ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: ΔΕΘ χωρίς... Αϊ-Βασίλη!

Από τον Γιώργο Λακόπουλο

Ως κατ' έτος ούτως και εφέτος. Με την πρώτη σταγόνα της βροχής δεν σκοτώνεται μόνο το καλοκαίρι –κατά τον μαγικό στίχο του Ελύτη, που μελοποίησε ο Χατζιδάκις– αλλά παίρνουν τον δρόμο για τον Λευκό Πύργο οι πολιτικοί. Από τον πρωθυπουργό μέχρι τον τελευταίο πολιτευτή, άπαντες και με τη σειρά τους σπεύδουν στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης – που κλείνει εφέτος εννιά δεκαετίες, ως οικονομικό γεγονός.

Η πολιτική σημασία της Έκθεσης αναδείχθηκε μετά το 1974. 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής χρησιμοποιούσε την τελετή των εγκαινίων για να αναγγείλει την εισοδηματική πολιτική του. Ενώπιον των παραγωγικών τάξεων προδιέγραφε τα οικονομικά του επόμενου έτους. Συνήθως με αυστηρό ύφος και με επικλήσεις στην ανάγκη λιτότητας. Καραμανλέικα πράγματα.

Η παραδοσιακή συνέντευξη Τύπου –μετά γεύματος– του εκάστοτε πρωθυπουργού στη "Ρέμβη" μετέτρεψε τη ΔΕΘ σε πολιτικό ορόσημο.Σε αυτές τις συνεντεύξεις οι εφημερίδες της εποχής μπορούσαν να ρωτήσουν όσα δεν είχαν ευκαιρία να ρωτήσουν όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Και οι πολιτικοί της εποχής συνήθως απαντούσαν, χωρίς υπεκφυγές.

Αυτά τα χαρακτηριστικά διατηρήθηκαν και μετά το 1981, κατά στην πρώτη τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία. Σε αυτήν τη συνέντευξη ο τότε πρωθυπουργός χαρακτήρισε "εφιάλτη" τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, το 1984, αμέσως μόλις εξελέγη πρόεδρος της Ν.Δ. – σηματοδοτώντας την πιο σκληρή μεταπολιτευτική περίοδο που κράτησε έως το 1989.

Σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, το 1995, πάλι από εκεί, οδήγησε σε παραίτηση τον τότε υπουργό Βιομηχανίας, Κ. Σημίτη, δηλώνοντας ευθέως ότι δεν είναι ευχαριστημένος από τους χειρισμούς του στην υπόθεση των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, που ήταν τότε στην επικαιρότητα.

Πολιτική, γαρίδες και μπουζούκια

Στη δεύτερη τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου άρχισε ο εκφυλισμός της πολιτικής διαδικασίας που εξελισσόταν στο περιθώριο της ΔΕΘ. Η –προγενέστερη– συνήθεια να ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη με τον πρωθυπουργό ολόκληρος ο κυβερνητικός μηχανισμός, με πολυπληθείς κουστωδίες, πήρε χαρακτηριστικά ομαδικής εκδρομής για ψυχαγωγία στις ψαροταβέρνες της Αρετσούς και τα μπουζουξίδικα.

Σταδιακά η ΔΕΘ μετατράπηκε σε πανηγύρι που συγκέντρωνε στη συμπρωτεύουσα την πολιτική τάξη της χώρας και την ανώτερη γραφειοκρατία του κράτους και των κομμάτων, μαζί με συνδικαλιστές, αυτοδιοικητικούς, επιχειρηματίες, κομματικούς οπαδούς και περίεργους. Τα εγκαίνια ήταν πρόσχημα για να ξεδώσουν.

Αφού έκανε πάρτι στη Θεσσαλονίκη η κυβέρνηση, έκανε και η εκάστοτε αντιπολίτευση – μείζων και ελλάσων. Δημιουργήθηκε μάλιστα και πρωτόκολλο για τη σειρά εμφάνισης των πολιτικών αρχηγών, που έπαιρναν ο ένας μετά τον άλλο τον δρόμο για τη συμπρωτεύουσα μετά τον πρωθυπουργό. Η πόλη άλλαζε απλώς χρώματα ανάμεσα στο πράσινο, το γαλάζιο και το κόκκινο.

Πεταμένα λεφτά

Τα εγκαίνια της Έκθεσης από οικονομικό και πολιτικό γεγονός έγιναν κομματική συνάθροιση και ευκαιρία για κοσμική ζωή. Ιδίως από τότε που μετακινήθηκαν από το "Παλαί ντε σπορ" στο "Βελλίδειο". Οι κομματικοί πληθυσμοί και οι λοιποί παράγοντες συνωστίζονταν στα ακριβά ξενοδοχεία και τα μοδάτα εστιατόρια της πόλης, σαν να πήγαιναν τριήμερο για να ξεσκάσουν. Οι –εναλλασσόμενοι– κυβερνητικοί με έξοδα του κράτους.

Ο Στέφανος Μάνος είχε υπολογίσει ότι αυτό το κουστουμάκι κόστιζε στον κρατικό Προϋπολογισμό μπορεί και εκατόν πενήντα εκατομμύρια: εισιτήρια, ξενοδοχεία, φαγητά και… εκτός έδρας! Πεταμένα λεφτά. Οι πανηγυριστές έπαιρναν μαζί τους συζύγους και τέκνα, γραμματείες, οδηγούς, σωματοφύλακες – ακόμη και πρόσωπα ιδιαίτερων σχέσεων.

Το 1988 η κυβερνητική παρουσία μάλλον αυτογελοιοποιήθηκε καθώς, λόγω της απουσίας του Παπανδρέου στο Χέρφιλντ, οι δυο αντιπρόεδροι, Κουτσόγιωργας και Χαραλαμπόπουλος, διαγκωνίζονταν για το προβάδισμα.

Μάρκετινγκ και χαρακίρι

Επί Μητσοτάκη τα εγκαίνια της ΔΕΘ είχαν ακόμη κάποια στοιχεία από τον παλαιό πολιτικό χαρακτήρα τους, χωρίς κάτι ιδιαίτερο. 

Τα πράγματα άλλαξαν επί Σημίτη. Πρώτα ανέβαιναν οι επικοινωνιολόγοι του πρωθυπουργού και μετά ο ίδιος με την κυβέρνησή του. Όλα έγιναν πολιτικό μάρκετινγκ. 

Οι εξαγγελίες δεν αφορούσαν ακριβώς την πολιτική που θα ακλουθούσε η κυβέρνηση τον επόμενο χρόνο, αλλά τις παροχές που υπόσχονταν να κάνει.

Παρ' όλα αυτά, όταν ερχόταν η στιγμή της συνέντευξης Τύπου – που έφυγε από τη "Ρέμβη" και μεταφέρθηκε σε μια ψυχρή αίθουσα, ο πρωθυπουργός ήταν υποχρεωμένος να ανοίξει τα χαρτιά του. Καμιά φορά αυτό κατέληγε σε χαρακίρι.

Σε μια τέτοια συνέντευξη, ως πρωθυπουργός, το 2008, ο νεώτερος Καραμανλής εκχώρησε το ηθικό του πλεονέκτημα, όταν δεν καταδίκασε τον υπουργό που ταύτιζε το νόμιμο με το ηθικό. Το 2009 προσπάθησε να επαναφέρει την τελετουργία της ΔΕΘ στις παλιές δόξες της με την αναγγελία σκληρής οικονομικής πολιτικής, αν κέρδιζε τις εκλογές που μόλις είχε προκηρύξει πρόωρα και παραδέχθηκε ότι δεν τα είχε πει και τόσο καλά τον περασμένο χρόνο... Αλλά ήταν αργά.

Τα ίδια χρονιά, ο Γ. Παπανδρέου επέστρεψε στην παράδοση των πολιτικών που ανέβαιναν στη Θεσσαλονίκη συνοδευόμενοι από τον Αϊ-Βασίλη. Στην ουσία, όμως, έβαλε τη θηλιά στον λαιμό του με τη διαβεβαίωση ότι υπάρχουν λεφτά για να χρηματοδοτήσει το πλουσιοπάροχο πρόγραμμά του. Το σλόγκαν έπιασε, αλλά την επόμενη χρόνια ως πρωθυπουργός έπρεπε να απολογηθεί για το Μνημόνιο. Λεφτά δεν υπήρχαν.

Η πολιτική αίγλη της ΔΕΘ χάθηκε εντελώς όταν ο Αντώνης Σαμαράς υποτίμησε την τελετή των εγκαινίων σε μια σύντομη παρουσία του ολίγων ωρών στην πόλη, χωρίς συνέντευξη Τύπου και κομματική συγκέντρωση. Τώρα πλέον τον τόνο έδιναν τα συνδικάτα και οι φορείς που οργάνωναν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Ο δρόμος για τον παράδεισο

Ήλθε όμως ο Αλέξης Τσίπρας να...

αναγορεύσει εκ νέου τα εγκαίνια της ΔΕΘ σε αφετηρία εξελίξεων, με υποσχέσεις που δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθούν πότε. 

Το 2015, ως εν δυνάμει πρωθυπουργός, άνοιξε τον δρόμο της επιστροφής στον παράδεισο, υποσχόμενος να καταργήσει το Μνημόνιο με συνοπτικέςδιαδικασίες. 

Την επομένη χρονιά είναι πλέον πρωθυπουργός, με ένα τρίτο Μνημόνιο στην πλάτη του, αλλά δεν το βάζει κάτω. Από τη ΔΕΘ αναγγέλλει ότι θα θέσει σε εφαρμογή κι ένα παράλληλο τρίγραμμα που θα εξουδετερώσει τις δυσάρεστες συνέπειες του Μνημονίου. Το μόνο που έθεσε σε εφαρμογή ήταν η κρεατομηχανή των φόρων.

Τα μελαγχολικά εγκαίνια...

Για τέσσερις δεκαετίες τα εγκαίνια της ΔΕΘ ήταν αφορμή για παραγωγή λαγών με πετραχήλια από την πολιτική τάξη. Εκτός από ευημερία με παροχές και αυξήσεις στον γενικό πληθυσμό, υπόσχονταν έργα επί έργων, ειδικά για την συμπρωτεύουσα και τη Βόρεια Ελλάδα. Την επόμενη χρονιά τα ανήγγειλαν εκ νέου.

Αλλά τα ωραία κάποτε τελειώνουν. Εφέτος τα εγκαίνια της ΔΕΘ θα είναι μελαγχολικά. Ούτε σημείο πολιτικής αναφοράς, ούτε αφετηρία οικονομικών εξελίξεων. Ο πρωθυπουργός και ο επίδοξος διάδοχός του θα πάνε στη Θεσσαλονίκη χωρίς τυμπανοκρουσίες, χωρίς άσους στα μανίκια και χωρίς μεγάλες υποσχέσεις.

Δεν θα τους πίστευε κανείς άλλωστε. Τον Τσίπρα, γιατί ήδη δύο φορές αυτοακυρώθηκε. Τον Μητσοτάκη, γιατί κανείς δεν παίρνει τοις μετρητοίς όσα λέει η αντιπολιτευση – παρότι ο Κυριάκος δεν φαίνεται διατεθειμένος να πει μεγάλες κουβέντες. 

Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης δεν αντέχει άλλο ως αυλή των θαυμάτων.