ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η Κιβωτός του Πούτιν

Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΤΖΑΝΗ
 

Ο Μπόρις Γιέλτσιν σχεδόν τρεκλίζοντας τον Αύγουστο του 1999 -παλεύοντας χρόνια με τον αλκοολισμό- εξαγγέλλει σε τηλεοπτικό διάγγελμα την ανάγκη συσπείρωσης της ρωσικής κοινωνίας. Ο εγγυητής ονομάζεται Βλαντιμίρ Πούτιν. Έχουν προηγηθεί σε 18 μήνες, 6 πρωθυπουργοί και η Ρωσία κουρασμένη από τις συνεχόμενες μεταρρυθμίσεις  χάνει διαρκώς τα βήματά της. Ζητείται σταθερότητα έπειτα από χρόνια μετάβασης. 

Η μετάβαση από το κουμμουνιστικό καθεστώς σε ένα φιλελεύθερο-δημοκρατικό καθεστώς δυτικού τύπου έχει ξεκινήσει με το νομοθετικό σύνταγμα του 1993. Προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων, πολιτικές ελευθερίες, οριοθέτηση της κρατικής εξουσίας είναι η μια όψη του νομίσματος. Από την άλλη όμως ισχυρές εξουσίες μόνο στο πρόσωπο του πρόεδρου σκιάζουν την προσπάθεια για εκδημοκρατισμό.

 

Ο Πούτιν μοιάζει το 1999 με έναν άντρα ντροπαλό, σχεδόν αμήχανο, προσπαθώντας να διαχειριστεί τις πρώτες τηλεοπτικές του εμφανίσεις. Παρόλο που είναι τελειόφοιτος της νομικής και γνωρίζει αγγλικά, γερμανικά. Η προηγούμενη πορεία του ως υπάλληλος της Σοβιετικής Υπηρεσίας Πληροφοριών αφήνει μια σκιώδη βιογραφία που θα τον ακολουθεί μέχρι σήμερα. 

Στις πρώτες δηλώσεις του 1999 ως πρωθυπουργός αναφέρει την ανάγκη αντιμετώπισης της τρομοκρατίας. Η προσπάθεια ισχυροποίησης της χαμένης θέση της Ρωσίας στο εξωτερικό είναι ξεκάθαρη. Μα, στο βάθος του μυαλού του έχει τη «Μεγάλη Ρωσία», την κατασκευή μιας «κιβωτού» με τους Ρώσους που θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή της στο μέλλον.


Η ισχυρή κεντρική εξουσία πάντα έθετε ουσιώδη ζητήματα εκδημοκρατισμού της Ρωσίας όμως ο πλούτος της δεν αμφισβητήθηκε ποτέ, το 70% των εξαγωγών της από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο την ισχυροποίησε στην παγκόσμια οικονομία. Καπιταλισμός χωρίς τον δημοκρατικό μανδύα, θα τον ονομάσουν οι οικονομολόγοι, μια εταιρική οικονομία υπό τον έλεγχο του κράτους.
 

Εν έτει 2019 ο Πούτιν προσπαθεί να παραμένει δημοφιλής, γυμνασμένος και παλαίμαχος πατριώτης με ψήγματα οπορτουνισμού. Προσπαθεί να συνομιλεί μόνο με το μέσο Ρώσο έχοντας του εμπιστοσύνη γιατί κατά βάθος είναι αυτός που δεν πιστεύει σε θεωρίες συνομωσίας και σε δηλητηριασμένους κατασκόπους. Για κάποιους βέβαια επικριτές συνεχίζει να σκηνοθετεί ενστικτωδώς τις μεταβαλλόμενες διαθέσεις του έθνους και με γκεμπελική προπαγάνδα να στηρίζει τον συγκεντρωτισμό του. Μισή ώρα κάθε μέρα στο κρατικό κανάλι είναι ικανή για να μάθει η κοινωνία τα πεπραγμένα του και τα καλώς καμωμένα, ότι παραμένει αναρριχητής, πεζοπόρος, αθλητής εκτός πολιτικής.  

Θα πει στους Financial Times πριν λίγους μήνες «Η φιλελεύθερη ιδέα έχει ξεπεραστεί, το κοινό έχει στρέψει την πλάτη του στην κοινωνία της ανοχής, της πολυπολιτισμικότητας και στην μετανάστευση». Αμφισβητεί ευθέως ό,τι βρίσκεται έξω από την δική του «κιβωτό», μπορεί η θέση της Ρωσίας για την Ευρώπη να είναι ασαφής όμως για τον Πρόεδρο η «κιβωτός» διαθέτει συνοχή που εξασφαλίζεται μόνο συνυπάρχοντας με το ένδοξο παρελθόν της Μεγάλης Ρωσίας. Οι φίλοι ανταμείβονται, η οικογένεια, οι επιχειρηματίες, μια δική του ελίτ έχει πολλαπλά δικαιώματα και η πολεμική μηχανή ποτέ δεν σβήνει τις μηχανές της. Για τους εχθρούς μετανάστες και άτομα με μη ξεκάθαρο κοινωνικό φύλο, επικριτές, υπάρχει μόνο ένας δρόμος, ο δρόμος της καταστολής με φυλακίσεις και αμφισβητούμενες κατηγορίες. Τον τελευταίο καιρό οι αντιδράσεις ήταν έντονες, χιλιάδες Ρώσοι κατέκλυσαν πάλι τους δρόμους της Μόσχας, τελευταία φορά ήταν το 2012. Το βιοτικό τους επίπεδο μειώθηκε αρκετά, το 13% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας και τα αποτελέσματα της ανάπτυξης αμφισβητούνται ανοικτά. Το 2044 ο αριθμός των συνταξιούχων θα μπορούσε να ισούται με τον αριθμό των εργαζόμενων σύμφωνα με κυβερνητική πρόβλεψη.

 

Ο Πούτιν ποντάρει πλέον ξεκάθαρα στον Τραμπ και στην άνοδο των εθνικιστικών λαϊκίστικων κινημάτων στη Δύση, μιας και όλα αυτά έχουν σηματοδοτήσει για τον ίδιο...

 την αρχή του τέλους των φιλελεύθερων κυβερνήσεων. 

Άραγε πώς το έχει στο μυαλό του όταν κάποτε η «κιβωτός» του θα προσαράξει στο «όρος» του μέλλοντος; 

Τι Ρώσους θα κατεβάσει στην τότε πραγματικότητα; 

Θα έχει διασώσει τους «καλύτερους»; 

Για να συνεχίσει να υπάρχει η «μεγάλη Ρωσία» ή θα μιλάμε για ναυαγούς μιας νέας αυταπάτης;