Η φωτογραφία με τους τρεις ρώσους στρατιώτες να υψώνουν τη σημαία της Σοβιετικής Ενωσης με το σφυροδρέπανο στο Ράιχσταγκ όταν οι Ρώσοι μπήκαν στο Βερολίνο, είχε συγκίνηση και πολλούς συμβολισμούς.
Ο Στάλιν χρειαζόταν μια τέτοια εικόνα για να συμβολίσει τον θρίαμβό του στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο - και ο ελεύθερος κόσμος δεν είχε αντίρρηση για τον θρίαμβο αυτόν, επειδή ένα μεγάλο μέρος του τού αντιστοιχούσε: πολλοί λαοί μάτωσαν για να ηττηθεί ο ναζισμός.
Ο Στάλιν χρειαζόταν μια τέτοια εικόνα για να συμβολίσει τον θρίαμβό του στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο - και ο ελεύθερος κόσμος δεν είχε αντίρρηση για τον θρίαμβο αυτόν, επειδή ένα μεγάλο μέρος του τού αντιστοιχούσε: πολλοί λαοί μάτωσαν για να ηττηθεί ο ναζισμός.
Αλλά σήμερα, 75 χρόνια μετά, ξέρουμε περισσότερα από ό,τι ζητούσαν να μάθουν οι λαοί τη μέρα που έπεσε το Βερολίνο, που η ναζιστική Γερμανία ηττήθηκε. Και προφανώς ξέρουμε περισσότερα και για την ίδια τη θριαμβική φωτογραφία.
Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι η διάσημη λήψη δεν έγινε στις 30 Απριλίου 1945, όταν πρωτοανέβηκαν στη σκηνή ρώσοι στρατιώτες για να στήσουν τη σημαία, αλλά μετά την κατάκτηση, Πρωτομαγιά.
Ξέρουμε ότι ήταν σκηνοθετημένη. Οτι ο πραγματικός στρατιώτης που είχε ανεβεί την προηγουμένη στη σκεπή του γερμανικού κοινοβουλίου δεν «έπαιξε» στο σίκουελ. Κι ότι ο στρατιώτης που ανέμιζε θριαμβευτικά το τεράστιο κόκκινο τραπεζομάντιλο με το ραμμένο σφυροδρέπανο, το ετοιμασμένο για τη σκηνή από τον φωτογράφο (και υπολοχαγό του Κόκκινου Στρατού) Γεβγκένι Χαλντέι, στην πρώτη εκδοχή της φωτογραφίας φορούσε δυο ρολόγια, ένα σε κάθε χέρι.
Δυο ρολόγια σε κατάκτηση σήμαιναν, σίγουρα, πλιάτσικο. Οπότε οι υπεύθυνοι της σταλινικής προπαγάνδας έπιασαν δουλειά. Τη μέθοδο του αναλογικού ρετούς τη γνώριζαν καλά, αφού στο παρελθόν είχαν σβήσει πολλούς αξιωματούχους του καθεστώτος φωτογραφισμένους παλιότερα πλάι στον Στάλιν, όταν έπεσαν στη δυσμένεια του «πατερούλη». Ετσι «καθάρισαν» και την εικόνα από το Ράιχσταγκ εξαφανίζοντας το ένα ρολόι. Μαύρισαν και τον καπνό στο βάθος για να δοθεί δραματικό βάθος και έτσι οριστικοποιήθηκε ο ηθικά μεγαλοπρεπής συμβολισμός, έτσι έμεινε στην Ιστορία μια υπέροχη ηρωική φωτογραφία για μια ηρωική εποχή.
Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι η διάσημη λήψη δεν έγινε στις 30 Απριλίου 1945, όταν πρωτοανέβηκαν στη σκηνή ρώσοι στρατιώτες για να στήσουν τη σημαία, αλλά μετά την κατάκτηση, Πρωτομαγιά.
Ξέρουμε ότι ήταν σκηνοθετημένη. Οτι ο πραγματικός στρατιώτης που είχε ανεβεί την προηγουμένη στη σκεπή του γερμανικού κοινοβουλίου δεν «έπαιξε» στο σίκουελ. Κι ότι ο στρατιώτης που ανέμιζε θριαμβευτικά το τεράστιο κόκκινο τραπεζομάντιλο με το ραμμένο σφυροδρέπανο, το ετοιμασμένο για τη σκηνή από τον φωτογράφο (και υπολοχαγό του Κόκκινου Στρατού) Γεβγκένι Χαλντέι, στην πρώτη εκδοχή της φωτογραφίας φορούσε δυο ρολόγια, ένα σε κάθε χέρι.
Προσωπικώς ενθουσιάζομαι πάντα με αυτή τη φωτογραφία. Δείχνει το τέλος εποχής, την ήττα του ναζισμού, αλλά και το όριο ανάμεσα σε έναν κόσμο φτωχό και ανελεύθερο και σε έναν καινούργιο κόσμο, γεμάτο ελπίδες, πρόοδο και κατακτήσεις του ανθρώπου. Εναν κόσμο που εγκαινίασε ελευθερίες πρωτόγνωρες, έναν κόσμο επιστημονικής και οικονομικής προόδου, αλλά κι έναν κόσμο κοινωνικής απελευθέρωσης.
Δεν ενθουσιάζομαι με εκείνους που θεωρούν ότι μπορεί να έχει και σήμερα προπαγανδιστική χρήση.
Δεν μπορεί, επειδή ως προπαγανδιστική εικόνα περιέχει στοιχεία fake news.
Για να είναι αληθινή, η φωτογραφία αυτή δεν μπορεί να μη συνοδεύεται από το αντιηρωικό πνεύμα με το οποίο ποτίζει τα πράγματα το πέρασμα του χρόνου.
Οτι μπορεί να μην τη συνοδεύει η γνώση π.χ. των βιασμών που επισφράγισαν την κατάκτηση του Βερολίνου.
Οτι, επειδή εκφράζει τη νίκη επί του φασισμού, δεν σημαίνει ότι δεν είναι ταυτόχρονα και έκφραση ενός άλλου, διαφορετικού ολοκληρωτισμού.
Και δεν σημαίνει ότι μπορεί αυτή η εικόνα θριάμβου να κρύψει ό,τι ακολούθησε - το Τείχος του Βερολίνου, το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, το γκρίζο κράτος του άγρια ανελεύθερου επιτηρητικού μηχανισμού που κατέρρευσε το 1989.
Μπορεί άραγε κανείς να χαίρεται αποσπασματικά έναν πολιτικοϊδεολογικό θρίαμβο που προδόθηκε από τα συστατικά του;
Μπορεί να κρύψει την ανελεύθερη φύση ενός καθεστώτος που σώρευσε τα δικά του εκατομμύρια θύματα;
Και...
ποιος δικαιούται να διεκδικεί αποκλειστικά την ήττα του ναζισμού αποσιωπώντας το δολοφονικά αυταρχικό πρόσωπο της ιδεολογίας που έστησε τη σημαία;
Δεν μπορεί, επειδή ως προπαγανδιστική εικόνα περιέχει στοιχεία fake news.
Για να είναι αληθινή, η φωτογραφία αυτή δεν μπορεί να μη συνοδεύεται από το αντιηρωικό πνεύμα με το οποίο ποτίζει τα πράγματα το πέρασμα του χρόνου.
Οτι μπορεί να μην τη συνοδεύει η γνώση π.χ. των βιασμών που επισφράγισαν την κατάκτηση του Βερολίνου.
Οτι, επειδή εκφράζει τη νίκη επί του φασισμού, δεν σημαίνει ότι δεν είναι ταυτόχρονα και έκφραση ενός άλλου, διαφορετικού ολοκληρωτισμού.
Και δεν σημαίνει ότι μπορεί αυτή η εικόνα θριάμβου να κρύψει ό,τι ακολούθησε - το Τείχος του Βερολίνου, το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας, το γκρίζο κράτος του άγρια ανελεύθερου επιτηρητικού μηχανισμού που κατέρρευσε το 1989.
Μπορεί άραγε κανείς να χαίρεται αποσπασματικά έναν πολιτικοϊδεολογικό θρίαμβο που προδόθηκε από τα συστατικά του;
Μπορεί να κρύψει την ανελεύθερη φύση ενός καθεστώτος που σώρευσε τα δικά του εκατομμύρια θύματα;
Και...
ποιος δικαιούται να διεκδικεί αποκλειστικά την ήττα του ναζισμού αποσιωπώντας το δολοφονικά αυταρχικό πρόσωπο της ιδεολογίας που έστησε τη σημαία;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου