ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Είμαστε θύματα μιας αφηρημένης έννοιας περί ηθικής…

Toυ ΠΑΝΟΥ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ

Ζούμε στην εποχή της περιβαλλοντικής επίγνωσης, της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, της οικονομικής κρίσης, της διαφθοράς και των τρανταχτών σκανδάλων. Και όπως φαίνεται, οι αρχές και οι ηθικές αξίες έχουν λιγότερη σημασία για ορισμένους από ότι νομίζουμε. Οι οποίοι μας αναγκάζουν να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα, ότι είμαστε θύματα μιας αφηρημένης έννοιας της ηθικής και των αρχών όπως τις αντιλαμβανόμαστε εμείς σε σχέση με τους άλλους. 

Μέσα στο κλίμα που ζούμε σήμερα, είναι λογικό προσπαθώντας να κατανοήσει κανείς τις αποφάσεις των ηγετών, των πολιτικών και των μάνατζερ, να εξετάζει και την ηθική τους διάσταση, κάτι που έχει μεγαλύτερη σημασία σήμερα από ποτέ άλλοτε.

Σε αυτό το δόκιμο προβληματισμό, έρχεται να προστεθεί μια άλλη προοπτική, από μια μελέτη του Benoît Monin, ειδικού σε θέματα οργανωσιακής συμπεριφοράς και ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Stanford, ο οποίος διερευνά, τι είναι αυτό που διαμορφώνει τη δημιουργία μιας ηθικής απόφασης και τη συμπεριφορά των ανθρώπων απέναντι στις καταστάσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά.

Όπως αναφέρει σε σχετική μελέτη του «στο τέλος της ημέρας, η ηθική είναι ένα σημαντικός παράγοντας με τον οποίο αξιολογούμε τους εαυτούς μας και τους άλλους. Πολλές από τις επιλογές μας καθοδηγούνται από «αφηρημένες» έννοιες περί ηθικότητας, παρά από το κατά πόσο αισθανόμαστε εκείνη τη στιγμή καλοί ή κακοί, ή αν βλέπουμε τους άλλους ως καλούς ή κακούς».  

Η μελέτη του Monin, αποκαλύπτει την περιπλοκότητα μεταξύ της προσωπικής μας εικόνας και της ηθικής διάστασης που διακρίνει τις αποφάσεις μας. Η ιδέα του στηρίζεται στην αίσθηση των προσωπικών μας αξιών και πόσο αυτές επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας και την κρίση μας για τη συμπεριφορά των άλλων. Αν οι προσωπικές μας αξίες απειλούνται, είναι πολύ πιθανό να τις υπερασπιστούμε και να προσπαθήσουμε να τις δικαιώσουμε. Με αποτέλεσμα να αιτιολογούμε τη συμπεριφορά μας κρίνοντας τον εαυτό μας πιο ηθικά, ή κατακρίνοντας την ηθικότητα των άλλων.

Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπόψη, βλέπει κανείς με άλλο μάτι τον παραγκωνισμό των ηθικών αξιών, τόσο σε μεγάλες όσο και σε μικρότερες αποφάσεις, από ορισμένους πολιτικούς με σκανδαλώδη συμπεριφορά... Καθώς επίσης και τις αποφάσεις των μάνατζερ ορισμένων μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίοι παρά την κακή, χρονικά, συγκυρία (δηλαδή τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων πολιτών), χωρίς τεκμηριωμένους λόγους, εξακολουθούν να ανεβάζουν ή και να διατηρούν τις τιμές των προϊόντων που διαθέτουν στην ελληνική αγορά, σε αναντιστοιχία με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. 

Είναι φυσικό λοιπόν, κάποιος που δεν έχει πια την πολυτέλεια να αγοράσει τα προϊόντα αυτά, ή διότι δεν κατανοεί την πολυπλοκότητα των κανονισμών που διέπουν τη διεθνή αγορά και τον αποκαλούμενο υγιή ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων, να υπερασπιστεί τις προσωπικές του αξίες και να προσπαθήσει να τις δικαιώσει με τη συμπεριφορά του. Και αυτό κάνει η ελληνική κοινωνία σήμερα. Αμύνεται απέναντι στην αισχροκέρδεια ορισμένων, με το να συστήνει οργανώσεις που υπερασπίζονται και προτρέπουν τους Έλληνες καταναλωτές να προτιμούν να αγοράζουν τα ελληνικά προϊόντα.

Όσο και αν αυτό είναι αντίθετο με την ιδέα της παγκοσμιοποίησης και της ελεύθερης αγοράς, οι Έλληνες πολίτες με αυτό τον τρόπο κάνουν σαφές ότι δεν αντέχουν άλλο να είναι θύματα και κρίνουν τις αποφάσεις των μάνατζερ των επιχειρήσεων αυτών ως ανήθικες. Το ίδιο ισχύει και για τις αποφάσεις των κυβερνήσεων, οι οποίες με τις απαράδεκτες πολιτικές φορολόγησης και συνεχούς μείωσης του βιοτικού τους επιπέδου επίσης, τους αναγκάζουν να αισθάνονται θύματα, με αποτέλεσμα να αντιδρούν, να υποτιμούν και να απαξιώνουν το ρόλο των πολιτικών, αλλά και των θεσμών γενικότερα.