ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Δομικές αλλαγές στο τρίγωνο Ελλάδα-ΗΠΑ-Τουρκία

Toυ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΥΡΙΓΟΥ

    Έχουν περάσει 71 χρόνια από τον Μάρτιο του 1947 που ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρι Τρούμαν ενέκρινε 400 εκατ. δολάρια για βοήθεια προς Ελλάδα και Τουρκία. Με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, οι δύο χώρες άρχιζαν το μακρύ κοινό ταξίδι τους στο δυτικό σύστημα ασφαλείας, ευρισκόμενες για πρώτη φορά στην ιστορία τους στην ίδια συμμαχία.

 

Ακολούθησε ο πόλεμος της Κορέας το 1950 όπου Ελλάδα και Τουρκία απέστειλαν εκστρατευτικά σώματα. Η επιβράβευση ήρθε με την ταυτόχρονη ένταξή τους στο ΝΑΤΟ το 1952.  

Θεωρητικώς, η συμμετοχή στη Βορειοατλαντική Συμμαχία θα απέτρεπε διμερείς εντάσεις. Στην πράξη χρειάσθηκαν πολλαπλές αμερικανικές παρεμβάσεις για να αποτραπούν ελληνοτουρκικές συγκρούσεις.

 

Το 1964 είχαμε την επιστολή Τζόνσον προς την Τουρκία. 

Το 1967 ο Αμερικανός προεδρικός εκπρόσωπος Σάιρους Βανς απομάκρυνε το ενδεχόμενο πολέμου μαζί (δυστυχώς) με την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο. 

Το καλοκαίρι του 1976 οι αμερικανικές παρεμβάσεις απέτρεψαν πολεμικές ενέργειες εις βάρος του Σισμίκ στο Αιγαίο. 

Κατά την κρίση του Μαρτίου του 1987 ο Τουργκούτ Οζάλ, που μόλις είχε βγει από αμερικανικό νοσοκομείο, έσπευσε να διαβεβαιώσει ότι στο Αιγαίο θα επικρατούσε ηρεμία. 

Το 1996 ο Κώστας Σημίτης, στην παρθενική του ομιλία ως πρωθυπουργός, ευχαριστούσε δημοσίως τις ΗΠΑ για την παρέμβασή τους στα Ίμια.

 

Παράλληλα, υπήρχε και ένας γαλαξίας εντάσεων που σχετίζονταν άμεσα με τις ΗΠΑ. Το 1975 ήταν η εφεκτική εφαρμογή του εμπάργκο αμερικανικών όπλων προς την Τουρκία. Μετά το 1978 ήταν η εφαρμογή της περίφημης αναλογίας 7/10 στη χορήγηση αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς Ελλάδα και Τουρκία. Τη δεκαετία του 2000 μάθαμε από τα Wikileaks για τις παρεμβάσεις των ΗΠΑ να σταματήσουν οι Τούρκοι τις υπερπτήσεις σε ελληνικά νησιά του Αιγαίου.


Μέχρι το 2002 οι διμερείς σχέσεις είχαν για Ελλάδα και Τουρκία απόλυτη προτεραιότητα στην άσκηση της εξωτερικής τους πολιτικής. Αυτό οφειλόταν κυρίως στη διαχρονική απόφαση της Τουρκίας να παραμείνει συνδεδεμένη με τη Δύση. Η Ελλάδα είναι κρίσιμος παράγοντας σε αυτό το πλαίσιο.  

Μετά την ανάρρηση του Ερντογάν στην εξουσία η Ελλάδα έπαψε να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Επιπλέον, η αυξανόμενη εμπλοκή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή αναβάθμισε την Τουρκία σε βασικό περιφερειακό παίκτη.

 

Οι πικρίες της ελληνικής πλευράς στα 71 αυτά χρόνια ήσαν πολλές. Οι πιο σημαντικές αφορούσαν στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και στη χούντα. Πέραν αυτών, μόνιμο πρόβλημα (ήδη από τα Σεπτεμβριανά του 1955) ήταν η συχνή ισοπεδωτική εξίσωση θύτη και θύματος. 

Τα συμπεράσματα είναι δύο:  

Αφ’ ενός όταν Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται στην ίδια συμμαχία, προτιμάται η Τουρκία ως χώρα με καλύτερη γεωστρατηγική θέση. 

Αφ’ ετέρου δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις ΗΠΑ (όπως και όλες τις μεγάλες δυνάμεις) σαν διεθνές δικαστήριο. Κοιτάζουν να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους.  Δεν ενδιαφέρονται να βρουν ποια χώρα έχει δίκιο.

 

Σήμερα, η Τουρκία έχει εμπλακεί στρατιωτικά στη Συρία, ευρισκόμενη αντιμέτωπη με τον εφιάλτη της: τη γεωπολιτική ανάδυση του κουρδικού παράγοντα, ο οποίος, παρά την πρόσφατη απώλεια του Αφρίν, παραμένει κυρίαρχος και με άτυπες κρατικές δομές στη βορειοανατολική Συρία. Μπορεί ο Ερντογάν να απειλεί, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους Αμερικανούς να εγκαταλείψουν πλήρως τους Κούρδους. Εάν το έκαναν, ουσιαστικά θα έχαναν το πιο ισχυρό και ευσταθές έρεισμά τους στην καρδιά της Μέσης Ανατολής.

 

Λόγω του Κουρδικού, αλλά και λόγω της πεποίθησης του Ερντογάν, ειδικά μετά το πραξικόπημα του 2016, ότι οι ΗΠΑ τον υπονομεύουν, η Τουρκία έχει στραφεί προς τη Ρωσία και ως εξ αυτού έχει μετατραπεί σε επισφαλή σύμμαχο για τη Δύση. Χωρίς να κατέχουμε τόσο καλό «οικόπεδο» όσο το τουρκικό, υπό προϋποθέσεις θα μπορούσαμε (μαζί με την Κύπρο) να καλύψουμε σημαντικά κενά στο δυτικό σύστημα ασφαλείας που δείχνει ότι δημιουργεί η ηθελημένη γεωπολιτική μετατόπιση της Τουρκίας