ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ: Oι απώλειες ανά τομέα, που θα έχει η Βρετανία εάν γίνει Brexit

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΚΑΓΙΑΝΝΗ

(1) ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Θα κατεβάσει ταχύτητα τη διετία 2016-2017

Είναι αδύνατο να υπάρξει ακριβής πρόβλεψη για τη βραχυπρόθεσμη πορεία της βρετανικής οικονομίας μετά την έξοδό της από την Ε.Ε., δεδομένου ότι δεν υπάρχει προηγούμενο. Ωστόσο οι αναλυτές του Bloomberg κατασκεύασαν ένα μοντέλο που παρουσιάζει τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις που θα υποστεί η Βρετανία αν επικρατήσουν στο δημοψήφισμα οι υποστηρικτές της εξόδου. Το σενάριο που ακολουθεί βασίζεται στην εκτίμηση ότι η βρετανική οικονομία θα δεχθεί αμέσως τρία πλήγματα:

Το πρώτο χτύπημα θα το δεχθεί η εμπιστοσύνη, επιχειρηματική και καταναλωτική. Οι επιχειρήσεις θα μειώσουν τις επενδύσεις τους και τα νοικοκυριά θα αυξήσουν την αποταμίευσή τους εξαιτίας της επικρατούσας αβεβαιότητας. Η μείωση της εσωτερικής ζήτησης τοποθετείται στο 1,5%.
Το δεύτερο χτύπημα θα το δεχθούν οι βρετανικές τράπεζες οι οποίες θα θεωρούνται πλέον πιο ριψοκίνδυνη επενδυτική επιλογή, με αποτέλεσμα την άνοδο του επιτοκίου διατραπεζικού δανεισμού κατά 1%, σύμφωνα με το σενάριο, ενώ η επιβάρυνση θα μειωθεί σταδιακά στη διάρκεια του 2017.
Το τρίτο χτύπημα θα το υποστεί η συναλλαγματική ισοτιμία της στερλίνας, καθώς θα στερεύει η ροή άμεσων ξένων επενδύσεων και οι διεθνείς επενδυτές θα υπολογίζουν εκ νέου το ύψος του ρίσκου που συνδέεται με το μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Βρετανίας. Η υποτίμηση της λίρας ορίζεται στο 10% στο σενάριο του Bloomberg. Η μείωση της εσωτερικής ζήτησης θα αυξάνεται σταδιακά για τρία τρίμηνα από τα μέσα του 2016 και μετά. Η λίρα θα υποτιμηθεί έντονα έναντι του δολαρίου και του ευρώ για αρκετά τρίμηνα, ενώ η αύξηση των διατραπεζικών επιτοκίων δανεισμού θα είναι άμεση, οδηγώντας υψηλότερα τα πραγματικά επιτόκια δανεισμού και περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τη ζήτηση. Ο πληθωρισμός θα αυξηθεί σημαντικά εξαιτίας της υποτίμησης της λίρας ενώ από το 2018 και μετά θα υποχωρήσει κάτω από τις σημερινές προβλέψεις εξαιτίας της σημαντικής πλεονάζουσας παραγωγής. Με βάση αυτές τις παραδοχές το Bloomberg υπολογίζει ότι θα υπάρξει σοβαρή μείωση της ανάπτυξης κατά 0,4% το 2016 και κατά 0,9% το 2017. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας η οποία θα βασιστεί και στην πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική που θα εφαρμόζει η Τράπεζα της Αγγλίας. Από το 2018 μέχρι και το 2021 η βρετανική οικονομία υπολογίζεται ότι θα αναπτύσσεται με υψηλότερο ρυθμό κατά 0,3% με 0,2% σε σχέση με τις σημερινές προβλέψεις, ωστόσο θα εξακολουθεί να υποφέρει από πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Ο περιορισμός της θα αυξήσει το χρέος

Σύμφωνα με το Bloomberg, η παρουσία των μεταναστών στη Βρετανία ενισχύει το ΑΕΠ της χώρας και παράλληλα μειώνει την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ. Μεταξύ 1990 και 2014 η καθαρή εισροή μεταναστών στη Βρετανία είναι σχεδόν πέντε εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων περίπου το 25% προέρχεται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το 10% από τα νέα μέλη που εντάχθηκαν το 2004. Αν όμως υπολογίσει κανείς και όσους είχαν μεταναστεύσει πριν από το 1990, τότε σχεδόν τα δύο τρίτα των μεταναστών που ζουν σήμερα στη Βρετανία προέρχονται από χώρες εκτός Ε.Ε. Γεγονός που καθιστά ακόμη πιο αξιοπερίεργη την επιμονή του Λονδίνου να περιορίσει τη μετανάστευση από χώρες της Ενωσης.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια η ροή μεταναστών από την Ενωση. Η βρετανική στατιστική υπηρεσία (ONS) προβλέπει ότι ο πληθυσμός της Βρετανίας θα αυξηθεί κατά 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους ή κατά 3,5% μεταξύ 2015 και 2020. Εξ αυτών λίγο περισσότεροι από τους μισούς θα είναι μετανάστες. Λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία για το φύλο και την ηλικία των μεταναστών, το Bloomberg υπολογίζει ότι η βρετανική οικονομία θα είναι κατά 2,2% μεγαλύτερη το 2020 σε σχέση με το 2015 χάρη στη μετανάστευση, ενώ περίπου το 1% θα προέλθει από τους Ευρωπαίους μετανάστες.

Δεδομένου ότι η εισροή μεταναστών έχει χοντρικά ουδέτερη επίπτωση στους μισθούς της Βρετανίας, ότι οι μετανάστες καταναλώνουν λιγότερες δημόσιες υπηρεσίες από τους ντόπιους, ότι παίρνουν λιγότερα επιδόματα ανεργίας και ότι το κόστος της γέννησης και εκπαίδευσής τους το έχουν πληρώσει οι χώρες καταγωγής τους, το πιθανότερο είναι ότι μακροπρόθεσμα οι μετανάστες συνεισφέρουν περισσότερα στα δημόσια οικονομικά της Βρετανίας απ’ ό,τι οι Βρετανοί. Το Bloomberg υπολογίζει πως αν περιοριστεί η μετανάστευση κατά 120.000 ανθρώπους τον χρόνο εξαιτίας της σημαντικής μείωσης μεταναστών από χώρες της Ε.Ε., τότε το χρέος της Βρετανίας ως ποσοστό του ΑΕΠ θα είναι κατά 1% υψηλότερο έως το 2020 και κατά 13% υψηλότερο έως το 2040.

Συνεπώς, χωρίς τους μετανάστες η Βρετανία είναι πιθανό να αναγκαστεί να περιορίσει τις δαπάνες ή να αυξήσει τη φορολογία για να διατηρήσει σταθερή την αναλογία χρέους προς ΑΕΠ. Γενικά οι μετανάστες δεν επηρεάζουν την τιμή των αγαθών και των υπηρεσιών στη Βρετανία, με εξαίρεση το κόστος στέγασης.

ΕΜΠΟΡΙΟ
Χάνει την εύκολη πρόσβαση στη μεγαλύτερη κοινή αγορά

Οι υπέρμαχοι του Brexit υποστηρίζουν ότι η έξοδος από την Ε.Ε. δεν θα έχει σημαντικές επιπτώσεις, ωστόσο το Bloomberg υπολογίζει ότι το κόστος θα είναι υψηλό και ότι στη χειρότερη περίπτωση θα μπορούσε να ανέλθει στο 2% του βρετανικού ΑΕΠ. Το γεγονός ότι η Βρετανία είναι μέλος της μεγαλύτερης κοινής αγοράς στον κόσμο έχει ενισχύσει το εμπόριό της με την Ενωση κατά 10% μεταξύ 1980 και 2008, σύμφωνα με υπολογισμούς του Bloomberg, ποσοστό που αυξάνεται στο 20% για την περίοδο μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ενδεχόμενη έξοδος από την Ε.Ε. θα θέσει σε κίνδυνο τις εμπορικές ροές και τα σχετιζόμενα με αυτές οφέλη. Στην περίπτωση εξόδου η Βρετανία θα πρέπει να διαπραγματευτεί ξεχωριστές συμφωνίες με κάθε μέλος της Ενωσης, διαπραγμάτευση που απαιτεί χρόνο. Είναι πιθανό ότι η Βρετανία δεν θα χάσει όλα τα οφέλη που αποκομίζει από την εμπορική της σχέση με τα μέλη της Ενωσης ενώ οι απώλειες που θα υποστεί δεν θα γίνουν αισθητές αμέσως, αλλά σε βάθος δεκαετίας, στοιχείο που ασφαλώς θα απαλύνει το χτύπημα προς τη βρετανική οικονομία. Από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να παραβλέπει κανείς τη σχέση που έχει το εμπόριο με το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας. Για παράδειγμα, σε μια ανοιχτή οικονομία, όπως είναι η βρετανική, το ανθηρό εμπόριο αυξάνει τον ανταγωνισμό που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες αναγκάζοντάς τις να γίνουν περισσότερο αποδοτικές μέσω της εξειδίκευσης και της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, στοιχεία που τελικά τείνουν να οδηγούν σε αύξηση της παραγωγικότητας. Παράλληλα, ενδεχόμενη έξοδος από την Ε.Ε. θα φέρει στην επιφάνεια το χρόνιο πρόβλημα του ελλείμματος των τρεχουσών συναλλαγών.

Το 2015 το έλλειμμα αυξήθηκε στο 5% του ΑΕΠ, επίπεδο που είναι το υψηλότερο από το 1950. Η έξοδος από την Ε.Ε. θα αυξήσει την εξάρτηση της Βρετανίας από την εξωτερική χρηματοδότηση για την κάλυψη αυτού του ελλείμματος και συνεπώς θα την καταστήσει περισσότερο ευάλωτη από το παρελθόν σε ξαφνικές μεταβολές του επενδυτικού κλίματος. Επιπλέον, η έξοδος από την Ε.Ε. μάλλον θα περιορίσει την ελκυστικότητα της Βρετανίας ως προορισμό για άμεσες ξένες επενδύσεις, μορφή χρηματοδότησης που είναι κατά πολύ προτιμότερη από την πώληση χρέους, διότι τείνει να είναι περισσότερο μακροπρόθεσμη, φέρνει μαζί της τεχνολογία και δεν είναι τόσο επιρρεπής στη φυγή κεφαλαίων και στη συνακόλουθη ανάγκη για δραστική μείωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Σημαντικές παρενέργειεςκαι στο City του Λονδίνου

Οπως και στην περίπτωση του εμπορίου, της μετανάστευσης και των κεφαλαιακών ροών, έτσι και στην περίπτωση του τραπεζικού τομέα πολλά θα κριθούν από το αν η Βρετανία θα διατηρήσει ή όχι κάποιου είδους πρόσβαση στην κοινή αγορά της Ε.Ε. Σε κάθε περίπτωση, το Brexit θα περιόριζε τον ρόλο του City του Λονδίνου ως παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κέντρου. Ωστόσο το Λονδίνο διαθέτει και άλλα μεγάλα πλεονεκτήματα, όπως εξαιρετική παράδοση στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, μεγάλο δίκτυο συμπληρωματικών υπηρεσιών, ισχυρό κράτος δικαίου, τη χρήση των αγγλικών ως κοινής γλώσσας στις επιχειρήσεις, διαφανές κανονιστικό περιβάλλον, πλεονεκτήματα που θα περιορίσουν τις οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις ενός Brexit. Το 2014 ο χρηματοπιστωτικός τομέας ενίσχυσε το βρετανικό ΑΕΠ κατά 7,1% και συνολικά το 11% αν προσθέσουμε και σχετικές υπηρεσίες (νομικές, λογιστικές, συμβουλευτικές). Το φορολογικό έτος 2014-2015 οι υπάλληλοι του τραπεζικού τομέα κατέβαλαν 22,9 δισ. λίρες ως φόρο εισοδήματος ή λίγο παραπάνω από το 7% των εσόδων από τη φορολογία εισοδήματος. Οι τράπεζες κατέβαλαν το ίδιο διάστημα το 5,6% της εταιρικής φορολογίας. Ενδεχόμενη φυγή των τραπεζών θα επιδείνωνε το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Βρετανίας και μάλιστα σημαντικά, δεδομένου ότι η διεύρυνση του ελλείμματος στον τομέα των αγαθών αντισταθμίζεται, μερικώς, από την ενίσχυση του πλεονάσματος στον τομέα των υπηρεσιών. Το 2014 οι εξαγωγές χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ανήλθαν στο 2,8% του βρετανικού ΑΕΠ. Εξαιτίας των σημαντικών πλεονεκτημάτων του Λονδίνου μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ακόμη και στην περίπτωση Brexit πολλές από τις τράπεζες θα διατηρήσουν κάποια παρουσία στο Λονδίνο, ακόμη και αν έχουν χάσει πλήρως την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή κοινή αγορά.

Ο σημαντικότερος παράγοντας που θα κρίνει το μέγεθος του οικονομικού και δημοσιονομικού πλήγματος που θα δεχόταν η Βρετανία θα είναι... 

αν θα υπάρξει σημαντική μετακίνηση τραπεζικών υπαλλήλων και στελεχών εκτός Βρετανίας, σύμφωνα με το Bloomberg. Το πιθανότερο σενάριο, κατά το Bloomberg, είναι ότι πολλές τράπεζες δεν θα εγκατέλειπαν το City ακόμη και στην περίπτωση Brexit. Η απώλεια πρόσβασης στην κοινή αγορά θα οδηγούσε σε φυγή ορισμένων δραστηριοτήτων, η επίπτωση στο βρετανικό ΑΕΠ θα είναι μάλλον περιορισμένη και θα γινόταν πλήρως αισθητή μετά την πάροδο αρκετών χρόνων.