Του ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ
Η μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδος βρίσκει το Ηνωμένο Βασίλειο αποδυναμωμένο αναφορικά με τους συντελεστές ισχύος του προς αναζήτηση ρόλου στις μεταπολεμικές εξελίξεις.
Η μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περίοδος βρίσκει το Ηνωμένο Βασίλειο αποδυναμωμένο αναφορικά με τους συντελεστές ισχύος του προς αναζήτηση ρόλου στις μεταπολεμικές εξελίξεις.
Δεν είναι πια μεγάλη δύναμη, αν και οι ηγέτες του δεν θέλουν να το συνειδητοποιήσουν. Διαχρονικά οι Βρετανοί ηγέτες πίστευαν ότι η χώρα τους είναι μια δύναμη παγκόσμιου βεληνεκούς, όχι μια ηπειρωτική ευρωπαϊκή.
Σε ένα παράλληλο επίπεδο (αλλά απόλυτα σχετιζόμενο με τις δυσμενείς επιπτώσεις του Πολέμου), στη γηραιά ήπειρο λαμβάνουν χώρα κοσμογονικές εξελίξεις που πυροδοτούν το φαινόμενο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το σχέδιο του Γάλλου ΥΠΕΞ Σουμάν (Ιούνιος 1950) διά του οποίου επιχειρείται να τεθούν υπό μια υπερεθνική Ανώτατη Αρχή οι βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα της Δυτικής Γερμανίας και της Γαλλίας, αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εξελικτικά μέσα από μια διαδικασία συνθηκών και διεργασιών πήρε τη σημερινή της μορφή. Σκοπός, η εξάλειψη του γαλλογερμανικού ανταγωνισμού και της απειλής για ένα νέο πόλεμο.
Η Βρετανία ουσιαστικά ποτέ δεν πίστεψε ολοκληρωτικά στο φαινόμενο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και καθ’ όλη τη διάρκειά του ήταν με το ένα πόδι μέσα και το άλλο έξω από αυτήν. Η ειδική σχέση που απολάμβανε με τις ΗΠΑ και η ηγετική της θέση στο χώρο της Κοινοπολιτείας της έδιδαν μια άλλη οπτική για το ενοποιητικό εγχείρημα.
Συνεχίζοντας να έχει μια σειρά ιδεοληψιών για τη θέση της στο μεταπολεμικό διεθνές σύστημα και το «ειδικό βάρος» που η ίδια απένειμε στον εαυτό της, αρνείται να συμμετάσχει στα αρχικά στάδια της συνεργασίας των χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Απορρίπτει το εγχείρημα Σουμάν προτάσσοντας τον έντονο σκεπτικισμό της για μεταβίβαση εθελούσιας εξουσίας σε υπερεθνικούς οργανισμούς, κάτι που ίσχυσε καθ’ όλη τη διάρκεια παραμονής της στην ΕΕ.
Η ίδια ευρωσκεπτικιστική λογική επικρατεί και κατά τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).
Διαβλέποντας η Βρετανία ότι η άρνησή της εγκυμονούσε συγκεκριμένους κίνδυνους για τα οικονομικά της συμφέροντα, πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών το 1960 μαζί με άλλα έξι κράτη. Ωστόσο, επρόκειτο για έναν οργανισμό μειωμένων προσδοκιών που δεν ευοδώθηκαν.
Επανατοποθετούμενοι θετικά ως προς τη διαδικασία ολοκλήρωσης, οι Βρετανοί θα υποβάλουν αίτηση το 1962 για είσοδο στην ΕΟΚ.
Σε ένα παράλληλο επίπεδο (αλλά απόλυτα σχετιζόμενο με τις δυσμενείς επιπτώσεις του Πολέμου), στη γηραιά ήπειρο λαμβάνουν χώρα κοσμογονικές εξελίξεις που πυροδοτούν το φαινόμενο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Το σχέδιο του Γάλλου ΥΠΕΞ Σουμάν (Ιούνιος 1950) διά του οποίου επιχειρείται να τεθούν υπό μια υπερεθνική Ανώτατη Αρχή οι βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα της Δυτικής Γερμανίας και της Γαλλίας, αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία εξελικτικά μέσα από μια διαδικασία συνθηκών και διεργασιών πήρε τη σημερινή της μορφή. Σκοπός, η εξάλειψη του γαλλογερμανικού ανταγωνισμού και της απειλής για ένα νέο πόλεμο.
Η Βρετανία ουσιαστικά ποτέ δεν πίστεψε ολοκληρωτικά στο φαινόμενο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και καθ’ όλη τη διάρκειά του ήταν με το ένα πόδι μέσα και το άλλο έξω από αυτήν. Η ειδική σχέση που απολάμβανε με τις ΗΠΑ και η ηγετική της θέση στο χώρο της Κοινοπολιτείας της έδιδαν μια άλλη οπτική για το ενοποιητικό εγχείρημα.
Συνεχίζοντας να έχει μια σειρά ιδεοληψιών για τη θέση της στο μεταπολεμικό διεθνές σύστημα και το «ειδικό βάρος» που η ίδια απένειμε στον εαυτό της, αρνείται να συμμετάσχει στα αρχικά στάδια της συνεργασίας των χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Απορρίπτει το εγχείρημα Σουμάν προτάσσοντας τον έντονο σκεπτικισμό της για μεταβίβαση εθελούσιας εξουσίας σε υπερεθνικούς οργανισμούς, κάτι που ίσχυσε καθ’ όλη τη διάρκεια παραμονής της στην ΕΕ.
Η ίδια ευρωσκεπτικιστική λογική επικρατεί και κατά τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ).
Διαβλέποντας η Βρετανία ότι η άρνησή της εγκυμονούσε συγκεκριμένους κίνδυνους για τα οικονομικά της συμφέροντα, πρωτοστάτησε στη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών το 1960 μαζί με άλλα έξι κράτη. Ωστόσο, επρόκειτο για έναν οργανισμό μειωμένων προσδοκιών που δεν ευοδώθηκαν.
Επανατοποθετούμενοι θετικά ως προς τη διαδικασία ολοκλήρωσης, οι Βρετανοί θα υποβάλουν αίτηση το 1962 για είσοδο στην ΕΟΚ.
Ο Γάλλος πρόεδρος Ντε Γκολ θα ασκήσει βέτο το 1963 ένεκα διαφωνιών για τους όρους εισδοχής της Βρετανίας, και λόγω των φιλοαμερικανικών δεσμών της. Σε γεωπολιτικό επίπεδο οι Γάλλοι ανησυχούσαν ότι τυχόν είσοδος των Βρετανών στην Κοινότητα θα υπονόμευε τη γαλλογερμανική προσέγγιση.
Θα ακολουθήσει δεύτερο γαλλικό βέτο το 1968, αλλά η αποχώρηση Ντε Γκολ από την εξουσία το 1969 άνοιξε το δρόμο για την ένταξη της Βρετανίας στην Κοινότητα την 1η Ιανουαρίου 1973.
Η Βρετανία συνεχίζει να αναπτύσσει και να ακολουθεί μια suis generis πορεία εντός της ΕΕ –στοιχείο εμφανές και από την άρνησή της να ενταχθεί στη ζώνη Σένγκεν και στην Ευρωζώνη. Αν και επιθυμεί τα οικονομικά κυρίως οφέλη που προκύπτουν από την ιδιότητά της ως κράτους μέλους της Ένωσης, αρνείται να καταβάλει το τίμημα.
Εστιάζοντας στις πιο πρόσφατες εξελίξεις, η οικονομική κρίση που εκκολάφθηκε στις ΗΠΑ το 2008, και διαχύθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη, ανατροφοδότησε τον έντονο ευρωσκεπτικισμό των Βρετανών πολιτικών που ήθελαν να δουν την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ.
Πολιτικοί όπως ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο νυν πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον και ο Νάιτζελ Φάρατζ –ηγέτης του Βρετανικού Κόμματος Ανεξαρτησίας– βγήκαν μπροστά με διάφορα επιχειρήματα εναντίον της ΕΕ και των πολιτικών της. Προεξέχουσα θέση στη φαρέτρα τους είχε το αντιμεταναστευτικό χαρτί: Πόσο καιρό η Βρετανία θα επωμίζεται το βάρος της μετανάστευσης στη χώρα από την καθημαγμένη οικονομικά ΕΕ για πολιτικές στις οποίες η ίδια δεν συναινούσε;
Η νίκη των Τόρις το 2015 έδωσε την ευκαιρία στον Ντέιβιντ Κάμερον να υλοποιήσει την προεκλογική του δέσμευση για τη διενέργεια δημοψηφίσματος.
Τον Ιούνιο του 2016 ο βρετανικός λαός με 52% υπέρ και 48% εναντίον ψήφισαν την έξοδό τους από την Ένωση. Από την πλευρά της η ΕΕ αναγκάστηκε να ενεργοποιήσει το άρθρο 50, το οποίο θεσπίστηκε για πρώτη φορά με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (2007).
Η λαϊκή ετυμηγορία που έφερε τον Μπόρις Τζόνσον στην εξουσία τον Δεκέμβριο με αυτοδύναμη κυβέρνηση του δίδει το περιθώριο να υλοποιήσει το Brexit έως τις 31 Ιανουαρίου.
Ωστόσο...
Θα ακολουθήσει δεύτερο γαλλικό βέτο το 1968, αλλά η αποχώρηση Ντε Γκολ από την εξουσία το 1969 άνοιξε το δρόμο για την ένταξη της Βρετανίας στην Κοινότητα την 1η Ιανουαρίου 1973.
Η Βρετανία συνεχίζει να αναπτύσσει και να ακολουθεί μια suis generis πορεία εντός της ΕΕ –στοιχείο εμφανές και από την άρνησή της να ενταχθεί στη ζώνη Σένγκεν και στην Ευρωζώνη. Αν και επιθυμεί τα οικονομικά κυρίως οφέλη που προκύπτουν από την ιδιότητά της ως κράτους μέλους της Ένωσης, αρνείται να καταβάλει το τίμημα.
Εστιάζοντας στις πιο πρόσφατες εξελίξεις, η οικονομική κρίση που εκκολάφθηκε στις ΗΠΑ το 2008, και διαχύθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη, ανατροφοδότησε τον έντονο ευρωσκεπτικισμό των Βρετανών πολιτικών που ήθελαν να δουν την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ.
Πολιτικοί όπως ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο νυν πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον και ο Νάιτζελ Φάρατζ –ηγέτης του Βρετανικού Κόμματος Ανεξαρτησίας– βγήκαν μπροστά με διάφορα επιχειρήματα εναντίον της ΕΕ και των πολιτικών της. Προεξέχουσα θέση στη φαρέτρα τους είχε το αντιμεταναστευτικό χαρτί: Πόσο καιρό η Βρετανία θα επωμίζεται το βάρος της μετανάστευσης στη χώρα από την καθημαγμένη οικονομικά ΕΕ για πολιτικές στις οποίες η ίδια δεν συναινούσε;
Η νίκη των Τόρις το 2015 έδωσε την ευκαιρία στον Ντέιβιντ Κάμερον να υλοποιήσει την προεκλογική του δέσμευση για τη διενέργεια δημοψηφίσματος.
Τον Ιούνιο του 2016 ο βρετανικός λαός με 52% υπέρ και 48% εναντίον ψήφισαν την έξοδό τους από την Ένωση. Από την πλευρά της η ΕΕ αναγκάστηκε να ενεργοποιήσει το άρθρο 50, το οποίο θεσπίστηκε για πρώτη φορά με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (2007).
Η λαϊκή ετυμηγορία που έφερε τον Μπόρις Τζόνσον στην εξουσία τον Δεκέμβριο με αυτοδύναμη κυβέρνηση του δίδει το περιθώριο να υλοποιήσει το Brexit έως τις 31 Ιανουαρίου.
Ωστόσο...
η μετά Βrexit εποχή μπορεί να μην είναι τόσο ρόδινη για τους Βρετανούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου