ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Οδηγίες χρήσης για μείωση της βλάβης

Γράφει ο Γιώργος Καλαμίτσης 

Πρόεδρος του συλλόγου ασθενών ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» και της επιτροπής ελέγχου προστασίας των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών υγείας.

Τα προγράμματα παροχής καθαρού ενέσιμου εξοπλισμού έχουν αποδειχθεί ιδιαιτέρως αποτελεσματικά για την αναχαίτιση της μετάδοσης του ιού HIV και της ηπατίτιδας Β και C, ενώ παράλληλα αποτελούν σημείο εισόδου για τους ανθρώπους που κάνουν ενέσιμη χρήση σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Με βάση τη διεθνή εμπειρία, οι παρεμβάσεις δεν συσχετίζονται με την αύξηση χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών. Η σχέση κόστους - αποτελεσματικότητας αυτών των προγραμμάτων είναι δεδομένη. Το κόστος της κάθε συσκευασίας (2-10 σύριγγες, αποστειρωμένα μαντιλάκια, προφυλακτικά, τάσι, κιτρικό οξύ και φυσιολογικό ορό για ενέσιμη χρήση) είναι χαμηλό: 2,5 - 5 ευρώ, ανάλογα με την ποσότητα.

Δυστυχώς, στην Ελλάδα έχουμε αποτύχει στην εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων. Ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προτείνει τη διανομή 300 συρίγγων για κάθε χρήστη ανά έτος, προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα του μέτρου, τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) καταδεικνύουν ότι το διάστημα 2005-2010 οι σύριγγες που διένειμε ο ΟΚΑΝΑ δεν ξεπερνούσαν τις 5-7 σύριγγες για κάθε χρήστη ανά έτος. Αποτέλεσμα της διαχρονικής αδιαφορίας ήταν η έξαρση επιδημίας HIV στους χρήστες του κέντρου της Αθήνας (2011-2013). 

H χρήση ναρκωτικών το 2012 αποτέλεσε τον βασικότερο τρόπο μετάδοσης του HIV στην Ελλάδα. Επιπλέον, «καταφέραμε» να έχουμε έναν από τους υψηλότερους επιπολασμούς ηπατίτιδας C στην Ευρώπη, που πλέον ξεπερνάει το 70%, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, πρωτίστως για τους ίδιους τους χρήστες αλλά και δευτερευόντως για το σύστημα υγείας που τελικά θα κληθεί να τους θεραπεύσει. Η παροχή καθαρού ενέσιμου εξοπλισμού αυξήθηκε έως το 2013, οπότε έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 83 συριγγών/χρήστη/έτος. Δυστυχώς, όμως, στη συνέχεια παρατηρήθηκε νέα μείωση – μέχρι τις 50 σύριγγες/χρήστη/έτος το 2015. Το 2017, ο ΟΚΑΝΑ παρείχε μόνο 76 σύριγγες/χρήστη/έτος, απέχοντας πολύ από τα διεθνή πρότυπα.

Ο «ανεπαρκής» προϋπολογισμός, που ενδεικτικά το 2015 έφτασε τα 33.291.303 ευρώ, αποτελεί την κύρια δικαιολογία που προτάσσουν διαχρονικά τα Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ σχετικά με την αδυναμία του οργανισμού να συμμορφωθεί με τις διεθνείς συστάσεις του ΠΟΥ. Η τωρινή διοίκηση του ΟΚΑΝΑ προσπάθησε να δώσει απάντηση στο πρόβλημα συμμετέχοντας σε στρατηγική συνεργασία, με ορίζοντα διετίας, με την Περιφέρεια Αττικής, τον Δήμο Αθηναίων και το ΚΕΘΕΑ. Ερωτήματα προκαλεί, φυσικά, το γεγονός πώς ένας οργανισμός με προϋπολογισμό εκατομμυρίων έχει ανάγκη ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο εξ ολοκλήρου από την Περιφέρεια για να καταφέρει τελικά να εξυπηρετήσει βασικές λειτουργίες του.

Από τη συγκεκριμένη συνεργασία αποκλείστηκαν οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται εδώ και χρόνια στα προγράμματα μείωσης της βλάβης. Ετσι δημιουργείται το εξής παράδοξο: 

Ενώ ο οργανισμός διαθέτει επαρκή καθαρό ενέσιμο εξοπλισμό, αδυνατεί να τον διαθέσει γρήγορα στους χρήστες. 

Ο ΟΚΑΝΑ εμφανίζεται αδύναμος να αξιοποιήσει το δωρεάν εργατικό δυναμικό και την ευελιξία που προσφέρουν οι ΜΚΟ, μια πρακτική ιδιαιτέρως διαδεδομένη στις χώρες της Ε.Ε.

Τα παραπάνω δεδομένα διαγράφουν ένα αβέβαιο μέλλον για τα προγράμματα πρόληψης. Η αβεβαιότητα θα επιτείνεται όσο τροφοδοτείται από την έλλειψη στρατηγικής και την απραξία.