«Εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία». Το στερεότυπο που δείχνει τον τόπο αποκρύπτει τον τρόπο. Το οιδιπόδειο μπορεί να γεννήθηκε στη νυφική κλίνη των γονέων, πλην όμως η ενέργεια που του επέτρεψε να γίνει κόμβος στη σύνταξη του ασυνείδητου είναι ο τρόπος που συνδέει τον νεαρό βλαστό με την ευτυχή μητέρα. Τουλάχιστον κατά Φρόιντ, που απήγαγε τον δυστυχή Οιδίποδα από την τραγική σκηνή και τον εκδημοκράτισε μεταφέροντάς τον στα ντιβάνια της ψυχανάλυσης. Ο τρόπος της δημοκρατίας είναι ο λόγος. Είναι η ανακάλυψη των δυνατοτήτων της μηχανής αυτής της ανθρώπινης ύπαρξης. Η δυνατότητά της να επηρεάζει την ανθρώπινη συνύπαρξη, να τη μετασχηματίζει, να αναπαράγει το παρελθόν, να δείχνει το μέλλον, ένα συντακτικό που συνέδεε τον νου με τα έργα του. Οπως ισχύει για όλες τις μηχανές η χρησιμότητά τους κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Αν οι λόγοι απέχουν από τα έργα, τότε η αξία τους εξανεμίζεται. Το υπενθυμίζει ο Περικλής στον Επιτάφιο. Είναι η αρχή της πολιτικής, με άλλα λόγια της δημοκρατίας.
Η σύγχρονη δημοκρατία διαφέρει από την αθηναϊκή στα περισσότερα σημεία.
Κατ’ αρχάς, η αθηναϊκή ήταν υπαίθρια. Μια ξαφνική συννεφιά, ένας απότομος ήλιος, ένα γεράκι που πέταξε από τα δεξιά ή τα αριστερά μπορούσε να επηρεάσει τη διάθεση, κατά συνέπεια τις αποφάσεις μιας ομήγυρης η οποία παρέμενε θρησκόληπτη και δεισιδαίμων. Οταν άλλαξαν τη θέση της Πνύκας για να μην επηρεάζει τις ψηφοφορίες, αυτό είχαν κατά νου. Καμία σχέση με τη ρωμαϊκή, που οι αποφάσεις λαμβάνονταν στον περίκλειστο χώρο της Συγκλήτου, και η οποία αποτελεί το πραγματικό πρότυπο της σύγχρονης δημοκρατίας και των κοινοβουλίων της. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ιακωβίνοι υιοθετούσαν ρωμαϊκά ψευδώνυμα.
Ηταν «άμεση» η δημοκρατία στην Αθήνα του 5ου αιώνα;
Αμεση διότι μπορούσαν να ψηφίσουν όλοι οι άνδρες πολίτες, καμιά εικοσιπενταριά χιλιάδες σε ένα σύνολο πληθυσμού 250.000. Με μία διαφορά: Η «αμεσότητα» δεν σήμαινε και ισοτιμία. Ολοι είχαν δικαίωμα να αγορεύσουν, όμως ούτε αγόρευαν όλοι ούτε οι αγορεύσεις τους είχαν την ίδια αξία. Ο Δικαιόπολις του Αριστοφάνη έχει πάει αξημέρωτα στην Εκκλησία, πλην όμως, επειδή αντιλαμβάνεται την αδυναμία του επιστρέφει στις Αχαρνές και συνάπτει μόνος του ειρήνη με τη Σπάρτη.
Ξέρει ότι δεν έχει τη δύναμη να πείσει, διότι δεν κατέχει τον μηχανισμό του λόγου, και κάνει του κεφαλιού του.
Η πραγματική συγγένεια της σύγχρονης δημοκρατίας με την αθηναϊκή είναι η δύναμη του λόγου, της πειθούς. Οταν η δύναμη του λόγου εξασθενίσει, όταν δηλαδή η δημοκρατία χάσει την ισχύ της πειθούς, τότε χάνει και το υπαρξιακό της έρεισμα. Και βέβαια, όταν εν έτει 2017 κάποιος λέει «λόγο» και εννοεί μόνον τις λέξεις, χωρίς την καταλυτική δύναμη της εικόνας, δεν καταλαβαίνει τίποτε.
Στο σημείο αυτό εντοπίζεται η συνάφεια, αν όχι η συμμαχία, της «πολιτικής ορθότητας» με τον «λαϊκισμό».
Ο μεν εμφανίστηκε ως αντίδραση στη δε, και ο μεν και η δε όμως στηρίζονται στην ακύρωση της δύναμης του λόγου, με την ευρεία έννοια, που είναι ο μετασχηματισμός της πραγματικότητας και όχι η κατασκευή της. Η θέση «όλοι οι μετανάστες είναι καλοί», από τη θέση «όλοι οι μετανάστες είναι τέρατα», δεν διαφέρει παρά μόνον όσο διαφέρει το «καλό» από το «κακό», κοινώς μια ηθικοπλαστική, σχεδόν θεολογική διαφορά.
Αν η ευρωπαϊκή δημοκρατία θέλει να ξαναβρεί το έρμα της πρέπει...
να ξεφύγει από το δίλημμα.
Στην αθηναϊκή δημοκρατία δεν υπήρχε «καλό» και «κακό». Το ζητούμενο πάντα ήταν η σωτηρία της πόλης.
Ζω σε μια περιοχή της Αθήνας όπου κοπέλες με μαντίλες συνυπάρχουν με κοπέλες που εκθέτουν με υπερηφάνεια μηρούς και γάμπες. «Συνυπάρχουν» που λέει ο λόγος. Διότι αυτό που λείπει είναι ο κοινός λόγος αναφοράς, το βήμα της δημοκρατίας. Πίσω από τις μαντίλες βλέπεις ωραία βλέμματα, όπως βλέπεις και πολλά απωθητικά βλέμματα να επιδεικνύουν θράσος. Το ζήτημα δεν είναι αισθητικό. Το ζήτημα είναι υπαρξιακό.
Πώς μπορεί αυτή η πόλη να επιβιώσει χωρίς τον κοινό λόγο ανάμεσα στις μαντίλες και στις υπερήφανες γάμπες;
Δημοκρατία είπατε;
Ελάτε τώρα, ας σοβαρευτούμε. Η δημοκρατία απαιτεί κοινό λόγο και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει. Διότι μέχρι στιγμής και η μαντίλα έχει τη δική της αλαζονεία και η γυμνή γάμπα τη δική της.
Θα μου πείτε, υπάρχει η κυρίαρχη ιδεολογία της Δύσης που μπορεί όλα να τα συμβιβάσει σε μια πασαρέλα μόδας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου