Του ΑΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ
Η περίπτωση της Greta Thunberg έχει πολλά προβληματικά σημεία, αλλά το γεγονός της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα από αυτά. Η Γη στ’ αλήθεια υπερθερμαίνεται, οικοσυστήματα όντως καταστρέφονται και η επιστήμη δείχνει πως, πράγματι, το οικολογικό μέλλον διαγράφεται εξαιρετικά δυσοίωνο. Ο πλανήτης κινδυνεύει, όχι απαραίτητα να καταστραφεί ολοσχερώς, αλλά σίγουρα να περιέλθει σε κατάσταση διαρκώς επιδεινούμενη, που σταδιακά θα υποβιβάζει το βιοτικό επίπεδο πολλών εκ των κατοίκων του. Όποιος το αρνείται αυτό, σφάλλει αποδεδειγμένα. Το ότι βαδίζουμε στραβά είναι δεδομένο – αυτό που δεν ξέρουμε είναι πόσο στραβά και τι ακριβώς μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό.
Η περίπτωση της Greta Thunberg έχει πολλά προβληματικά σημεία, αλλά το γεγονός της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ένα από αυτά. Η Γη στ’ αλήθεια υπερθερμαίνεται, οικοσυστήματα όντως καταστρέφονται και η επιστήμη δείχνει πως, πράγματι, το οικολογικό μέλλον διαγράφεται εξαιρετικά δυσοίωνο. Ο πλανήτης κινδυνεύει, όχι απαραίτητα να καταστραφεί ολοσχερώς, αλλά σίγουρα να περιέλθει σε κατάσταση διαρκώς επιδεινούμενη, που σταδιακά θα υποβιβάζει το βιοτικό επίπεδο πολλών εκ των κατοίκων του. Όποιος το αρνείται αυτό, σφάλλει αποδεδειγμένα. Το ότι βαδίζουμε στραβά είναι δεδομένο – αυτό που δεν ξέρουμε είναι πόσο στραβά και τι ακριβώς μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό.
Καμία ένσταση λοιπόν προς τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες της νεαρής ακτιβίστριας – αυτές τις συμμερίζονται πολλοί ακόμη, και μάλιστα γεννημένοι αρκετές δεκαετίες πριν το 2003.
Το πρόβλημα με την Greta είναι η πεποίθησή της (καθρέφτης της πεποίθησης των ανεύθυνων ενηλίκων που την έχουν βάλει στο τρομακτικό και ακατάλληλο τριπάκι του υστερικού ιεροκήρυκα) πως είναι αρμόδια να μας μιλήσει για τα ζητήματα αυτά, χωρίς να έχει ούτε το γνωστικό επίπεδο, ούτε την επιστημονική νομιμοποίηση, ούτε βέβαια την ηθική και ψυχική συγκρότηση να το κάνει.
Το πρόβλημα με την Greta είναι η πεποίθησή της (καθρέφτης της πεποίθησης των ανεύθυνων ενηλίκων που την έχουν βάλει στο τρομακτικό και ακατάλληλο τριπάκι του υστερικού ιεροκήρυκα) πως είναι αρμόδια να μας μιλήσει για τα ζητήματα αυτά, χωρίς να έχει ούτε το γνωστικό επίπεδο, ούτε την επιστημονική νομιμοποίηση, ούτε βέβαια την ηθική και ψυχική συγκρότηση να το κάνει.
Και πώς θα μπορούσε άλλωστε;
Είναι 16 ετών. Σ’ αυτή την ηλικία ο ρόλος της δεν είναι να διδάσκει, αλλά να διδάσκεται. Και δεν είναι μόνο θέμα ρόλου από κοινωνικής άποψης. Είναι θέμα εμπειρίας κι εγκεφαλικής φυσιολογίας.
Όσοι σχηματίζουν κι εκφράζουν απόλυτη άποψη για το πρόσωπο της Greta, παραγνωρίζουν κάτι σημαντικό: η Greta δεν είναι η Greta. Αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως ενοχλητικό μικρομέγαλο ή εμπνευσμένη ανθρωπίστρια, είναι στην πραγματικότητα ένα κατασκεύασμα ενηλίκων, που από τη 16χρονη Greta κρατάει μόνο την εμφάνιση, την ιδιότητα και τη φλογερή αλλά και εξαιρετικά ευεπίφορη φωνή.
Όσοι σχηματίζουν κι εκφράζουν απόλυτη άποψη για το πρόσωπο της Greta, παραγνωρίζουν κάτι σημαντικό: η Greta δεν είναι η Greta. Αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως ενοχλητικό μικρομέγαλο ή εμπνευσμένη ανθρωπίστρια, είναι στην πραγματικότητα ένα κατασκεύασμα ενηλίκων, που από τη 16χρονη Greta κρατάει μόνο την εμφάνιση, την ιδιότητα και τη φλογερή αλλά και εξαιρετικά ευεπίφορη φωνή.
Δεν έχουμε να κάνουμε με την επαναστατική περίπτωση ενός παιδιού-θαύματος, αλλά με ένα δασκαλεμένο ανήλικο που λειτουργεί ως μιντιακά ελκυστικό φερέφωνο ατόμων με συγκεκριμένη σκέψη και συγκεκριμένη ατζέντα. Αυτό, φυσικά, δεν αναιρεί το ενδεχόμενο η σκέψη και η ατζέντα να είναι ως ένα βαθμό σωστές και δικαιολογημένες. Δεν είναι όμως προϊόντα σύλληψης της Greta.
Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις της Greta ή εκείνων που κρύβονται πίσω από την εκστρατεία μιας έφηβης που με έναν (καθόλου μαγικό) τρόπο εξελίχθηκε στο πιο προβεβλημένο πρόσωπο του πλανήτη, όλα εκείνα για τα οποία θέλει να μας προειδοποιήσει κουνώντας μας απειλητικά το δάχτυλο ως προφήτης της καταστροφής και άγγελος Κυρίου παράλληλα (βλ. εξώφυλλο GQ), άπτονται της αρμοδιότητας εκατοντάδων ειδικών που καταπιάνονται με το θέμα σε επιστημονικό επίπεδο. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν είναι εκθέσεις ιδεών και συνθηματολογία, ακόμα κι όταν τα τελευταία διατυπώνονται στην εμβριθή μορφή τους. Είναι φυσική, μαθηματικά, χημεία κι ένα σωρό άλλοι ακαδημαϊκοί κλάδοι που καθημερινά καλλιεργούνται με κόπο, αναπτύσσονται και ανοίγουν παράθυρα πιθανοτήτων και προοπτικών, σε εργαστήρια και πειράματα. Πολύ πριν γίνει πολιτική κι ακτιβισμός, αλλά και αφότου γίνει ακόμη, το ζήτημα ανήκει σε μια σφαίρα που μπορούν να επεξεργαστούν μόνο καταρτισμένα μυαλά. Που κι αυτά, δεν το κάνουν με βεβαιότητα. Σίγουρα πάντως, όχι με την αλαζονεία της Greta.
Η αλήθεια είναι πως ακόμα κι αν το σύστημα επικοινωνίας του πρότζεκτ ‘Greta’, γιατί περί πρότζεκτ πρόκειται, ξενίζει μερικούς, έχει μεγάλη αξία η επικαιροποίηση του περιβαλλοντικού ζητήματος που αυτό επιτυγχάνει. Εκατομμύρια άτομα έχουν θορυβηθεί, τα media καλύπτουν το θέμα περισσότερο απ’ ό,τι προηγουμένως (από φυλλάδες μέχρι τον New Yorker) και όλα δείχνουν πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί επιτέλους mainstream θεματική.
Όμως ευαισθητοποίηση βασισμένη σε μελό, επιθετικές υστερίες (“μου κλέβετε τα όνειρα και την παιδική μου ηλικία!”) δεν είναι ακριβώς ευαισθητοποίηση. Είναι show με μεγάλες δόσεις υποκρισίας (αν ένα προνομιούχο κορίτσι ελεεινολογεί έτσι τη ζωή του, προφανώς αγνοεί το προνόμιό του) που δεν προσφέρει ενημέρωση, παρά μόνο φανατισμό και πανικό. Και τα εξημμένα πνεύματα δεν οδηγούν σε λύσεις, αλλά σε διχασμό, στείρες συγκρούσεις και αντιδραστικότητα.
Όποιες κι αν είναι οι προθέσεις της Greta ή εκείνων που κρύβονται πίσω από την εκστρατεία μιας έφηβης που με έναν (καθόλου μαγικό) τρόπο εξελίχθηκε στο πιο προβεβλημένο πρόσωπο του πλανήτη, όλα εκείνα για τα οποία θέλει να μας προειδοποιήσει κουνώντας μας απειλητικά το δάχτυλο ως προφήτης της καταστροφής και άγγελος Κυρίου παράλληλα (βλ. εξώφυλλο GQ), άπτονται της αρμοδιότητας εκατοντάδων ειδικών που καταπιάνονται με το θέμα σε επιστημονικό επίπεδο. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα δεν είναι εκθέσεις ιδεών και συνθηματολογία, ακόμα κι όταν τα τελευταία διατυπώνονται στην εμβριθή μορφή τους. Είναι φυσική, μαθηματικά, χημεία κι ένα σωρό άλλοι ακαδημαϊκοί κλάδοι που καθημερινά καλλιεργούνται με κόπο, αναπτύσσονται και ανοίγουν παράθυρα πιθανοτήτων και προοπτικών, σε εργαστήρια και πειράματα. Πολύ πριν γίνει πολιτική κι ακτιβισμός, αλλά και αφότου γίνει ακόμη, το ζήτημα ανήκει σε μια σφαίρα που μπορούν να επεξεργαστούν μόνο καταρτισμένα μυαλά. Που κι αυτά, δεν το κάνουν με βεβαιότητα. Σίγουρα πάντως, όχι με την αλαζονεία της Greta.
Η αλήθεια είναι πως ακόμα κι αν το σύστημα επικοινωνίας του πρότζεκτ ‘Greta’, γιατί περί πρότζεκτ πρόκειται, ξενίζει μερικούς, έχει μεγάλη αξία η επικαιροποίηση του περιβαλλοντικού ζητήματος που αυτό επιτυγχάνει. Εκατομμύρια άτομα έχουν θορυβηθεί, τα media καλύπτουν το θέμα περισσότερο απ’ ό,τι προηγουμένως (από φυλλάδες μέχρι τον New Yorker) και όλα δείχνουν πως η κλιματική αλλαγή αποτελεί επιτέλους mainstream θεματική.
Όμως ευαισθητοποίηση βασισμένη σε μελό, επιθετικές υστερίες (“μου κλέβετε τα όνειρα και την παιδική μου ηλικία!”) δεν είναι ακριβώς ευαισθητοποίηση. Είναι show με μεγάλες δόσεις υποκρισίας (αν ένα προνομιούχο κορίτσι ελεεινολογεί έτσι τη ζωή του, προφανώς αγνοεί το προνόμιό του) που δεν προσφέρει ενημέρωση, παρά μόνο φανατισμό και πανικό. Και τα εξημμένα πνεύματα δεν οδηγούν σε λύσεις, αλλά σε διχασμό, στείρες συγκρούσεις και αντιδραστικότητα.
Ο κόσμος δεν χρειάζεται μία ακόμη καταγγελία που του εφιστά την προσοχή στον αβέβαια ολέθριο κίνδυνο, αλλά ψύχραιμες φωνές που θα του τον αναλύσουν.
Οι Τραμπ της οικουμένης δεν επιμορφώνονται ούτε αλλάζουν διαθέσεις όταν τους αντιμετωπίζεις ως βλάκες που θα τους βάλει στη θέση τους ένα 16χρονο, γιατί τότε ταμπουρώνονται πίσω από τον προσβεβλημένο δογματισμό τους και συμπαρασύρουν σ’ αυτόν κι άλλους εν δυνάμει αρνητές της κλιματικής αλλαγής, που μπορεί και να μην εξελίσσονταν σε τέτοιους αν κάποιος τους εκπαίδευε αντί να τους κάνει κήρυγμα.
Όλοι μαζί, συνειδητοποιημένοι και μη, μπροστά στον περιβαλλοντικό κίνδυνο αξίζουμε κάτι ωριμότερο από ένα παθιασμένο παιδάκι – έστω κι αν αυτό έχει την καλύτερη προαίρεση. Κι αυτός είναι ο λόγος που οι κοινωνικές αλλαγές δεν προκαλούνται από υπερπροωθημένους influencers, αλλά από κοινωνικά κινήματα, υπεύθυνη πολιτική, τεχνολογική πρόοδο και επιστημονικό πνεύμα.
Σε κάποια από τις πομπώδεις ομιλίες της, από τις πολλές εκείνες που επιχειρούν να μας βάλουν μυαλό, πρόσεξα πως είπε “Μην ακούτε εμένα. Ακούστε τους επιστήμονες”. Αυτό ηχεί αρκετά ειρωνικό, γιατί όσο η Greta μονοπωλεί τον δημόσιο λόγο, όσο μετατρέπει την κλιματική αλλαγή σε trending topic και άρα αναλώσιμο, οι επιστήμονες έχουν ολοένα πιο περιορισμένη δυνατότητα να ακουστούν. Γιατί στο επίκεντρο βρίσκεται η Greta, με έναν αγαθό (;) σκοπό που επισκιάζεται από το Εγώ και την ειδωλοποίησή της.
Σε κάποια από τις πομπώδεις ομιλίες της, από τις πολλές εκείνες που επιχειρούν να μας βάλουν μυαλό, πρόσεξα πως είπε “Μην ακούτε εμένα. Ακούστε τους επιστήμονες”. Αυτό ηχεί αρκετά ειρωνικό, γιατί όσο η Greta μονοπωλεί τον δημόσιο λόγο, όσο μετατρέπει την κλιματική αλλαγή σε trending topic και άρα αναλώσιμο, οι επιστήμονες έχουν ολοένα πιο περιορισμένη δυνατότητα να ακουστούν. Γιατί στο επίκεντρο βρίσκεται η Greta, με έναν αγαθό (;) σκοπό που επισκιάζεται από το Εγώ και την ειδωλοποίησή της.
Πού να χωρέσει ο επιστημονικός λόγος -ο οποίος παρεμπιπτόντως δεν είναι τόσο εύπεπτος όσο είναι το διαπρύσιο κατηγορώ της ευπώλητης Greta- σε ένα πλαίσιο lifestyle ακτιβισμού που τον υποκαθιστά;
Η τακτική του hard selling, το να πουλάς δηλαδή μία ιδέα, ένα προϊόν, με υπερβάλλοντα ζήλο και με σχεδόν εκβιαστικά μέσα, είναι αρχικά πολύ αποδοτική. Η επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, ο βομβαρδισμός του με μηνύματα εντόνως παραμετροποιημένα ώστε να αρχίσει να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα όπως τη συνθέτεις – μαζί με ένα αίσθημα κατεπείγοντος, δημιουργούν ένα συνειδησιακό πεδίο ιδανικό για να χωνευτεί το προϊόν ως μοναδικό φάρμακο για μία πολύ απειλητική ασθένεια. Ό,τι κι αν φωνάζεις, αν το φωνάζεις δυνατά και διαρκώς, θα ακουστείς από πολλούς.
Όμως το hard selling μετά από λίγο καίγεται στις φλόγες που η ίδια του η ορμή προκάλεσε.
Η τακτική του hard selling, το να πουλάς δηλαδή μία ιδέα, ένα προϊόν, με υπερβάλλοντα ζήλο και με σχεδόν εκβιαστικά μέσα, είναι αρχικά πολύ αποδοτική. Η επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, ο βομβαρδισμός του με μηνύματα εντόνως παραμετροποιημένα ώστε να αρχίσει να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα όπως τη συνθέτεις – μαζί με ένα αίσθημα κατεπείγοντος, δημιουργούν ένα συνειδησιακό πεδίο ιδανικό για να χωνευτεί το προϊόν ως μοναδικό φάρμακο για μία πολύ απειλητική ασθένεια. Ό,τι κι αν φωνάζεις, αν το φωνάζεις δυνατά και διαρκώς, θα ακουστείς από πολλούς.
Όμως το hard selling μετά από λίγο καίγεται στις φλόγες που η ίδια του η ορμή προκάλεσε.
Γιατί...
τα μέσα που χρησιμοποιεί υπερκαλύπτουν το μήνυμά που μεταδίδει, και καθιστούν το όλο σκηνικό που έχει στήσει περισσότερο γελοίο απ’ ό,τι πειστικό. Η γραφικότητα αντικαθιστά την επιτακτικότητα και η εκστρατεία καταρρέει.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, λοιπόν, δεν είναι μάχη της Greta. Κι αν ο αγώνας της συνεχίσει να είναι τόσο μαζικός και αυτοαναφορικός, θα πάψει να έχει οποιαδήποτε σχέση με την κλιματική αλλαγή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου