ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΒΡΕΧΙΤ - Ε.Ε.: Μετά το σεισμό, το τσουνάμι

Του Χαρίδημου Κ. Τσούκα
Kαθηγητή στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick. 

 

Προσωπικά νοιώθω να πενθώ. Αισθάνομαι τη Βρετανία δεύτερη πατρίδα μου – πάνω από τριάντα χρόνια σχετίζομαι μαζί της. Χθες η δεύτερη πατρίδα μου γύρισε την πλάτη στην ευρύτερη πατρίδα μου, την Ευρώπη. Νοιώθω σαν τα παιδιά χωρισμένων γονέων.

 Γιατί συνέβη; Πώς θα είναι η ζωή από δω και πέρα;

Προσπαθώ να το εκλογικεύσω. Η «σοφία του πλήθους» διαθέτει επιστημολογική εγκυρότητα σε μια δημοκρατία. Όχι τόσο γιατί το πλήθος (ο δήμος) απαραίτητα γνωρίζει, όσο γιατί, ex officio, αυτό-προσδιορίζεται – η λαϊκή βούληση συνιστά την αφετηριακή πράξη - θεσμίζει το πλαίσιο - μιας αυτόβουλης πορείας στη δημοκρατική πολιτεία. Πώς έλεγαν οι αρχαίοι Αθηναίοι; «Εδοξε τη Βουλή και τω Δήμω». Αυτή είναι η πεμπτουσία της Πολιτικής. 

 Η Βρετανική ψήφος για έξοδο από την ΕΕ είναι το πολιτικό ανάλογο του μεγάλου σεισμού. Τώρα αναμένουμε το τσουνάμι. Ξέρουμε ότι θα έρθει, αλλά δεν ξέρουμε το μέγεθός του. Πρέπει να προετοιμασθούμε.

Οι Βρετανοί αποφάσισαν να «πάρουν τη χώρα τους πίσω» - το Βρετανικό ισοδύναμο του οικείου μας «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Θα ανακαλύψουν, όμως, ότι καμία χώρα στο σύγχρονο κόσμο δεν ανήκει στο λαό της με τον τρόπο που θα ήθελαν οι υποστηρικτές της εξόδου: 

Ο σύγχρονος κόσμος είναι αλληλένδετος, στηρίζεται στο εμπόριο, τη συνεργασία, και στην ανάληψη κοινών δράσεων για κοινά προβλήματα.  

Παρ’ όλα αυτά το βρετανικό αποτέλεσμα δημιουργεί μια νέα δυναμική. Η Βρετανία θα πλέει σε νέα πελάγη περήφανα μόνη της.  

Οι επώδυνες οικονομικές επιπτώσεις έχουν ήδη προβλεφθεί από τους περισσότερους έγκυρους αναλυτές (από την Τράπεζα της Αγγλίας μέχρι το Υπουργείο Οικονομικών, τη Συνομοσπονδία Βρετανικής Βιομηχανίας και τα μεγαλύτερα συνδικάτα, και τα πιο αξιόλογα think tanks). 

Το Λονδίνο θα πάψει, βαθμιαία, να είναι το ισχυρότερο χρηματοπιστωτικό κέντρο. Θα αποδυναμωθεί ως η πιο καινοτόμα πρωτεύουσα της Ευρώπης. 

Τα πανεπιστήμια θα κλονισθούν, η γεωπολιτική ισχύς της χώρας θα εξασθενήσει. 

Η Σκωτία σύντομα θα θέσει υπό αμφισβήτηση την πρόσδεσή της στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα ακολουθήσει η Βόρεια Ιρλανδία.  

Δεν κλονίζεται μόνο η ΕΕ, αλλά στις 23 Ιουνίου - «Ημέρα της Ανεξαρτησίας για του εθνικολαϊκιστές τύπου Φάρατζ, Γκόουβ και Τζόνσον - ίσως άρχισε το ξήλωμα του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια νέα, ρευστή, γεμάτη κινδύνους πραγματικότητα ξημερώνει σε μια χώρα που ήταν υπόδειγμα σταθερότητας.

Και τώρα τι; 

 Εξερχόμενη από την ΕΕ η Βρετανία χρειάζεται μια συμφωνία οικονομικής συνεργασίας με την ΕΕ.  

Οικονομικά μιλώντας, η καλύτερη συμφωνία είναι τύπου Νορβηγίας – συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Περιοχή. 

Πολιτικά μιλώντας, όμως, αυτό δεν είναι εφικτό, εφόσον μια τέτοια συμμετοχή προϋποθέτει ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, κάτι που αρνούνται κατηγορηματικά οι υποστηρικτές τη Εξόδου. 

Μια συμφωνία τύπου Ελβετίας συνεπάγεται διμερείς συμφωνίες και θα πάρει χρόνο. 

Η Βρετανία δεν θα διαπραγματεύεται από θέσεως ισχύος. Η ΕΕ είναι η ισχυρότερη οικονομική δύναμη στον κόσμο. Η ΕΕ δεν θα είναι ενδοτική έναντι της Βρετανίας, εφόσον κάτι τέτοιο θα άνοιγε την όρεξη σε άλλους εν δυνάμει αποσχιστές. Έχει κάθε κίνητρο να είναι στιβαρή. Τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι χρόνια αβεβαιότητας.

Το σημαντικό είναι... 

να αντέξει η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

 Νοιώθει το σεισμό αλλά πρέπει να προστατευθεί από το τσουνάμι. Η Ευρώπη χρειάζεται να αναμορφωθεί – να ενισχύσει τη λογοδοσία και την αποτελεσματικότητά της. Χρειάζεται όμως υπομονή.  

Το πρόταγμα της ενωμένης Ευρώπης προχωρά μέσα από κρίσεις, δεν είναι μια γραμμική πορεία. 

Η Ευρώπη δεν χρειάζεται περισσότερο φεντεραλισμό, για την ώρα τουλάχιστον. Οι λαοί της είναι στενά δεμένοι με την εθνική τους ταυτότητα. Η Ευρωπαϊκή ταυτότητα απαιτεί τη μακρά διάρκεια του χρόνου για να χτισθεί. Η Βρετανική απόσχιση θα αναχαιτίσει το momentum της ενωμένης Ευρώπης. Αποδεικνύει ότι το πρόταγμα αυτό είναι αντιστρέψιμο. Οι ευρωσκεπτικιστές θα ενισχυθούν και θα απαιτήσουν εξαιρέσεις και ειδική μεταχείριση (το βλέπουμε στη διαχείριση του μεταναστευτικού). Η ΕΕ χρειάζεται εμπνευσμένη ηγεσία.  

Είναι η στιγμή που η Γερμανία και η Γαλλία πρέπει να ρίξουν το ειδικό βάρος τους στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Κοινά θέματα, όπως η διαχείριση συνόρων, χρειάζονται στιβαρή αντιμετώπιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το δυστύχημα είναι ότι το προβληματικό πείραμα του ευρώ προσδίδει αρνητικό χρώμα στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η Γερμανία πρέπει να δείξει ευρυχωρία σκέψης και τολμηρή ηγετική συμπεριφορά. Διακυβεύονται πολλά.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ό,τι καλύτερο συνέβη στην ήπειρό μας. Κράτησε την ειρήνη, διασφάλισε την ελευθερία και το κράτος δικαίου, παρήγαγε ευημερία. Η Ευρώπη είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Απαιτείται τολμηρή και εμπνευσμένη ηγεσία να κρατήσουμε το όραμα ζωντανό. Η Βρετανική αποχώρηση είναι χτύπημα αλλά δεν είναι το τέλος του κόσμου. Με κατάλληλη ηγεσία, ίσως καταστεί ευκαιρία για την ηπειρωτική Ευρώπη. 

Ας δούμε την κρίση ως ευκαιρία να αναμορφώσουμε την Ευρώπη. Με κρίσεις και οδύνη η Ιστορία προχωρεί.