ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΤΟΥΡΚΙΑ: Γιατί θα είναι έκπληξη η επικράτηση του «Οχι»

Γράφει ο δρ Κων. Φίλης 

Διευθυντής ερευνών ΙΔΙΣ. 

(Το βιβλίο του «Πρόσφυγες, Ευρώπη, ανασφάλεια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.)

Το δημοψήφισμα στην Τουρκία προδιαγράφεται αμφίρροπο. Εντούτοις, υπό τις παρούσες συνθήκες, τυχόν επικράτηση του «Οχι» θα αποτελέσει έκπληξη. Δεν είναι μόνο το «ξεδόντιασμα» των αντίθετων φωνών και η σύμπλευση εθνικιστών - κόμματος Ερντογάν (AKP), αλλά κυρίως οι δυνατότητες που προσφέρει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε όσους θελήσουν να εκφοβίσουν ψηφοφόρους, που δίνουν προβάδισμα στο «Ναι».  

Επίσης, τα εγχώρια μέσα ενημέρωσης, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έχουν αποδυθεί σε έναν αγώνα προπαγάνδας υπέρ του Ερντογάν, ενώ γίνεται συνεχής επίκληση της αστάθειας που θα επιφέρει ενδεχόμενη απόρριψη της προτεινόμενης συνταγματικής αναθεώρησης, με όσους επιλέγουν το «Οχι» να κατατάσσονται στους πολέμιους της χώρας, μαζί με PKK και Ισλαμικό Κράτος.  

Ερώτημα αποτελεί πώς τελικά θα εκφραστούν αυτοί που αντιδρούν στη «σουλτανοποίηση», αν θα απόσχουν ή θα προσέλθουν στις κάλπες.

Συνάμα, η κατάλυση των θεσμών και η αναστολή του κράτους δικαίου εμφανίζουν τον Ερντογάν στα μάτια αρκετών ως αναντικατάστατο, για δε άλλους ως αναγκαίο κακό, διότι το σύστημα εξουσίας είναι τόσο προσωποκεντρικό, ώστε η Τουρκία θα μπει στη δίνη της αποσταθεροποίησης αν δεν του γίνει το χατίρι. Αλλωστε, τόσο η απουσία σοβαρής εναλλακτικής στους κόλπους της αντιπολίτευσης όσο και η περιθωριοποίηση ικανών προσωπικοτήτων του AKP (π.χ. του πρώην προέδρου Γκιουλ) προκαλούν εύλογη ανησυχία για τη δημιουργία κενού εξουσίας, ενώ τα πολλά ανοικτά μέτωπα –εσωτερικά και εξωτερικά– δεν επιτρέπουν πειραματισμούς, συρρικνώνοντας τον χρόνο αντίδρασης. Εξάλλου, ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα παραδώσει τα όπλα, ακόμη και αν χάσει το δημοψήφισμα, αναζητώντας εκ νέου τον τρόπο να ικανοποιήσει τη φιλοδοξία μετατροπής του συστήματος εξουσίας σε ένα μηχανισμό κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του. Πιθανόν μέσω της διεξαγωγής πρόωρων εκλογών, με στόχο την αυτοδυναμία του AKP, ώστε η συνταγματική τροποποίηση να προωθηθεί μέσω του Κοινοβουλίου.  

Βέβαια, σε αυτή την περίπτωση, ο Ερντογάν θα...

 στερείται της άμεσης νομιμοποίησης, ωστόσο, μάλλον δεν πτοείται από αυτή τη διαπίστωση.

Ταυτόχρονα, όμως, υπάρχουν ενδείξεις ότι στελέχη του AKP που έχουν λάβει διακριτικές, πλην σαφείς, αποστάσεις από τον Τούρκο πρόεδρο, και τα οποία διατηρούν ερείσματα σε κομματικό μηχανισμό και εκλογικό σώμα, ίσως επιδιώξουν να μετριάσουν τις βλέψεις Ερντογάν μέσω της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, οδηγώντας εν ανάγκη ακόμη και σε διάσπαση. 

Βέβαια, το ερώτημα είναι γιατί παρέμειναν σιωπηλοί μέχρι σήμερα, επιτρέποντας την «επέλασή» του, και κατ’ επέκταση αν έχουν όντως την αναγκαία ισχύ και επιρροή να τον ανασχέσουν. Ολα αυτά σε ένα περιβάλλον που η παραμικρή δημόσια αμφισβήτηση οδηγεί, στο πλαίσιο της διάχυτης συνωμοσιολογίας, σε ταύτιση με τον Γκιουλέν, ενώ η σύμπλευση AKP - εθνικιστών (εξαιτίας της οποίας οι τελευταίοι διχάστηκαν), παρότι δεν καρποφορεί για το κυβερνών κόμμα, έχει παρασύρει τις πολιτικές δυνάμεις σε πλειοδοσία εθνικιστικών κορωνών.

Στο πολωτικό κλίμα που καλλιέργησε ο Τούρκος πρόεδρος εντάχθηκε και η στοχοποίηση κρατών-μελών της Ε.Ε. και των Βρυξελλών με βαρείς χαρακτηρισμούς (ενδεικτικά, κατηγορήθηκαν ως σταυροφόροι και απόγονοι των ναζί). Η δε όψιμη προσπάθειά του να προσεταιριστεί τους Κούρδους αποσκοπεί στην προσέλκυση των πιο συντηρητικών (θρησκευόμενων) και όσων έχουν οικονομικό συμφέρον ή έχουν παραιτηθεί μιας δίκαιης λύσης, προτάσσοντας την ανάγκη σταθεροποίησης της κατάστασης. Πάντως, ακόμη και ένα θετικό αποτέλεσμα για τον Ερντογάν, δεν θα προσφέρει τις λύσεις που χρειάζεται η χώρα του, αν δεν αλλάξει ρότα.