουν δημοσκοπήσεις για να κρίνουμε και να συγκρίνουμε τη διείσδυση των fake news του παρελθόντος, αλλά υπάρχει η έρευνα του κ. Δημήτρη Ψαρρά η οποία αποκαλύπτει ότι «το δημοφιλέστερο βιβλίο των εκδοτικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα (...) αναδεικνύεται ένα ταπεινό κακογραμμένο βιβλιαράκι, το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος τού δυτικού κόσμου θεωρείται βέβαιο πλαστογράφημα. (...) Κυκλοφορούν αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα πάνω από δέκα διαφορετικές εκδόσεις των Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών...» («Το μπεστ σέλερ του μίσους», εκδ. Πόλις).
Πρέπει όμως να ξεχωρίσουμε τα fake news από τις σύγχρονες μυθολογίες, ασχέτως αν τα πρώτα είναι σε πλείστες περιπτώσεις παραγωγός των δεύτερων.
Πρέπει όμως να ξεχωρίσουμε τα fake news από τις σύγχρονες μυθολογίες, ασχέτως αν τα πρώτα είναι σε πλείστες περιπτώσεις παραγωγός των δεύτερων.
Μια είδηση σε κάποιο site του στυλ «Βρέθηκε το φάρμακο του καρκίνου και μας το κρύβουν», είναι fake news. Η αντίληψη όμως ότι ο κόσμος κυβερνάται από μια στρογγυλή τράπεζα ισχυρών είναι μυθολογία, αντίστοιχη εκείνης που έλεγε ότι 12 θεοί κανόνιζαν τις τύχες της πόλης.
Πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι και τα δύο προϋπήρχαν του Διαδικτύου.
Πρέπει να επισημάνουμε επίσης ότι και τα δύο προϋπήρχαν του Διαδικτύου.
Οι μυθολογίες είναι η βάση όλων των θρησκειών του κόσμου, αλλά –όπως γράφαμε και παλιότερα– fake news υπήρχαν πάντα και μάλιστα σε καλύτερα του Διαδικτύου σπίτια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 1976 η χώρα έζησε μήνες φρενίτιδας με το «νερό του Καματερού», που «θεράπευε τον καρκίνο». Προωθήθηκε δεόντως από μερίδα του Τύπου της εποχής, με αποτέλεσμα να γρονθοκοπούνται άνθρωποι στις ουρές για να πάρουν ένα μπουκαλάκι με το «θαυματουργό Ηλιον».
Παγκοσμίως, υπήρξαν fake news που οδήγησαν χώρες σε πόλεμο. Ενα από αυτά ήταν η βύθιση του αμερικανικού θωρηκτού «USS Maine» στον κόλπο της Αβάνας, από άγνωστα μέχρι σήμερα αίτια και οδήγησε στον αμερικανοϊσπανικό πόλεμο και στην ανεξαρτησία της Κούβας από τους Ισπανούς.
Διπλό πρόβλημα
Με τα ψηφιακά fake news υπάρχουν δύο προβλήματα.
Παγκοσμίως, υπήρξαν fake news που οδήγησαν χώρες σε πόλεμο. Ενα από αυτά ήταν η βύθιση του αμερικανικού θωρηκτού «USS Maine» στον κόλπο της Αβάνας, από άγνωστα μέχρι σήμερα αίτια και οδήγησε στον αμερικανοϊσπανικό πόλεμο και στην ανεξαρτησία της Κούβας από τους Ισπανούς.
Διπλό πρόβλημα
Με τα ψηφιακά fake news υπάρχουν δύο προβλήματα.
Το πρώτο είναι ότι δεν ξέρουμε από πού κρατά η σκούφια τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταπολεμηθούν στην πηγή.
Το δεύτερο συνίσταται στο γεγονός πως είναι τόσο πολλοί οι πομποί-αναμεταδότες τους, που είναι σχεδόν αδύνατον να ανασχεθούν. Στην εποχή της τυπογραφίας ήταν δακτυλοδεικτούμενες οι εφημερίδες-παραγωγοί ψευδών ειδήσεων και υπήρχε ο ανταγωνισμός των εκδοτών που ξεσκέπαζε ο ένας τα ανομήματα των άλλων. Στην περίπτωση του «θαυματουργού νερού του Καματερού», για παράδειγμα, υπήρχαν κάποιες εφημερίδες που διαλαλούσαν το θαύμα και πολλές άλλες που το κατακεραύνωναν ως απάτη.
Ομοφωνία στην παραγωγή και διάδοση fake news στο σκληρό ανταγωνιστικό τοπίο των ΜΜΕ εμφανίζεται μόνο σε ό,τι αφορά τα αποκαλούμενα «εθνικά θέματα»· όχι μόνο στην Ελλάδα, όπως έδειξε και η περίπτωση του αμερικανοϊσπανικού πολέμου το 1898.
Υπάρχουν όμως και διαφορές:
Υπάρχουν όμως και διαφορές:
Οι παλιότερες μυθολογίες βασίζονταν σε ατελή γνώση. Οι άνθρωποι δεν ήξεραν το ηλεκτρικό φαινόμενο και για αυτό έφτιαξαν τον Δία ώστε να εξηγήσουν τους κεραυνούς.
Οι σημερινές μυθολογίες πηγάζουν από το γεγονός ότι οι άνθρωποι πνίγονται σε πληροφορίες, που δεν συναρθρώνονται σε κάποια θεωρία. Ισχύει αυτό που είχε πει ο Αμερικανός συγγραφέας Ισαάκ Ασίμοφ: «το πιο θλιβερό στοιχείο στη ζωή μας σήμερα είναι ότι η επιστήμη συλλέγει γνώση ταχύτερα από ό,τι η κοινωνία αποκτά σοφία».
Στο κενό μεταξύ πληροφορίας (που σήμερα η διάχυσή της είναι εκρηκτική) και συνάρθρωσής της σε λογικές θεωρητικές κατασκευές ανθούν οι θεωρίες συνωμοσίας.
Στο κενό μεταξύ πληροφορίας (που σήμερα η διάχυσή της είναι εκρηκτική) και συνάρθρωσής της σε λογικές θεωρητικές κατασκευές ανθούν οι θεωρίες συνωμοσίας.
Αυτόν το καιρό κυκλοφορεί στα κοινωνικά δίκτυα ένα εκπληκτικό σκίτσο που απεικονίζει αυτό που έγραφε το 1934 ο T.S. Eliot «Πού είναι η σοφία που χάσαμε στη γνώση; Πού είναι η γνώση που χάσαμε στην πληροφορία;». Είναι η αποκαλούμενη «πυραμίδα DIKW» που ιεραρχεί τα δεδομένα, πληροφορία, γνώση, σοφία (data, information, knowledge, wisdom) προσθέτοντας τις θεωρίες συνωμοσίας. Από τα ίδια δεδομένα μπορεί να καταλήξει κάποιος στη σοφία, αλλά και σε θεωρία συνωμοσίας.
Οπως οι μυθολογίες ήταν αβάσιμες και ατελείς θεωρίες εξήγησης του κόσμου και ίσως το ίδιο να συμβαίνει τώρα με την εξάπλωση των θεωριών συνωμοσίας. Ο κόσμος γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκος για τον μέσο άνθρωπο και οι σύγχρονες μυθολογίες περί ισχυρών κέντρων που ελέγχουν τα πάντα δίνουν την παρηγοριά μιας κάποιας εξήγησης.
Οπως οι μυθολογίες ήταν αβάσιμες και ατελείς θεωρίες εξήγησης του κόσμου και ίσως το ίδιο να συμβαίνει τώρα με την εξάπλωση των θεωριών συνωμοσίας. Ο κόσμος γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκος για τον μέσο άνθρωπο και οι σύγχρονες μυθολογίες περί ισχυρών κέντρων που ελέγχουν τα πάντα δίνουν την παρηγοριά μιας κάποιας εξήγησης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου