ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Ο ρόλος των γυναικών στις ένοπλες συγκρούσεις

Tης Anastasia Voronkova /IISS VOICES

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP), οι νέες γυναίκες αντιστοιχούν στο 10%-30% των ένοπλων δυνάμεων και των ένοπλων ομάδων παγκοσμίως. 


Οι νέες γυναίκες εμπλέκονται στη βία ή παρέχουν στήριξη σε ένοπλες ομάδες παγκοσμίως και σε διάφορους ρόλους. Αυτοί μπορεί να είναι ηγετικοί ρόλοι ή εξειδικευμένοι ρόλοι (όπως βομβιστές αυτοκτονίας) αλλά επίσης και μη μαχητικοί ρόλοι, υποστηρικτικοί ρόλοι σε οργανώσεις όπως το ΡΚΚ, το Ισλαμικό Κράτος και τη Boko Haram.

ΟΙ κακές οικονομικές συνθήκες και το συγκριτικά χαμηλότερο κόστος ευκαιρίας για την ένταξη σε ένα ένοπλο κίνημα, αυξάνει παραδοσιακά τις δυνατότητες πρόσληψης αποξενωμένων νέων, ιδιαίτερα σε περιοχές που δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις για εκπαίδευση, απασχόληση, ευκαιρίες και πόρους που σε διαφορετική περίπτωση θα επέτρεπαν τη μετάβαση στην ενηλικίωση. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, ένοπλες ομάδες εκτιμάται ότι έχουν πολεμήσει και έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε μεγαλύτερους οικονομικούς πόρους από ό,τι έχει μεγάλο μέρος του τοπικού πληθυσμού. 


Οι νέες γυναίκες ως εκ τούτου μπορούν να ενθαρρυνθούν και να συμμετέχουν περισσότερο από τη δυνατότητα να επωφεληθούν από ένα υψηλότερο οικονομικό και κοινωνικό status, παρά από μια στενή ιδεολογική συγγένεια με την ένοπλη οργάνωση. 


Σε πολλές χώρες, όπως η Ερυθραία, η Ρουάντα και η Λιβερία, η απαγωγή ή ο εξαναγκασμός νέων γυναικών, αποτελεί συνηθισμένη στρατηγική στρατολόγησης. Ωστόσο, παρά την αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στις συγκρούσεις, οι προσπάθειες να εμπλακούν σε όλα τα επίπεδα των μετά-συγκρουσιακών πρωτοβουλιών σταθεροποίησης, έχουν μέχρι στιγμής αποδειχθεί ανεπαρκείς και σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές.

Μία από τις επίμονες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέες γυναίκες στις ένοπλες ομάδες είναι πως...

 τα προγράμματα αφοπλισμού, αποστράτευσης και επανένταξης, συχνά αποτυγχάνουν να τις αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν θέματα ειδικά για τις ανάγκες τους -εν μέρει επειδή δεν είναι πάντα ορατά στην πρώτη γραμμή, και αποτελούν μειονοτική ομάδα. Ωστόσο τέτοιες οργανώσεις έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν τα μετά τις συγκρούσεις περιβάλλοντα και τις συμπεριφορές τόσο στις περιοχές σύγκρουσης όσο και σε συνθήκες ειρήνης. Στο Σουδάν, μέλη της Φωνής για Ειρήνη των γυναικών του Σουδάν, διαδραματίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στο να διασφαλίσουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε δύσκολα προσβάσιμες ζώνες στη διάρκεια των πρώτων σταδίων της σύγκρουσης.

Ενώ οι πρώην ένοπλες νέες γυναίκες μπορεί να έχουν σημαντική συμβολή στη σταθεροποίηση των περιοχών μετά τις συγκρούσεις, για παράδειγμα μέσω της δημιουργίας και της συμμετοχής σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που διευκολύνουν τους δεσμούς μεταξύ των μελών αντίθετων κοινοτήτων, υπάρχουν λίγα στοιχεία ότι ενθαρρύνονται ενεργά να το κάνουν. Μια ανασκόπηση 31 μεγάλων ειρηνευτικών διαδικασιών μεταξύ 1992-2011 έδειξε πως οι γυναίκες αντιστοιχούν μόλις στο 4% των υπογραφόντων,στο 2,4% των κύριων μεσολαβητών, στο 3,7% των μαρτύρων και στο 9% των διαπραγματευτών.

Συνεντεύξεις με πρώην μαχητές γυναίκες στη Λιβερία και στη Σιέρα Λεόνε, αποκαλύπτουν φόβους για στιγματισμό, κοινωνικό αποκλεισμό και έλλειψη πληροφοριών ως τους βασικούς λόγους πίσω από τη χαμηλή συμμετοχή στα προγράμματα DDR. Το γεγονός ότι φέρουν όπλα είναι συχνά ένα βασικό κριτήριο για να συμμετέχουν, αυξάνει επίσης το ρίσκο της μη συμμετοχής νέων γυναικών. Είναι πλύ δύσκολο να βρεθούν επιτυχημένες ιστορίες για τέτοιες πρωτοβουλίες. Η συμμετοχή εμπειρογνωμόνων και επαγγελματιών σε όλα τα επίπεδα, η διεξαγωγή στοχευμένων εκστρατειών πληροφόρησης, η ακρόαση των απόψεων των νέων γυναικών και η αξιοποίηση των εμπειριών που έχουν κερδίσει ως συμμετέχοντες στη σύγκρουση, είναι όλα κρίσιμα για τη συμμετοχή των γυναικών στα προγράμματα DDR -τα οποία θα τις δώσουν περισσότερες ευκαιρίες να συμμετέχουν στην μετά τη σύγκρουση διαδικασία σταθεροποίησης.