ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Quo vadimus?

Του Χρίστου Στεργ. Μπελλέ

Τούτες τις μέρες που ενανθρωπίζεται ο Θεός και ο άνθρωπος θεώνεται, με τη νέα και απρόβλεπτη «Ινδικτιώνα» προ των πυλών, τα σύμβολα και οι συμβολισμοί για το μικρό-γίγαντα άνθρωπο, που ο Θεός έπλασε κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσή Του, δίνουν τις δικές τους ποικιλώνυμες και ποικιλόχρωμες προσλαμβάνουσες,  μπρος στο σπασμένο καθρέπτη της Ύπαρξης. Να... έτσι καταπώς, σε γκρο πλαν,  «βγάζουν γλώσσα» γράμματα ανεπίδοτα, όνειρα ανεκπλήρωτα και πυρακτωμένα «γιατί», σ'  ένα ανείπωτο γκροτέσκο οξειδωμένο απ' τα λυγρά σύγνεφα της καθεμέρας, ενός ατέλειωτου  Γολγοθά... Και, όμως, υπάρχει οδός σωτηρίας, υπάρχει ελπίδα, λύτρωση, Ανάσταση, αφού η ζωή διδάσκει όχι μόνο με τα θετικά, αλλά και τα αρνητικά, αρκεί να την παίρνουμε στα σοβαρά... Ατάκτως ειρημένες, μα εναργείς οι σκέψεις μου...

Τούτη η βαθιά και πολύπλευρη κρίση,  πρωτίστως πνευματική, μετά ηθική κλπ., τούτη η φάουσα  αντλεί σαν το μυθικό γίγαντα Ανταίο δύναμη πατώντας στην πολιτισμική έρημο, που μας έχει αποκόψει από την ταυτότητά μας, γιατί, «αυτό που σε κάνει Έλληνα – κατά τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο – είναι ο πολιτισμός,  η γλώσσα σου, η θρησκεία σου, η πολιτισμική σου παράδοση. Το αίμα δε μιλάει, δε σου λέει στο αφτί το βράδυ ότι είσαι Έλληνας».  Μιλάμε, πλέον, για έρημο που οι ανηλεείς θίνες της έχουν τη γενεσιουργό αιτία τους  σε σταθερές διαχρονικές θύελλες-παθογένειες, με το έλλειμμα Παιδείας  κυριότερη αιτία και αιτιατό της παρακμής.

Η κλασική παιδεία μας ανήκει στα πανανθρώπινα τιμαλφή. Tα ομηρικά και ησιόδεια έπη – 700 π.Χ. περίπου – αποτελούν τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες στην Ευρώπη και ο άνθρωπος, ιστορικά, στην Ελλάδα ταυτοποιείται ως αυταξία.  Σ' αυτό το  συγκριτικό μας οικουμενικό πλεονέκτημα επένδυε ο παμμέγιστος κυβερνήτης της πατρίδας, ο Ιωάννης Καποδίστριας, όταν οραματιζόταν την Ελλάδα ένα απέραντο  «Διεθνές Πανεπιστήμιο». Στην ίδια τροχιά και οι πολιτικές επισημάνσεις-προτροπές του Γάλλου Προέδρου, Φρανσουά Μιτεράν, προς επιφανή Έλληνα πολιτικό: «Αν ήμουν πρωθυπουργός της Ελλάδας, δε θα έκανα τίποτε που να μην περνά μέσα απ’ τον Πολιτισμό». Απ' τις κοιλάδες της αιωνιότητας ο μεγάλος Ελύτης συγκατανεύει: «ως κι ένα περιβόλι ολόκληρο έβγαλα γιομάτο εσπεριδοειδή που μύριζαν Ηράκλειτο κι Αρχίλοχο. Μα ’ταν τόση η  ευωδιά που φοβήθηκα. Κι έπιασα σιγά - σιγά να δένω λόγια σαν διαμαντικά, να την καλύψω τη χώρα που αγαπούσα»… 

Τα θρησκευτικά αποτελούν πάντοτε «ένα κάρβουνο που έκαιγε ή λέρωνε όποιον το άγγιζε», είχε πει κάποτε ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ στον Ανδρέα Παπανδρέου.  Τα θρησκευτικά, λοιπόν, στο κάδρο,  γιατί έχουν ισχυρό «νονό» το Ιερατείο και όχι, δυστυχώς,  τα αρχαία ελληνικά και η Ιστορία. Ομιλούμε για τη γλώσσα που αποτελεί την ψυχή  μας, ομιλούμε για την  Ιστορία που αποτελεί τη συνείδησή μας, ομιλούμε, δηλαδή, για  τους ακρογωνιαίους λίθους της ταυτότητας  και της υπόστασής μας, μιας και  «δεν κατοικούμε μια χώρα, κατοικούμε μια γλώσσα και μια Ιστορία». Τα θρησκευτικά, λοιπόν,  γιατί έχουν ισχυρό «νονό» το Ιερατείο, και όχι, δυστυχώς, το πανανθρώπινο πνευματικό οπλοστάσιό μας,  αυτό της Ανθρωπιστικής Παιδείας, της γλώσσας, της Παράδοσης, της Ιστορίας, του Πολιτισμού.

Ο καθένας μας μπορεί να φαντασθεί πόσες Ακαδημίες  Πλάτωνα και  πόσα Λύκεια  Αριστοτέλη θα ίδρυαν οι  Γάλλοι ή οι  Άγγλοι, για παράδειγμα, αν μπορούσαν να πολιτογραφήσουν τους παραπάνω φιλοσόφους. 

Σε πρόσφατο γκάλοπ, που έλαβε χώρα  σ' ένα από τα σπουδαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου – το  MIT – σχετικά με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες από καταβολής κόσμου,  στους 10 πρώτους, οι 6 ήσαν Έλληνες, με πρώτο τον Αριστοτέλη, δεύτερο τον Πλάτωνα, τρίτο το Σωκράτη, τέταρτο το Χριστό (οι διαφορές τους ήταν διαφορές στήθους), πέμπτο το Μέγα Αλέξανδρο,  ένατο  τον Όμηρο και δέκατο τον Πυθαγόρα.  

Εκ Παιδείας, λοιπόν, άρξασθαι...  Απ' τις ωδίνες του πνεύματος θα ξαναγεννηθεί ο κόσμος. Καλούμαστε σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, να ακουμπήσουμε  στο πνευματικό μας νάμα, που θα μας οδηγήσει  μακριά από φθορά και παρακμή.  Ποτέ δεν υπήρξε τόσο επίκαιρος ο διαχρονικός κορυφαίος διδάσκαλος του Γένους και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, Αδαμάντιος Κοραής: «Τρόπον μεταβολής της Ελλάδος από την κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκεται την σήμερον ούτ' εστοχάσθην ποτέ ούτε στοχάζομαι δυνατόν άλλον, παρά την Παιδείαν».  Στο ίδιο  μήκος κύματος  και ο ξιφήρης και αδευτέρωτος Μάνος Χατζιδάκις:  «Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή Παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η Παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως, μια τέτοια Παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από όλες τις κυβερνήσεις, διότι  κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής».

Ο άνθρωπος είναι η πιο τραγική φιγούρα στην Ύπαρξη, γιατί έχει συνείδηση των όσων ζει. Γι' αυτό είναι αμαρτία να ζεις χωρίς να κάνεις τον εαυτό σου ευτυχισμένο. Είναι αμαρτία, όταν, κατά τον ποιητή: 

«τα όνειρά μας/ αναβάλλονται διαρκώς/μέχρι που γίνονται γηρατειά».   

Η ευτυχία διδάσκεται με την αρετή, αποκτάται με την αρετή...  Και η αρετή, που είναι η τάση προς την ηθική τελειότητα, κατακτιέται με την Παιδεία, αφού η Παιδεία αποτελεί την πνευματική και ηθική αγωγή του ανθρώπου...

Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω...

ΥΓ.  Quo vadimus? = Πού πηγαίνουμε;

Ινδικτιώνα (η) = Βασική χρονολογική μονάδα για το Βυζάντιο και τη Δύση, ως το Μεσαίωνα

Ανταίος = Μυθικός γίγαντας, γιος του Ποσειδώνα και της Γης, ο οποίος αντλούσε δυνάμεις από την          επαφή του με τη Γη. Ο Ηρακλής τον έπνιξε, αφού τον απέσπασε από το έδαφος.

Λυγρός-ά-όν = ολέθριος, ελεεινός