ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΣ: Κοινωνικές ιεραρχίες

Του ΣΑΚΗ ΜΑΛΑΒΑΚΗ

^«Θεωρούμε αυτές τις αλήθειες αυταπόδεικτες, ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί ίσοι», δήλωναν οι αμερικανοί εθνοπατέρες στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, αλλά ενδεχομένως ο Τόμας Τζέφερσον, όντας ο ίδιος ιδιοκτήτης δούλων, ίσως να μη θεωρούσε απαραίτητο το συγκεκριμένο γεγονός. 

Στην πραγματικότητα, αν υπάρχει ένα χαρακτηριστικό που μοιράζονται σχεδόν όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες, αυτό είναι η ανισότητα ή καλύτερα η ύπαρξη κοινωνικών ιεραρχιών. Ζούμε στο εσωτερικό πολύπλοκων, πολυεπίπεδων και επικαλυπτόμενων ιεραρχιών και παρόλο που κάποιοι ακόμη ονειρεύονται κοινωνίες ουτοπικές στις οποίες κανένας δεν έχει περισσότερη εξουσία ή σημασία από τον άλλον, οι κοινωνικές ιεραρχίες συνεχίζουν να διέπουν τις ζωές μας.

Πρόκειται όμως για έναν νόμο της Φύσης; 

Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο «Journal of Theoretical Biology», ο οικονομολόγος Τάμας Ντέιβιντ Μπάρετ από το Κολέγιο Μπίρμπεκ του Λονδίνου και ο ανθρωπολόγος Ρόμπιν Ντάνμπαρ από τo Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ισχυρίζονται πως ναι. 

Σύμφωνα με τις έρευνές τους, η ύπαρξη κάποιας μορφής ιεραρχίας στο εσωτερικό των ανθρώπινων κοινωνιών ενδέχεται να αποτελεί μια προσαρμοστική στρατηγική η οποία συμβάλλει στην αποδοτικότερη λειτουργία τους. Αυτό συμβαίνει γιατί η ιεραρχία προσφέρει στο κάθε άτομο τη δυνατότητα απόκτησης χρήσιμων και έγκυρων πληροφοριών - πού να βρει φαγητό, πού να βρει έναν καλό γιατρό ή ακόμη και έναν υδραυλικό - δίχως να είναι απαραίτητο να ρωτήσει το κάθε μέλος της κοινωνίας ξεχωριστά. Η σημασία της ιεραρχίας έγκειται στο γεγονός ότι εκφράζεται και αποκτά το νόημά της στο εσωτερικό αλληλένδετων δικτύων μέσα στα οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν και διατηρούν κοινωνικούς δεσμούς.

Σύμφωνα με τους βρετανούς επιστήμονες, τα κοινωνικά ιεραρχικά δίκτυα συμβάλλουν στη γρηγορότερη διάδοση των πληροφοριών. Αν όλα τα μέλη ενός δικτύου είναι ισότιμα μεταξύ τους, τότε η πληροφορία διαχέεται πολύ γρήγορα. Αν όμως υπάρχει ένα άτομο στην κορυφή της ιεραρχίας, τότε η διάδοση της πληροφορίας εξαρτάται κυρίως από εκείνο. Στην περίπτωση που η πληροφορία που κατέχει είναι σωστή, τότε διαχέεται ταχύτατα και η ιεραρχία ισχυροποιείται. Σε περίπτωση που είναι λάθος, τότε η πληροφορία αργεί να φτάσει στον προορισμό της και η όποια ιεραρχία διαρρηγνύεται. 

 Ομως, το σημαντικό στην έρευνα των Βρετανών δεν αφορά τόσο την ιεραρχική δομή των σύγχρονων κοινωνιών αλλά την πληροφορία και κυρίως το κόστος διάδοσής της. 

Ζώντας στην εποχή της πληροφόρησης, κάποιος θα μπορούσε να υποθέσει ότι το χαμηλό κόστος επικοινωνίας θα διευκόλυνε την ανταλλαγή πληροφοριών και θα περιόριζε την κοινωνική ιεραρχία. 

Οι ερευνητές όμως διαπίστωσαν ότι σε περίπτωση που υφίσταται μια αρχική ανισότητα στον τρόπο που διαχέεται κάποια πληροφορία, παραδόξως...

 η μείωση του κόστους επικοινωνίας και άρα η ταχύτερη διάδοση της πληροφορίας, ισχυροποιεί την όποια ιεραρχία και προωθεί την ανισότητα. Οσο φτηνότερη η επικοινωνία τόσο ισχυρότερη η ιεραρχία, αποφαίνονται οι Βρετανοί και ο μοναδικός τρόπος για να αλλάξει αυτό είναι η διάχυση όχι της πληροφορίας, αλλά της γνώσης.