ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Καπιταλισμός ή σοσιαλισμός;

Αν και προσπαθεί να εμφανίσει τον καπιταλισμό ως αποτυχημένο σύστημα έναντι του σοσιαλισμού και την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία ως κατ επίφαση (!) Δημοκρατία με προσωπείο , το άρθρο παρουσιάζει ενδιαφέρον και αξίζει να διαβαστεί. 

Tου Δημήτρη Μακροδημόπουλου.

Η Βουλγάρα ιστορικός Μαρία Τοντόροβα, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Illimois των ΗΠΑ σε πρόσφατη συνέντευξη της σε αθηναϊκή εφημερίδα, απαντώντας σε ερώτηση για τη νοσταλγία του υπαρκτού σοσιαλισμού στη Ν.Α. Ευρώπη, αφού υποστήριξε  ότι η “μετα-κομμουνιστική νοσταλγία” δεν υποδηλώνει ότι ο κόσμος επιθυμεί να επιστρέψει στον “πραγματικό κομμουνισμό” αλλά αποτελεί κρίσιμη αντίδραση στην απώλεια της ασφάλειας, της σταθερότητας, της ευημερίας και μιας συγκεκριμένης μορφής κοινωνικοποίησης, κατέληξε ως εξής:  «Υπάρχει ένα αστείο που αποτυπώνει πλήρως την αμφιθυμία για το κομμουνιστικό παρελθόν. Μια γυναίκα ξυπνάει τη νύχτα, πετάγεται από το κρεβάτι και τρέχει στο μπάνιο όπου ανοίγει το φαρμακείο. Στη συνέχεια τρέχει στην κουζίνα και ανοίγει το ψυγείο και τέλος κοιτάζει από το παράθυρο στον δρόμο. Μετά γυρίζει ανακουφισμένη στην κρεβατοκάμαρα. Τότε ο άνδρας της τη ρωτά τι συνέβη και του απαντά: “είδα έναν φρικτό εφιάλτη, είδα πως είχαμε τα χρήματα να αγοράσουμε φάρμακα, πως το ψυγείο ήταν γεμάτο και πως οι δρόμοι ήσαν ασφαλείς και καθαροί”. Ο άνδρας της έκπληκτος τώρα την ξαναρωτά “ γιατί αυτό ήταν εφιάλτης”, οπότε του λέει: “νόμισα πως είχαν ξαναπάρει την εξουσία οι κομμουνιστές».  

Παράδεισος λοιπόν ο σοσιαλισμός ή ο καπιταλισμός;

Σήμερα όμως, εξ αιτίας της κρίσης, διαπιστώνουμε πόσο σημαντικό είναι να έχεις εξασφαλισμένη εργασία και στέγη δια βίου, να γνωρίζεις ότι το κράτος θα σπουδάσει τα παιδιά σου και θα τα αποκαταστήσει επαγγελματικά ο,τιδήποτε και αν συμβεί σε σένα. Ότι δεν θα πρέπει να πληρώνεις για την υγεία της οικογένειας και οι σπουδές των παιδιών σου δεν αποτελούν συνάρτηση της οικονομικής σου κατάστασης. Ώστε να απελευθερωθείς και να μπορέσεις, ανεπηρέαστος από τα αναγκαία, να ασχοληθείς με τα ανθρώπινα.  

Πότε όμως απελευθερώνεσαι;  

Σύμφωνα με τον Μαρξ όταν και όπου τελειώνει η ανάγκη.  

Ο Ούλριχ Μπεκ είναι εξίσου σαφής: «Η απλή αλήθεια, γράφει, είναι η εξής: Χωρίς αίσθημα υλικής εξασφάλισης δεν υπάρχει πολιτική ελευθερία». 

Γιατί;  

Διότι χωρίς αίσθημα υλικής εξασφάλισης ενεργούμε υπό καθεστώς καταναγκασμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ανατολικογερμανός συγγραφέας Ίγκο Σούλτσε σε παλαιότερη συνέντευξή του σε αθηναϊκή εφημερίδα είχε εξομολογηθεί: « Η πρώτη φορά που σκέφθηκα το χρήμα ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Δεν έπαιζε κανένα ρόλο στη ζωή μας ή στην επιλογή του επαγγέλματος». 

Σήμερα, οι Έλληνες, κατά παράδοξο τρόπο, βιώνουμε σε συνθήκες άγριου καπιταλισμού την αντίφαση των δύο συστημάτων. Διότι, στη χώρα μας επιβιώνουν – άλλος καλύτερα άλλος χειρότερα – μόνον οι συνταξιούχοι και οι δημόσιοι υπάλληλοι  ενώ όλοι οι υπόλοιποι συνθλίβονται στις συνθήκες του ανταγωνισμού και της λιτότητας που επιβάλλουν τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Μέχρι  σήμερα μας τρομοκρατούσαν ότι ο σοσιαλισμός  θα μας έπαιρνε τα σπίτια και τα χωράφια. Όμως τί συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα με την απαξίωση της ακίνητης περιουσίας, την υπερφορολόγησή της και τις κατασχέσεις;  

Έτσι βέβαια οι κυβερνώντες μετά το 2010 πέτυχαν μια παγκόσμια πρωτοτυπία: Να απαξιώσουν, δηλαδή, την ιδιοκτησία που αποτελεί την πεμπτουσία του καπιταλισμού.  

Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Ο καπιταλισμός στη χώρα μας αλλά και αλλού αποκαθηλώνει και τις κοινωνικές δομές,. Οι μεσαίες τάξεις κατακρημνίζονται χάριν της οικονομικής ολιγαρχίας, περιουσίες χάνονται, επιτυχημένοι επαγγελματίες φυλακίζονται για χρέη, άλλοι αυτοκτονούν.

Βέβαια, η πρώτη βάσιμη αντίρρηση στην υπεροχή του σοσιαλισμού θα αφορούσε το έλλειμμα δημοκρατίας του μονοκομματικού συστήματος στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.  

Κάποτε όμως πρέπει να μιλήσουμε και για την υποκρισία της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που διαιωνίζει την ίδια πολιτική με διαφορετικό προσωπείο, δηλαδή με την εναλλαγή των αστικών κομμάτων στην εξουσία. Δεν είναι υποκριτικό, διερωτάται ο Αλαίν Μπαντιού, δύο κόμματα εξουσίας, που το καθένα ευαγγελίζεται εκ διαμέτρου αντίθετη πολιτική από το άλλο, το ένα υπόσχεται κοινωνικές ανατροπές στη ζωή των πολιτών σε βάρος του κεφαλαίου και το άλλο επενδύσεις του κεφαλαίου με μισθούς πείνας και υφαρπαγή των κοινωνικών κατακτήσεων, να παραδίδει το ένα ειρηνικά την εξουσία στο άλλο;  

Τελικά ποια πολιτική υλοποιείται; 

 «Αυτό σημαίνει, μας λέει πάλι ο Αλαίν Μπαντιού, ότι δεν έχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ τους, ότι υιοθετούν το ίδιο σε γενικές γραμμές μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης… Είτε κυβερνά η δεξιά είτε η Αριστερά είναι φανερό ότι τείνουν να καταργηθούν οι περιορισμοί που επέβαλε η κοινωνική νομοθεσία σε πεδία όπως οι εργασιακές σχέσεις, το ασφαλιστικό σύστημα, η δημόσια παιδεία κ.α.»  

Στην Ελλάδα, Δεξιά και Αριστερά δεν μας οδήγησαν μέσα από μονοκομματικές κυβερνήσεις στην κρίση και σήμερα δεν υλοποιούν από κοινού πάλι τα μνημόνια, τις εντολές του παγκόσμιου κεφαλαίου (ΔΝΤ, ΕΚΤ); 

Γιαυτό η κοινοβουλευτική δημοκρατία αποτελεί πλέον μιαν επίφαση. Βασίζεται στην εναλλαγή στην κυβέρνηση, και επομένως στην αναγκαία εκτόνωση των κοινωνικών εντάσεων και συγκρούσεων και αποκλείει κάθε αλλαγή σε βάθος. Και για έναν άλλο λόγο:  

«Η δημοκρατία στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ ήλθε στον κόσμο ως δημοκρατία της εργασίας», της εξασφάλισης δηλαδή, γράφει πάλι ο Ούλριχ Μπεκ «Η εργασία με σκοπό τον βιοπορισμό, συνεχίζει, δεν συνιστά μόνο το θεμέλιο της ατομικής αλλά και της πολιτικής ύπαρξης. Πρόκειται για την πολιτική ελευθερία και τη δημοκρατία στην Ευρώπη». Γιαυτό, όσο επελαύνει ασυγκράτητος ο νεοφιλελευθερισμός, συρρικνώνεται ραγδαία η δημοκρατία. 

Παλαιότερα δεν αντιλαμβανόμουν το νόημα της φράσης των Μαρξ – Έγκελς στο «Κομμουνιστικό μανιφέστο», που υποστήριζαν ότι «κανένα έθνος δεν μπορεί να είναι ελεύθερο και ταυτόχρονα να καταπιέζει άλλο έθνος».  

Σήμερα με την κρίση είναι ολοφάνερο: Οι λαοί που καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται τους λαούς του Τρίτου κόσμου αποδεικνύονται και αυτοί δέσμιοι του κεφαλαίου. Κοιτάξτε σήμερα τους ευρωπαϊκούς λαούς. Και όχι μόνον αυτό, αλλά επειδή στήριξαν την ευημερία τους στις παραχωρήσεις του κεφαλαίου χάριν της κοινωνικής ειρήνης και όχι σε αγώνες, αποδεικνύονται ανίκανοι να αντιδράσουν. Με αποτέλεσμα να καταληστεύονται σήμερα και οι ίδιοι από το κεφάλαιο χωρίς αντίσταση χάνοντας μαζί και τα ψήγματα της δημοκρατίας που είχαν απομείνει στις χώρες τους.

Πώς αποτιμάται το μέγεθος της αποτυχίας του καπιταλισμού παγκόσμια;  

Δεν μπορεί να “θρέψει” τον πλανήτη! Υπάρχουν σήμερα στον κόσμο δύο και πλέον δισεκατομμύρια άνθρωποι που έχουν αφεθεί στη μοίρα τους. Για το κεφάλαιο είναι σαν να μην υπάρχουν, είναι “περιττοί” διότι δεν “χρησιμεύουν” σε τίποτα, δεν είναι ούτε εργατική δύναμη, ούτε καταναλωτές. Να όμως που υπάρχουν! Η εναλλακτική λύση με την τρομακτική πρόοδο της τεχνολογίας, θα ήταν αντί να αυξάνεται η ανεργία να μειωθούν αισθητά οι ώρες της εργασίας, ώστε να υπάρξει απασχόληση για το σύνολο της διαθέσιμης εργατικής δύναμης και επομένως για μεγάλο μέρος των δύο δισεκατομμυρίων που σήμερα δείχνουν να “περισσεύουν”. Όμως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο για τον καπιταλισμό.  Διότι «το πρώτο μάθημα που πρέπει να μάθει κανείς, σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ,  είναι ότι ένας ηθικός, μη εκμεταλλευτικός και κοινωνικά δίκαιος καπιταλισμός που συντελεί στην ωφέλεια όλων είναι ανέφικτος, αντιτίθεται στην ίδια τη φύση του κεφαλαίου».