ΙΣΛΑΜΟΦΑΣΙΣΜΟΣ - ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Ο μύθος της τρομοκρατίας του «μοναχικού λύκου»

Των Daveed Gartenstein-Ross και Nathaniel Barr / ForeignAffairs

(Ο DAVEED GARTENSTEIN-ROSS είναι βασικός συνεργάτης στο Foundation for Defense of Democracies [1] και διευθύνων σύμβουλος της Valens Global [2]. Ο NATHANIEL BARR είναι ερευνητικός διευθυντής στην Valens Global.)

Αυτόν τον μήνα, η Ευρώπη και πάλι συγκλονίστηκε από μια σειρά από σοκαριστικές τρομοκρατικές επιθέσεις που διαπράχθηκαν από μεμονωμένα άτομα και στο όνομα του Ισλαμικού Κράτους (ISIS). 


Στις 14 Ιουλίου, ο Mohamed Lahouaiej Bouhlel, ένας Τυνήσιος υπήκοος κάτοικος Γαλλίας, σκότωσε πάνω από 80 και τραυμάτισε εκατοντάδες όταν όργωσε με ένα φορτηγό 19 τόνων τα πλήθη που γιόρταζαν την Ημέρα της Βαστίλης στη νότια γαλλική πόλη της Νίκαιας. 


Λίγες ημέρες μετά την σφαγή της Νίκαιας, ένας 17χρονος Αφγανός μετανάστης που επεδίωκε να πάρει άσυλο στην Γερμανία επιτέθηκε σε επιβάτες σε ένα τρένο στο Würzburg με τσεκούρι και μαχαίρι, τραυματίζοντας τέσσερις πριν τον σκοτώσει η αστυνομία. 


Δύο ακόμα επιθέσεις στο όνομα του ISIS έχουν πραγματοποιηθεί από τότε: Μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στις 24 Ιουλίου στην οποία τραυματίστηκαν 15 άτομα στην γερμανική πόλη Ansbach, και στις 26 Ιουλίου, δύο επιτιθέμενοι ισχυριζόμενοι υποταγή στο ISIS εισέβαλαν μια εκκλησία σε ένα προάστιο της γαλλικής πόλη Ρουέν, έκοψαν τον λαιμό ενός 84χρονου ιερέα, και κράτησαν ομήρους.

Αυτά τα περιστατικά είναι μέρος μιας ευρύτερης τάσης αυξανόμενης βίας που διεξάγεται από μεμονωμένα άτομα. Αναλυτές, δημοσιογράφοι, και μελετητές γρήγορα χαρακτήρισαν τον κάθε δράστη [3] των πρόσφατων επιθέσεων ως «μοναχικό λύκο» [4]: Άτομα που δεν είχαν σημαντικές διασυνδέσεις με το ISIS ή άλλες ομάδες τζιχαντιστών και οι οποίοι διεξήγαγαν τις επιχειρήσεις τους χωρίς την βοήθεια των άλλων.  


Η ονομασία γενικά αποδόθηκε εντός 24 ωρών από αυτές τις επιθέσεις, πριν βρεθούν σημαντικές πληροφορίες για τον προγραμματισμό και την εκτέλεση του κάθε περιστατικού -και πολύ πριν οι Αρχές καταλήξουν στα συμπεράσματα της έρευνάς τους. Πράγματι, λιγότερο από μια ημέρα μετά από την επίθεση της Νίκαιας, οι παρατηρητές [5] έσπευσαν [6] να περιγράψουν τον Lahouaiej Bouhlel ως έναν μοναχικό λύκο που δεν συνδεόταν στην πραγματικότητα με το ISIS.


Οι παρατηρητές έχουν σφάλλει επανειλημμένα με το να κατηγοριοποιήσουν οριστικά τις επιθέσεις ως επιχειρήσεις μοναχικών λύκων όταν αποδείχθηκε αργότερα ότι ήταν συνδεδεμένοι με ευρύτερα κύτταρα ή δίκτυα. Κατ’ ελάχιστο, τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως μοναχικοί λύκοι είναι συχνά σε επικοινωνία με άλλους μαχητές, ενίοτε με την χρήση κρυπτογραφημένων υπηρεσιών, που είναι δύσκολο να ανιχνευθούν και να αποκρυπτογραφηθούν. Υπάρχει ένας κίνδυνος στο ότι σπεύδουν να ονομάσουν τους δρώντες ως αποσυνδεδεμένους από άλλους, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει τους αναλυτές να παραβλέψουν τα δίκτυα που διευκολύνουν και ενθαρρύνουν τις επιθέσεις. Είναι καιρός να τελειώσει ο μύθος του μοναχικού λύκου.


Η τάση να θεωρούνται οι μοναχικοί επιτιθέμενοι ως άσχετοι με την ευρύτερη οργάνωση του ISIS εμπόδισε τους παρατηρητές από την πλήρη κατανόηση του μεγέθους του δικτύου που υπήρχε πίσω από τις πολύπλοκες συντονισμένες επιθέσεις στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες.


Τον Απρίλιο του 2015, ο Sid Ahmed Ghlam, ένας Αλγερινός υπήκοος που σπούδαζε στην Γαλλία, ζήτησε ιατρική βοήθεια αφότου αυτοπυροβολήθηκε κατά λάθος στο πόδι, ενώ χειριζόταν ένα πυροβόλο όπλο. Η έρευνα των Αρχών αποκάλυψε ότι ο Ghlam, ο οποίος είχε στην κατοχή του πολλά όπλα, σχεδίαζε να επιτεθεί σε εκκλησίες στην περιοχή του Παρισιού [7] και μπορεί να είχε εμπλακεί στην δολοφονία μιας γυναίκας που βρέθηκε νεκρή σε ένα προάστιο του Παρισιού.  


Τον Αύγουστο του 2015, τρεις Αμερικανοί συνέλαβαν τον Ayoub El-Khazzani, έναν 25χρονο Μαροκινό υπήκοο, πριν μπορέσει να ανοίξει πυρ εναντίον επιβατών που ταξίδευαν με το τρένο από το Άμστερνταμ στο Παρίσι.


Εκείνη την εποχή, οι δύο επιθέσεις είχαν θεωρηθεί ως ασύνδετες, με τον Khazzani γενικά να χαρακτηρίζεται [8] ως μοναχικός λύκος. Και η αδέξια ανικανότητα και των δύο περιστατικών –ο Ghlam αυτοπυροβολήθηκε, ενώ το όπλο του Khazzani μπλοκάρισε [9] πριν προλάβει να πυροβολήσει- έκαναν τις επιθέσεις να φαίνονται σαν έργο ερασιτεχνών.  


Εν τω μεταξύ, το ISIS τροφοδότησε τις αντιλήψεις ότι πρωτίστως ενδιαφέρεται να εμπνέει επιθέσεις μοναχικών λύκων παρά να τους καθοδηγεί, με ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης υπέρ του ISIS να παράγει ένα προπαγανδιστικό βίντεο [10] λίγο μετά την κακότεχνη επίθεση του Khazzani καλώντας τα «μοναχικά λιοντάρια» να σκοτώσουν του εχθρούς της οργάνωσης.


Αλλά μετά τις καταστροφικές επιθέσεις τον Νοέμβριο του 2015 στο Παρίσι, έγινε σαφές ότι οι αρχικές εκτιμήσεις ήταν λανθασμένες: Ένα άρθρο στους New York Times τον Μάρτιο του 2016 [11] από τον Rukmini Callimachi εξέθεσε λεπτομερώς το πώς ο Abdelhamid Abaaoud, ο επί τόπου αρχηγός των επιθέσεων στο Παρίσι, είχε κατευθύνει τον Ghlam, τον Khazzani, και διάφορους άλλους για να πραγματοποιήσουν επιθέσεις στην Ευρώπη, ακόμη και καθώς ο ίδιος προετοίμαζε την επιχείρηση του Παρισιού. Αν και, φυσικά, ήθελε να πετύχουν αυτά τα σχέδια μικρής κλίμακας, βοήθησαν επίσης να αποσπαστεί η προσοχή από τον πιο εξελιγμένο επιχειρησιακό σχεδιασμό του ISIS, χρησιμεύοντας ως «προπέτασμα καπνού» που επέτρεψε στην ομάδα να «προετοιμάσει ήρεμα» τις μελλοντικές ενέργειές της, σύμφωνα με τα λόγια ενός Γάλλου αξιωματούχου. Επειδή οι αντιτρομοκρατικοί αναλυτές και αξιωματούχοι είδαν τον Ghlam, τον Khazzani και άλλους εισβολείς ως ασύνδετους μεταξύ τους, δεν αναγνώρισαν την επιχειρησιακή υποδομή που εμπλεκόταν στον συντονισμό των διαφόρων επιθέσεων του ISIS στην Ευρώπη.


Η αποτυχία να εντοπιστούν οι κοινοί δεσμοί μεταξύ των υποτιθέμενων μοναχικών λύκων και του ISIS είναι μέρος ενός ευρύτερου και μακροχρόνιου μοτίβου που υποτιμά την έκταση των δικτύων της τζιχάντ στην Δύση. Μια επίσημη έρευνα [12] για τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 7ης Ιουλίου 2005 στο Λονδίνο, για παράδειγμα, περιγράφει τον πυρήνα που την πραγματοποίησε ως αυτόνομο και αυτο-ενεργοποιημένο, αντί για συνδεδεμένο με την αλ Κάιντα. Ένας Βρετανός αξιωματούχος δήλωσε [13] ότι «οι επιθέσεις του Λονδίνου ήταν μια μικρή, απλή υπόθεση από τέσσερις φαινομενικά φυσιολογικούς άνδρες που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο». Αλλά η ιδέα ότι οι βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο ήταν εντελώς άσχετες με την αλ Κάιντα έχει οριστικά καταρριφθεί από ένα αναμνηστικό βίντεο το οποίο κυκλοφόρησε αργότερα η τζιχαντιστική ομάδα, τον Ιούλιο του 2006, το οποίο έδειχνε πλάνα από ένα μαρτύριο καταγεγραμμένο σε ταινία από τον ηγέτη του κυττάρου Mohammad Sidique Khan. Στην ταινία, ο τότε υπαρχηγός της αλ Κάιντα, εμίρης Αϊμάν αλ-Ζαουάχρι, ισχυριζόταν επίσης ότι ο Khan και ο συναδέλφός του συνωμότης [για το τρομοκρατικό χτύπημα] Shehzad Tanweer είχαν επισκεφθεί ένα από τα στρατόπεδα εκπαίδευσης της αλ Κάιντα στο Πακιστάν «αναζητώντας να γίνουν μάρτυρες», μια καταγραφή που έκτοτε έχει επιβεβαιωθεί από Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Ο Bob Ayers, ένας ειδικός επί της ασφάλειας στο think tank Chatham House του Λονδίνου, σχολίασε όταν κυκλοφόρησε το νέο βίντεο [14] ότι «Κάνει την αστυνομία να φαίνεται αρκετά άσχημα. Αυτό σημαίνει ότι η έρευνα ήταν είτε λάθος, είτε προσδιόρισαν διασυνδέσεις, αλλά ήταν απρόθυμοι να τις αποκαλύψουν».


Από τότε, οι αξιωματούχοι και οι αναλυτές συχνά συνεχίζουν να αγνοούν τους δεσμούς των επιτιθέμενων με ευρύτερα δίκτυα.  


Μέρος του λόγου για την συνεχή αποτυχία μπορεί να βρίσκεται σε μια επιθυμία να αποφευχθεί η ενοχή: Οι παρατηρητές μπορεί να αντιλαμβάνονται τις επιθέσεις που πραγματοποιούνται από δίκτυα ως κάτι που οι αξιωματούχοι θα έπρεπε να έχουν προλάβει, αλλά οι δυνητικοί μοναχικοί επιτιθέμενοι είναι εμφανώς πιο δύσκολο να εντοπιστούν. 


Ένας άλλος λόγος μπορεί να είναι μια επιθυμία να υποβαθμίσουν τα δίκτυα λόγω πολιτικών προτιμήσεων, όπως όταν θέλουν να αποφύγουν την ανάληψη ενεργούς δράσης κατά των δικτύων που καθοδηγούν αυτές τις επιθέσεις. Αλλά είναι λάθος να συγχέονται τα γεγονότα με τις πολιτικές προτιμήσεις, και η αλήθεια είναι ότι οι δεσμοί των τρομοκρατών με ευρύτερα δίκτυα συχνά παραβλέπεται.


Στην πραγματικότητα, οι θεωρίες ότι οι πρόσφατες επιθέσεις ήταν έργο μεμονωμένων ατόμων έχουν ήδη απαξιωθεί. Όταν το ISIS ανέλαβε την ευθύνη [15] για την επίθεση στο τρένο στο Würzburg τον Ιούλιο του 2016, η οργάνωση κυκλοφόρησε ένα βίντεο που έδειχνε τον δράστη, κάτι που αποδεικνύει πως το ISIS είχε εκ των προτέρων γνώση ότι σκόπευε να χτυπήσει. Λιγότερο από μια εβδομάδα μετά την επίθεση της Νίκαιας, οι γαλλικές Αρχές αποκάλυψαν [16] ότι ο Lahouaiej Bouhlel ίσως να μην ενήργησε μόνος του. Αρκετά άτομα, τους οποίους οι εισαγγελείς περιγράφουν επίσης ως έχοντες τζιχαντιστικές συμπάθειες, τέθηκαν υπό κράτηση σε σχέση με την σφαγή. Ένας ύποπτος είχε ποζάρει για φωτογραφίες [17] στο φορτηγό που ο Lahouaiej Bouhlel οδήγησε μέσα από το εορταστικό πλήθος. Περαιτέρω, ο δράστης, ο οποίος σχεδίαζε την επίθεση επί μήνες [18], είχε στείλει ένα μήνυμα κειμένου σε έναν υποτιθέμενο συνωμότη μόλις λίγα λεπτά πριν από την επίθεση ζητώντας «περισσότερα όπλα».

Η φύση της ριζοσπαστικοποίησης και του επιχειρησιακού σχεδιασμού στην ψηφιακή εποχή έχει περιπλέξει τις προσπάθειες για να ερμηνευθούν και να αναλυθούν οι επιθέσεις που διαπράττονται από μεμονωμένα άτομα. Οι τζιχαντιστές που συνωμοτούν για δολοφονίες στην Δύση συνήθιζαν να συναθροίζονται κατά πρόσωπο, συναντώμενοι σε μικρές ομάδες σε υπόγεια τζαμιά, σπίτια ή σε άλλες διακριτικές θέσεις. Η ριζοσπαστικοποίηση συνέβαινε μέσω της επαφής πρόσωπο με πρόσωπο. 


Οι αξιωματούχοι της αντιτρομοκρατίας έψαχναν για πραγματικά κέντρα στρατολογήσεων, παγιδεύοντας τηλέφωνα και ερευνώντας βίντεο επιτήρησης για αποδείξεις ότι οι πυρήνες είχαν συνάντηση.


Αλλά με την κοινωνική έκρηξη των ηλεκτρονικών κοινωνικών δικτύων και την ανάπτυξη της κρυπτογραφημένης επικοινωνίας, η ριζοσπαστικοποίηση και ο επιχειρησιακός προγραμματισμός μπορούν εύκολα να πραγματοποιηθούν εξ ολοκλήρου online. Το ISIS έχει κεφαλαιοποιήσει τις εξελισσόμενες τεχνολογίες των επικοινωνιών, οικοδομώντας συνεκτικές online κοινότητες που ενισχύουν την αίσθηση της «εξ αποστάσεως οικειότητας» [19] και διευκολύνοντας έτσι την ριζοσπαστικοποίηση. Η οργάνωση έχει επίσης δημιουργήσει μια ομάδα «εικονικών σχεδιαστών» [20] που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να εντοπίσουν νεοσύλλεκτους και για να συντονίζουν και να διευθύνουν επιθέσεις, συχνά χωρίς να έχουν συναντήσει τους δράστες κατά πρόσωπο. Ο Junaid Hussain, ένας Βρετανός πράκτορας του ISIS ο οποίος σκοτώθηκε τον Αύγουστο του 2015, έπαιζε τον ρόλο του εικονικού σχεδιαστή για το χτύπημα στον διαγωνισμό «Σχεδιάστε τον Μωάμεθ», στο Γκάρλαντ του Τέξας τον Μάιο του 2015. Ο Hussain είχε επικοινωνήσει διαδικτυακά [21] με τον Elton Simpson πριν από την επίθεση και ήταν ο πρώτος που το γιόρτασε στα κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί να πάρει μήνες -ή και περισσότερο- για να ανιχνευθεί ο ρόλος των εικονικών σχεδιαστών σε επιθέσεις.


Η μεταβαλλόμενη φύση των επιχειρησιακού σχεδιασμού υπογραμμίζει την ανάγκη για...

 ένα νέο πρότυπο για την κατανόηση της σχέσης μεταξύ μοναχικών επιτιθέμενων και δικτύων.  

Δεν έχει πλέον νόημα να εφαρμόζεται το προ ψηφιακής εποχής σκεπτικό για τις τζιχαντιστικές επιθέσεις που διαπράττονται στην εποχή του Twitter, του Telegram, και της κρυπτογράφησης από άκρου εις άκρη.


Αντ’ αυτού, είναι χρήσιμο να σκεφτούμε τέσσερις κατηγορίες επιθέσεων, με φθίνουσες διασυνδέσεις σε ένα δίκτυο. 


Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από επιχειρήσεις κατά τις οποίες ο επιτιθέμενος έχει εκπαιδευτεί και αποστέλλεται από έναν οργανισμό. Ο Reda Hame, ο οποίος ταξίδεψε στην Συρία και έλαβε κατάρτιση στα όπλα από τον Abaaoud [11] προτού σταλεί πίσω στην Ευρώπη, ταιριάζει απόλυτα σε αυτό το πρότυπο. 


Η δεύτερη κατηγορία είναι οι επιτιθέμενοι που βρίσκονται σε επαφή μέσω των κοινωνικών δικτύων με εικονικούς σχεδιαστές όπως ο Hussain, που βοηθούν να τεθούν οι στόχοι, να καθοριστεί το χρονοδιάγραμμα της επίθεσης, και να παρασχεθεί τεχνική βοήθεια. 


Η τρίτη κατηγορία είναι οι δρώντες οι οποίοι έρχονται σε επαφή με μια μαχητική ομάδα μέσω online επικοινωνίας, αλλά δεν λαμβάνουν συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τη διεξαγωγή μιας επίθεσης.  


Τέλος, η τέταρτη κατηγορία περιλαμβάνει τους αληθινά μοναχικούς λύκους, τα άτομα που χτυπούν χωρίς ποτέ να έχουν επικοινωνήσει με τζιχαντιστικά δίκτυα, είτε online είτε αυτοπροσώπως.


Είναι σαφές ότι πολύ λίγοι από τους τζιχαντιστές που έχουν κατηγοριοποιηθεί ως μοναχικοί λύκοι ταιριάζουν πραγματικά με τον ορισμό αυτό. Όσο οι επιθέσεις κατηγοριοποιούνται λανθασμένα όμως, ο κόσμος δεν θα μπορεί καν να αντεπιτεθεί. Χρειαζόμαστε ένα καλύτερο μοντέλο για την κατανόηση της τρομοκρατίας στην ψηφιακή εποχή.


Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

[1] http://www.defenddemocracy.org
[2] http://valensglobal.com
[3] http://www.slate.com/articles/news_and_politics/foreigners/2016/06/lone_…
[4] https://www.theguardian.com/us-news/2016/jun/12/florida-gunman-omar-mate…
[5] http://www.vox.com/world/2016/7/15/12198266/nice-attack-lone-wolf
[6] https://twitter.com/stick631/status/753945693010616320?lang=en
[7] http://www.cnn.com/2015/04/22/europe/france-arrest-church-attack/
[8] http://www.chicagotribune.com/ct-france-lone-wolf-attacks-20150824-story…
[9] http://www.cnn.com/2015/08/24/europe/france-train-attack-what-we-know-ab…
[10] http://cjlab.memri.org/uncategorized/al-battar-foundation-video-message-…
[11] http://www.nytimes.com/2016/03/29/world/europe/isis-attacks-paris-brusse…
[12] http://news.bbc.co.uk/2/shared/bsp/hi/pdfs/11_05_06_narrative.pdf
[13] https://www.theguardian.com/uk/2006/apr/09/july7.uksecurity
[14] http://www.cbsnews.com/news/video-2-london-bombers-were-qaeda/
[15] http://www.nytimes.com/2016/07/20/world/europe/germany-train-ax-attack.html
[16] http://www.lefigaro.fr/actualite-france/2016/07/17/01016-20160717ARTFIG0…
[17] http://www.wsj.com/articles/french-prosecutor-recommends-charges-against…
[18] http://www.latimes.com/world/europe/la-fg-france-nice-suspects-20160721-…
[19] http://www.terrorismanalysts.com/pt/index.php/pot/article/view/444/html
[20] http://warontherocks.com/2016/07/bloody-ramadan-how-the-islamic-state-co…
[21] http://www.cnn.com/2015/05/06/us/who-is-junaid-hussain-garland-texas-att…


Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνσηwww.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.grκαι στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition