Είναι μια παλιά γλώσσα αυτή που χρησιμοποιεί ο σημερινός πρωθυπουργός, αλλά και όλοι οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί, στην προσπάθειά τους να πείσουν ότι τα πράγματα έχουν βελτιωθεί ή βελτιώνονται. Βασίζεται πάνω στην αειθαλή υπόσχεση της μετάβασης σε μια νέα εποχή. «Είμαστε ακόμη στο νερό και κολυμπάμε. Αλλά το κεφάλι μας είναι έξω. Παίρνουμε ανάσες και βλέπουμε καθαρά τη στεριά. Είναι κοντά μας». «Αντιμετωπίσαμε μεγάλες φουρτούνες, αλλά τα μποφόρ έχουν πέσει, έχουμε περάσει τον δύσκολο κάβο, πάμε προς το λιμάνι». Ενας παρωχημένος πολιτικός λόγος.
Προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση, που όμως δεν τροποποιεί τη βαθιά πεποίθηση ότι το κεφάλι είναι ακόμη μέσα στο νερό και θα μείνει εκεί άγνωστο για πόσο. Στο τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, το 98% των Ελλήνων (από 97% τον περσινό Σεπτέμβριο) δηλώνει ότι η κατάσταση στην οικονομία είναι εντελώς κακή, μάλιστα το 92% θεωρεί ότι θα παραμείνει η ίδια ή θα χειροτερέψει (30% και 62% αντιστοίχως).
Ο μύθος της εξόδου σε μια «άλλη Ελλάδα», η οποία δεν θα έχει τίποτα το κοινό με εκείνη του παρελθόντος, έχει εκπέσει, καθώς βασίζεται σε μια βαθιά παραγνώριση των σημερινών δεδομένων:
Οτι για την πλειονότητα το μέλλον δεν αποτελεί την Εδέμ και ότι υγιείς ρίζες θα χτιστούν όχι με εξ ουρανού πίπτοντα υλικά αλλά με το κομμάτι της τιμιότητας, της ευσυνειδησίας, της επινοητικότητας που έχει διασωθεί στα ηθικά και πολιτισμικά μας θεμέλια.
Ομως η εξουσία τείνει από τη φύση της να εγκλείει εκείνους που την κατέχουν σε ένα σύμπαν διαχωρισμένο από την κοινή πραγματικότητα. Γι’ αυτό και οι λιγότερο οξυδερκείς καταλήγουν σχεδόν πάντα να διαστρέφουν την αίσθηση που έχουν για τους άλλους και τις στοιχειώδεις κοινωνικές καταστάσεις και να εμφανίζουν μια παροιμιώδη έλλειψη κοινής λογικής. Εκείνης της διαισθητικής ικανότητας των απλών ανθρώπων για τα πράγματα που μπορούν ή δεν μπορούν να αναμένουν – οι ανθρώπινες κοινωνίες πάντοτε συνέγραφαν έναν κατάλογο τόσο των ενεργειών που θεωρούσαν αντίθετες προς την κοινωνική τους φύση όσο και εκείνων στις οποίες προσβλέπουν και που δίνουν στη ζωή ένα νόημα.
Αυτό το πλέγμα «αναμονών» έχει διαταραχθεί σοβαρά στην πορεία των τελευταίων δεκαετιών. Είναι το σύνολο εννοιών που ενσαρκώνονται μέσα σε επιμέρους θεσμούς και προσανατολίζουν τα μέλη της κοινωνίας προς ορισμένους στόχους, θέτουν τις βασικές αξίες για χάρη των οποίων αξίζει να ζει κανείς. Καθορίζουν τι ισχύει μέσα στην κοινωνία και οικοδομούν τις βάσεις αυτού που θεωρείται ορθολογικό.
Τι αναμένουμε σήμερα, πέρα από μια θεωρητική «στεριά»;
Υπάρχουν κάπου σπόροι του φανταστικού που θα πυροδοτήσουν συλλογικές πράξεις; (Δεν νοείται κοινή ζωή χωρίς δημιουργία.)
Ποια τα σημεία ρήξης με «κληρονομημένα» κακά;
Υπάρχουν κλειδιά για την κατανόηση του κόσμου μας, των αδιεξόδων, των αντιφάσεων, των «άστρων» που δεν πειθαρχούν σε αστερισμούς;
Στα ερωτήματα αυτά οι πολιτικοί δεν δίνουν ούτε μία νύξη απάντησης.
Η κοινωνία εκφράζεται πάντα μέσα από τα ήθη και τη γλώσσα της. Ο πολιτικός λόγος μοιάζει να μην μπορεί να γλιτώσει από τα στερεότυπα και την κοινοτοπία. Τα κατηγορήματα, μέσω των οποίων καθορίζονται τα πολιτικά πράγματα, μας προσπερνούν σαν φυσαλίδες. Εκτοξεύονται εύκολα, αβίαστα, σαν αναγγελία και μαζί σαν διαπίστωση, και μαγνητίζουν.
Πόσο διαρκούν;
Ελάχιστα. Μικρά πυροτεχνήματα που αρκούν μόνο για να κερδηθούν οι εντυπώσεις, για να δημιουργηθεί ένας μικρός αντιπερισπασμός, να αποσυρθούν να βλέμματα από το προβληματικό προσκήνιο.
Ο λόγος προδίδει. Και σηματοδοτεί. Μπορεί να γίνει όργανο εκφαυλισμού, αλλά και να διδάξει, να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει. Ομως...
με εικόνες (νερό, νηνεμία, λιμάνι) που ξυπνούν θελξικάρδια αισθήματα, αφαιρείται κάθε πραγματισμός, και η παραμικρή αλήθεια. Με εύκαμπτες βεβαιώσεις και τον εγκλωβισμό των ελπίδων σε ένα φυσικό σκηνικό, που καταργεί το περίπλοκο των ανθρώπινων πράξεων, κατασκευάζεται ένα αύριο μόνο με τα στοιχεία της επιθυμίας. Και δεν έχει καμιά αξία. Απλά φανερώνει πόσο δραματικά ο πολιτικός λόγος αδυνατεί να εκφράσει το σημερινό μας σύμπαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου