Του ΘΟΔΩΡΗ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Καθώς μια χούφτα τζιχαντιστές συνεχίζουν την προσπάθεια να επιστρέψουν τα ρολόγια του κόσμου στον 9ο αιώνα μ.Χ., επιτρέψτε μου να πάω στο άλλο άκρο της ανθρώπινης κατάστασης για λίγο, και να σας μιλήσω για τις τεχνητές νοημοσύνες.
Ξέρετε, φαντάζομαι, ότι διάφορες μηχανές κατά καιρούς κερδίζουν ανθρώπους σε κάποια παιχνίδια, κι αυτό γίνεται είδηση και αναπαράγεται παντού, κι όλοι λένε, κοίτα ρε παιδάκι μου τι φτιάξανε οι αθεόφοβοι, κάποτε οι μηχανές θα μας ξεπεράσουνε σε όλα. Έτσι λένε, και μετά το ξεχνάνε, επειδή αυτό το “κάποτε” το φαντάζονται κάπου στο απώτατο μέλλον, γενιές αφότου οι ίδιοι θα έχουν φύγει για τη γειτονιά των αγγέλων, για να το πω κομψά.
Μηχανές, λοιπόν, κάποτε κέρδισαν τους ανθρώπους στην τρίλιζα (1952), μετά τους κέρδισαν στη ντάμα (1994), μετά τους κέρδισαν στο σκάκι (1997), μετά τους κέρδισαν στο παιχνίδι γνώσεων Τζέπαρντι (2011) και, όπως ίσως διαβάσατε τις προάλλες, μια μηχανή κατάφερε να κερδίσει τον παγκόσμιο πρωταθλητή στο γκο.
Αυτό ήταν κατά τη γνώμη μου πολύ σημαντικό για τρεις λόγους.
Ο πρώτος είναι η δυσκολία του επιτεύγματος. Το γκο είναι ένα αρχαίο κινέζικο παιχνίδι που παίζεται από δύο παίκτες που τοποθετούν πετρούλες σε τετράγωνο πίνακα και προσπαθούν να καταλάβουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος του πίνακα και να περικυκλώσουν τις πετρούλες του αντιπάλου. Είναι πολύ δύσκολο και πάρα πολύ περίπλοκο παιχνίδι. Αν το κάθε άτομο στο σύμπαν ήταν ένα σύμπαν, ο αριθμός όλων των ατόμων όλων των συμπάντων θα πλησίαζε τις πιθανές θέσεις που μπορούν να πάρουν οι πετρούλες στο γκο.
Τόσο περίπλοκο είναι. Κι επειδή είναι τόσο περίπλοκο, θεωρείται ένα παιχνίδι πολύ δύσκολο, γιατί βασίζεται πιο πολύ στο ένστικτο, τη δημιουργικότητα και την έμπνευση, παρά στην απομνημόνευση τακτικών και κινήσεων (όπως συμβαίνει σε κάποιο βαθμό στο σκάκι).
Ο δεύτερος λόγος που κάνει αυτό το επίτευγμα σπουδαίο, είναι το πώς έγινε. Η παραδοσιακή προσέγγιση στην τεχνητή νοημοσύνη δεν παρέπεμπε και πολύ σε “νοημοσύνη”, καθώς εκμεταλλευόταν απλά την υπολογιστική ισχύ και τη μνήμη των μηχανημάτων για να βρουν πάρα πολύ γρήγορα, ας πούμε, την καλύτερη κίνηση στο σκάκι από μια αποθήκη εκατομμυρίων κινήσεων που έχει στη βάση. Τώρα, όμως, έγινε κάτι διαφορετικό. Το AlphaGo, το μηχάνημα της Google που παίζει γκο, βασίζεται στο “deep learning”, μια τεχνική που επιτρέπει στα μηχανήματα να μαθαίνουν από μεγάλους όγκους δεδομένων χωρίς να τους δίνονται λεπτομερείς οδηγίες. Ένα άλλο τέτοιο μηχάνημα, ας πούμε, έμαθε να παίζει Super Mario μόνο του, χωρίς να του πει κανείς τι κάνουν τα κουμπιά, καν, μόνο παίζοντας κάθε πίστα ξανά και ξανά. Κατέληξε να παίζει το παιχνίδι καλύτερα από εξπέρ που έχουν φάει τα χέρια τους στο τζόιστικ για χρόνια. Του πήρε μια ημέρα.
Μηχανήματα σαν αυτά είναι πολύ πιο κοντά σ’ αυτό που σκέφτονται οι περισσότεροι ως “τεχνητή νοημοσύνη”, καθώς έχουν ένα βαθμό αυτονομίας και μπορούν να εξελίσσονται ως ένα σημείο (και προς συγκεκριμένη κατεύθυνση) αυτόνομα.
Ο τρίτος λόγος που το επίτευγμα αυτό είναι σημαντικό, είναι το πότε έγινε. Βλέπετε, η προοπτική της τεχνητής νοημοσύνης υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες, κι ως τώρα τα αποτελέσματα στο χώρο ήταν κάπως πενιχρά. Γι’ αυτό ο κόσμος ακούει τέτοιες ειδήσεις τις βρίσκει γλυκούλες, άχουτα μωρέ τα κουμπιούτερ κοίτα τι ωραία που παίζουν. Επιστήμονες που παρακολουθούσαν τη δουλειά που κάνει η Google με το deep learning στο γκο εκτιμούσαν ότι θα καταφέρουν να φτάσουν στο σημείο να κερδίσουν άνθρωπο σε δέκα χρόνια. Αυτή η εκτίμηση έγινε πέρυσι. Τον περασμένο Οκτώβριο, το AlphaGo έπαιξε με τον πρωταθλητή Ευρώπης και τον κέρδισε 5-0. Ο παγκόσμιος πρωταθλητής Λι Σεντόλ είδε εκείνα τα παιχνίδια και εντυπωσιάστηκε τόσο που έφτασε να δηλώσει πως σε ένα με δύο χρόνια αυτή η μηχανή θα μπορούσε να τον κερδίσει. Πέντε μήνες αργότερα, το AlphaGo τον κέρδισε 4-1, παίζοντας και κινήσεις που έμοιαζαν αλλόκοτες και ακατανόητες. Αυτό που μεσολάβησε, βεβαίως, ήταν το ότι το AlphaGo συνέχισε να παίζει με τον εαυτό του, δοκιμάζοντας και μαθαίνοντας, όπως ένας φανατικός παίκτης με υπεράνθρωπη ταχύτητα και αχανή μνήμη. Γινόταν καλύτερο συνέχεια, και μάλιστα με ρυθμό πολύ ταχύτερο από ό,τι είχαμε φανταστεί.
Πράγμα που με φέρνει και στο δια ταύτα:
Κάποια στιγμή στο μέλλον θα φτιαχτούν μηχανήματα που θα ξεπερνούν τις ικανότητες του ανθρώπινου νου, κι όταν λέω του ανθρώπινου νου, δεν εννοώ το νου του κάθε Ναχίμ Λααχραουί, αλλά τις δυνατότητες και τα όρια του ανθρωπίνου εγκεφάλου γενικότερα.
Επιστήμονες που ρωτήθηκαν σχετικά εκτίμησαν ότι αυτό θα συμβεί κάποια στιγμή στο δεύτερο μισό του αιώνα που διανύουμε, πράγμα που σημαίνει πως η επόμενη γενιά θα έχει κάποια πολύ σοβαρά φιλοσοφικά θέματα να αντιμετωπίσει.
Ωστόσο, επιστήμονες πίστευαν και ότι τα μηχανήματα θα νικήσουν στος ανθρώπους στο γκο μέσα σε δέκα χρόνια, και έπεσαν δέκα φορές έξω. Οι επιστήμονες δεν κάνουν πάντα σωστές προβλέψεις. Και μερικές φορές, μια τεχνολογία που κυοφορείται για δεκαετίες, φτάνει στην ωρίμανσή της μετά από μια σειρά απότομα, φαινομενικά αναπάντεχα, σχεδόν ακαριαία άλματα.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι πως η καθημερινή ζωή, η οποία κατακυριεύεται από τις δυσκολίες και τα προβλήματα που μοιάζουν ακατανίκητα και τεράστια, μπορεί να μοιάζει γεμάτη απελπιστικά αδιέξοδα, που όμως δεν υπάρχουν μόνα τους.
Οι άνθρωποι που ζουν σε μια χρεοκοπημένη χώρα που κατοικείται από πολίτες που μισιούνται με πάθος, που υποδέχεται καραβιές απελπισμένων επειδή βρέθηκε στο σταυροδρόμι, και που ανήκει σε μια δομή που αποτελεί στόχο παλαβωμένων θρησκόληπτων που θέλουν να μας γυρίσουν στον 9ο αιώνα, αναπόφευκτα μπορούν να ξεχάσουν ή να μην αντιλαμβάνονται εύκολα ότι ζουν σε μια περίοδο πρωτοφανούς ειρήνης και ευημερίας στην ιστορία της ανθρωπότητας, την καλύτερη εποχή που έζησαν ποτέ οι Homo sapiens, κατά την διάρκεια της οποίας, κάτω από την επιφάνεια των κραυγαλέων γεγονότων, και πίσω από τους τίτλους χαριτωμένων ειδήσεων για μηχανές που κερδάνε στα παιχνίδια, κυοφορούνται επαναστάσεις που δεν μπορούν καν να διανοηθούν, και οι συνέπειες των οποίων θα κάνουν όσα βλέπουμε και διαβάζουμε (και σ’ αυτήν εδώ την εφημερίδα) σήμερα να μοιάζουνε μικρά κι εφήμερα.
Δεν ξέρω αν βοηθάει, αυτό.
Διαβάστε επίσης: Οι υπερδιάνοιες του μέλλοντος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου