Το 1976, όταν ο Γεώργιος Ράλλης νομοθετούσε την κατάργηση της
διδασκαλίας της καθαρευούσης, το σάρωθρο του προοδευτικού λυρισμού ήταν
ικανό να ρουφήξει ακόμη και τις σκόνες στις γωνίες. Και ως «σκόνες»
αντιμετωπίσθηκαν τα τριτόκλιτα και οι δοτικές, κόκκοι που εμπόδιζαν τα
έπιπλα της εκπαίδευσης να λάμψουν, όπως έλαμψαν πανθομολογουμένως στη
συνέχεια. Το γλωσσικό αισθητήριο των νεότερων γενεών συρρικνώθηκε σε
έναν ακρωτηριασμένο κώδικα επικοινωνίας.
Προσοχή. Δεν ισχυρίζομαι ότι
πρέπει να ξαναρχίσουμε να μιλάμε καθαρεύουσα. Εκείνο που υποστηρίζω
είναι ότι η καθαρεύουσα είναι όργανο του σώματος της σύγχρονης ελληνικής
γλώσσας που αν το αφαιρέσεις ακρωτηριάζεις τη ζωντανή γλώσσα. Ενα
σημαντικό, αν όχι το σημαντικότερο κεφάλαιο της σύγχρονης ελληνικής
γραμματείας της ανήκει.
Η μεταρρύθμιση του Γεωργίου Ράλλη εντάσσεται στην ενοχική πολιτική
την οποία ακολούθησε η συντηρητική παράταξη της μεταπολίτευσης απέναντι
στις «λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις». Ωσπου αυτές ήρθαν στην εξουσία και
κατήργησαν την περισπωμένη και τα πνεύματα το 1981 τα οποία κι αυτά
«καταπίεζαν» τα ελληνικά μας. Εξάλλου, το χειρόγραφο του Μακρυγιάννη
όταν το βρήκε ο Βλαχογιάννης δεν είχε τόνους, έλεγαν, και τα πνεύματα τα
προσέθεσαν οι Αλεξανδρινοί γραμματικοί στα ελληνικά της εποχής τους,
υποστήριζαν. Την ίδια εκείνη εποχή άνοιξε και η συζήτηση για την
κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων από το πρωτότυπο στο γυμνάσιο,
όπως είχε γίνει το 1965 από τον Παπανούτσο.
Είναι
εντυπωσιακό ότι εν έτει 2016 το ζήτημα επανέρχεται στο προσκήνιο. Οι
φυλές των φιλολόγων, χωρισμένες σε νεοελληνιστές και κλασσικούς,
σφάζονται μεταξύ τους για 1 (ολογράφως μία) ώρα διδασκαλίας των
ελληνικών στο γυμνάσιο. Θα μου πείτε, όταν το σύνολο αρχαίων και νέων
κατανέμεται σε εφτά ώρες, τότε η μία ώρα είναι πολύτιμη. Οι
νεοελληνιστές μάλιστα, ως προοδευτικότεροι των «κλασσικών», επαναφέρουν
το θέμα της κατάργησης της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών από το
πρωτότυπο στο γυμνάσιο. Πέρυσι, επί υπουργίας του ποιητού Κουράκη και
του φιλοσόφου Μπαλτά, κατηργήθη η διδασκαλία του «Επιταφίου του
Περικλέους».
Κατ’ αρχάς να συμφωνήσουμε σε κάτι. Η διδασκαλία της αρχαίας
ελληνικής γλώσσης, με στόχο την ανάγνωση της γραμματείας από το
πρωτότυπο, μπορεί να είναι συνυφασμένη με τη διεύρυνση του γλωσσικού
ορίζοντα της σύγχρονης ελληνικής, όμως δεν περιορίζεται σ’ αυτό. Δεν
είναι μόνον θέμα «ετυμολογίας» όπως υποστηρίζουν φαρισαϊκά οι σοφοί
νεοελληνιστές. Πάνω στην αντίληψη της ύπαρξης ενός «πρωτοτύπου»
οικοδομήθηκε ο δυτικός πολιτισμός από την εποχή του Κικέρωνα κιόλας. Και
δεν είναι τυχαίο ότι ο διαφωτιστής Κοραής φροντίζει πρωτίστως για τις
εκδόσεις της αρχαίας γραμματείας.
Δεύτερο, εξίσου σημαντικό, είναι ότι η
ανάγνωση του Πλάτωνα στο πρωτότυπο εκπαιδεύει τους μαθητές στην αργή
ανάγνωση.
Στην εποχή του σκαναρίσματος είναι ζωτικής σημασίας.
Η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών δεν αφορά μόνον την ελληνική μας συνείδηση. Αφορά και την ευρωπαϊκή μας συνείδηση.
Τυμβωρύχοι στα ερείπια της γλώσσας
«Αντισυνταγματικό»; «Εγκληματικό»; Ηξερε πολύ καλά τι έλεγε ο κ. Καμμένος όταν χαρακτήριζε έτσι τον νόμο που είχε ψηφίσει την παραμονή. Ηξερε ότι απευθυνόταν σε ένα κοινό που έχει υπογράψει συμβόλαιο υποκρισίας με την πολιτική του εκπροσώπηση. Σε ένα κοινό που πιστεύει ότι μπορεί να ψηφίστηκαν οι νόμοι, όμως νόμοι είναι, και ως εκ τούτου θα εφαρμοστούν, αν εφαρμοστούν, όπως όλοι οι νόμοι στην Ελλάδα, στο περίπου δηλαδή.
Αλήθεια, τι βάρος έχει η λέξη «αντισυνταγματικό» στην τρέχουσα ελληνική; Και τι σημαίνει «εγκληματικό» στην καθομιλουμένη;
Κάτι κακό. Ομως είναι τόσα τα κακά που συμβαίνουν, ώστε και ένα περισσότερο δεν έχει δα και τόση σημασία. Είναι μια λέξη ανάμεσα στις τόσες άλλες, μια ακόμη λέξη μιας γλώσσας, της ελληνικής, που οι χρήστες της έχουν αποφασίσει ότι είναι χωρίς αντίκρισμα.
Η απονεύρωση των λέξεων από τη σημασία τους, η καταστροφή της γλώσσας είναι το εργαλείο της υποκρισίας, μιας αναξιοπιστίας που διαβρώνει ακόμη και την απλούστερη συναλλαγή στην καθημερινότητα.
Η υπεράσπιση της γλώσσας θεωρείται αρχαϊσμός. Πρέπει να είσαι συντηρητικός για να ασχολείσαι με τόσο ξεπερασμένα ζητήματα και τουλάχιστον κακόπιστος για να στέκεις στη σημασία των λέξεων. Δημόσιοι υπάλληλοι, κοινοί απατεώνες πλαστογράφησαν τα πτυχία τους. Τι σημαίνει η λέξη «απατεών» στην τρέχουσα γλώσσα;
Εχει το ίδιο ειδικό βάρος με την απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους.
Και τι σημαίνουν οι λέξεις «φασίστας», «δεξιός», «ρατσιστής» ή «σεξιστής»;
Σημαίνουν...
ό,τι σημαίνει η χρήση τους. Κοινώς τίποτε. Κάποιοι τις πετούν σαν να τις φτύνουν.
Οταν μιλάμε για καταστροφή της γλώσσας δεν μιλάμε για άγνοια της γραμματικής και του συντακτικού. Μιλάμε για την αποψίλωσή της από τις σημασίες της.
Τι έγινε πρώτα, η κότα ή το αυγό;
Στη γλωσσική αμεριμνησία που ξεκινά από την εκπαίδευση και αποθεώνεται στη σκηνή της πολιτικής, κυρίαρχη του δημόσιου βίου, οφείλεται η υπογραφή του συμβολαίου υποκρισίας; Ή μήπως το συμβόλαιο της υποκρισίας οδήγησε στην καταστροφή της γλώσσας;
Κάποιος μπορεί να αρχίσει να πίνει επειδή αισθάνεται αποτυχημένος στη ζωή του, το πιοτό όμως γενικεύει και ολοκληρώνει την αποτυχία του. Προχθές, αντιγράφοντας από το πρόγραμμα παράστασης του Φεστιβάλ Αθηνών, σημείωνα: «Η Ελλάδα είναι μια χώρα που την έχουν περάσει πολλά σώματα». Γραμματικά και συντακτικά ουδέν το μεμπτόν. Πλην όμως, μπορείτε να μου πείτε πόσες λέξεις χρειάζονται για να περιγράψουν το τίποτε;
Αν οι φιλόλογοι της Μέσης Εκπαίδευσης είχαν στοιχειώδη επίγνωση του ρόλου τους και στοιχειώδη σεβασμό απέναντι στο έργο τους, θα καυγάδιζαν για τον τρόπο που πρέπει να διδάσκονται τα ελληνικά, αρχαία και νέα, στη Μέση Εκπαίδευση. Δυστυχώς διεκδικούν μία διδακτική ώρα οι μεν από τους δε. Σαν τους τυμβωρύχους που ψάχνουν για κτερίσματα και χρυσά δόντια.
Η γλώσσα δεν αφορά ούτε την καλλιέπεια, ούτε την κομψότητα – χωρίς να ξεχνώ ότι ο Λόρδος Βύρων έλεγε ότι η κομψότητα είναι η αισθητική της ψυχής. Η γλώσσα είναι ζήτημα υπαρξιακό για ολόκληρη την κοινωνία, και την πατρίδα. Και στο πεδίο αυτό θα κριθεί ο πατριωτισμός όλων μας.
Τι είπα τώρα; Μια ακόμη λέξη της ελληνικής που έχει χάσει προ πολλού τη σημασία της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου