Με την απειλή του Ερντογάν ότι θα μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί θυμήθηκα κάτι που μου συνέβη πριν από χρόνια, κατά τη χρυσή δεκαετία της ελληνοτουρκικής φιλίας. Ηταν στη Λυκία, και ο ξεναγός μάς αποκάλυπτε ότι από εκεί πέρασε ο Μέγας Αλέξανδρος με τους Μακεδόνες του.
Και μετά τι έγινε; Μήπως την περιοχή την ανέλαβε ο Αντίγονος; Μήπως ο Κάσσανδρος;
Ο ταλαίπωρος ξεναγός προφανώς δεν τους ήξερε, ούτε τολμούσε να προφέρει τις λέξεις «ελληνιστικά βασίλεια», οπότε ύστερα από μια μικρή παύση αμηχανίας απεφάνθη: «Και μετά ξαναήρθαν οι Τούρκοι».
Στην ολιγομελή ομάδα, το ζεύγος των Γάλλων έσκασε στα γέλια. Η Αμερικανίς, η οποία μάλλον δεν είχε καταλάβει πού την έστειλε το ταξιδιωτικό πρακτορείο, παρέμεινε ανέκφραστη κάτω από την καπελαδούρα της. Τότε με φίλους συγγραφείς, τον Παμούκ, τον Γκιουρσέλ, προσπαθούσαμε να βρούμε λέξεις για να εκφράσουμε το περίφημο αίσθημα οικειότητας που διακατέχει τους λαούς στις δύο όχθες του Αιγαίου. Το μικρό αυτό επεισόδιο το θεώρησα άξιο αναφοράς μετά την εξαγγελία του Ερντογάν ότι θα κάνει τζαμί την Αγία Σοφία. Δεν το είπε για να απαντήσει στον Τσίπρα, που απείλησε να κολυμπήσει ως άλλος Λέανδρος έως το Καστελλόριζο – υποθέτω με το ακαταμάχητο ψαροτούφεκό του που το τρέμει η Τουρκιά. Η απειλή δεν απευθύνεται μόνον σε εμάς τους Ελληνες. Απευθύνεται σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Και εδώ είναι το πρόβλημα.
Το ρήγμα που εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν δεν είναι πολιτικό. Είναι πολιτισμικό. Αν η Αγία Σοφία είναι μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς, αυτό δεν το χρωστάει ούτε στις πολιτικές συγκυρίες ούτε καν στη θρησκευτική πίστη. Το χρωστάει στην αντίληψη του δυτικού πολιτισμού που ορίζει ότι τα τεκμήρια της ανθρώπινης δημιουργίας εμπνέουν δέος και σεβασμό. Εχουν τη δική τους ιερότητα. Δεν χρειάζεται να πιστεύεις στη θεά Αθηνά για να σέβεσαι τον Παρθενώνα, όπως και δεν χρειάζεται να πιστεύεις στην Τιτανομαχία για να σε συγκινεί ο «Προμηθεύς Δεσμώτης» του Αισχύλου. Η αρχιτεκτονική της Αγίας Σοφίας είναι ένα αριστούργημα της δημιουργικής διάνοιας, πέρα από τη συναισθηματική φόρτιση που μεταφέρει σε εμάς τους Ελληνες. Το πολιτισμικό ρήγμα εννοείται ότι οδηγεί και στην παράπλευρη απώλεια που λέγεται ιστορικός χρόνος. «Δεν υπάρχει Κωνσταντινούπολη», δήλωσε ο Ερντογάν. Κοινώς η ιστορία της Πόλης αρχίζει από τον 15ο αιώνα, όπως για το χαλιφάτο αρχίζει από τον 7ο.
Κοινά αισθήματα, κανόνες καλής γειτονίας. Πολύ θα ήθελα να ξέρω τι θα γινόταν αν...
ελληνικά μαχητικά παρενοχλούσαν το ελικόπτερο του Τούρκου προέδρου.
Κι αν «η Ελλάς ανήκει εις την Δύσιν», το ερώτημα είναι πού ανήκει η Τουρκία του Ερντογάν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου