MΠΑΝΑΝΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΗΛΙΘΙΟΙ: Οι συντηρητικοί Τούρκοι φοβούνται τον Άγιο Βασίλη και... τον Darth Vader

Του Κώστα Ράπτη

Όταν ο Άγιοβασίλης εμφανίσθηκε φέτος στην λεωφόρο Izzet Baysal της τουρκικής πόλης Μπολού για να μοιράσει δώρα στους περαστικούς, βρέθηκε να καταδιώκεται από τους γενιτσάρους, οι οποίοι τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στον καδή. 

Τα ίδια άλλωστε είχαν συμβεί και πέρσι, καθώς η καταδίωξη του Αγιοβασίλη, με εντολή του σουλτάνου, θεωρήθηκε μεγάλη επιτυχία.

Πρόκειται για σκετς στο οποίο πρωταγωνιστούν μέλη του ακροδεξιού Κόμματος της Μεγάλης Ενότητας (ΒΒΡ), διαμαρτυρόμενα, με έναν κάπως ανάλφαρο τρόπο, για την διάβρωση της τουρκικής κουλτούρας από δυτικές επιρροές.

Τον ρόλο του καδή φέτος ανέλαβε ο επικεφαλής του ΒΒΡ στην επαρχία Μπολού, Mahmut Alan και στην επιτέλεση των καθηκόντων του φάνηκε μεγαλόψυχος. Χάρη στη μαρτυρία δύο παρισταμένων, που βεβαίωσαν ότι συμμετείχαν χωρίς καταναγκασμό στον ευχάριστο χριστιανικό εορτασμό, ο Αγιοβασίλης απελευθερώθηκε. Σε ολοκλήρωση, δε, της συμβολικής συμφιλίωσης των πολιτισμών, ο Αγιοβασίλης αποφάσισε να προσχωρήσει στο Ισλάμ, εφόσον έμαθε ότι σε αυτό "δεν υπάρχει χώρος για βαρβαρότητες”.

Ο Noel Baba, όπως αποκαλείται στα τουρκικά ο Αγιοβασίλης, είναι βέβαια πανταχού παρών τούτες τις μέρες στους δρόμους των τουρκικών αστικών κέντρων – όμως η Τουρκία, χώρα κατά συντριπτική πλειοψηφία μουσουλμανική, δυσκολεύεται να ισορροπήσει ανάμεσα στην παραδοσιακή της ταυτότητα και τις "ξενόφερτες”, και πλέον παγκοσμιοποιημένες αναφορές. 

Σε χώρες όπως το Μπρουνέι, η Σομαλία και το Τατζικιστάν οι εορτασμοί των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς έχουν απαγορευθεί, ως αντικείμενοι στις ισλαμικές παραδόσεις. Στην Τουρκία, πάλι, που επαίρεται για το κοσμικό της κράτος, η "μάχη κατά του Αγιοβασίλη” διεξάγεται στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών, με πρωταγωνιστή το συντηρητικό τμήμα της κοινωνίας, για το οποίο η τουρκική εθνική ταυτότητα είναι αξεχώριστα δεμένη με τη μουσουλμανική πίστη. 

Το Diyanet, ήτοι η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων παρά τω Πρωθυπουργώ, είναι βέβαια υπηρεσία κρατική, και μάλιστα πανίσχυρη. Όμως οι τοποθετήσεις του επί του θέματος είναι μάλλον ελαστικές.  

Το 2003 γνωμάτευσε ότι ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς "αποτελεί τμήμα μιας παγκόσμιας κουλτούρας, όπως η Ημέρα της Μητέρας” και δεν έχει χριστιανικό θρησκευτικό χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ακολουθώντας τη συντηρητικοποίηση της τουρκικής δημόσιας ζωής, δεν παραλείπει να υπενθυμίζει ότι εορτασμοί αυτού του είδους μπορούν να "αποξενώσουν” τους Μουσουλμάνους από την πίστη τους.

Φέτος πάντως, οι αντιστάσεις υπήρξαν ισχυρότερες: 

Όπως σημειώνει το al-monitor.com, το χριστουγεννιάτικο δέντρο που έστησε ο δήμος Μάλτεπε της Κωνσταντινούπολης βρέθηκε στο στόχαστρο διαδηλωτών της Εκπαιδευτικής Ένωσης Νεολαίας της Γενιάς του Πορθητή, ενώ μέλη του ισλαμιστικού Κόμματος της Ευτυχίας πραγματοποίησαν συγκέντρωση για τον ίδιο λόγο σε πολυκατάστημα του Ατάσεχιρ, με συνθήματα όπως "είμαστε η κοινότητα των πιστών του Προφήτη Μωάμεθ και όχι του Αγιοβασίλη”.

Δεν είναι μόνο σχετικά περιθωριακοί φορείς που πρωταγωνιστούν σε αυτές τις διαμαρτυρίες, αλλά και μερίδες του κυβερνώντος κόμματος. Η νεολαία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στο Κοτζάελι διοργάνωσε στις 24 Δεκεμβρίου ημερίδα με θέμα "Οι Κίνδυνοι των Χριστουγέννων”, διανθισμένη με αναγνώσεις του Κορανίου και θρησκευτικούς ψαλμούς. 

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η συζήτηση υπό τον τίτλο "Musluman Noel Kutlamaz” (Οι Μουσουλμάνοι δεν γιορτάζουν τα Χριστούγεννα) ξεσήκωσε το Twitter - όχι όμως μόνο προς καταγγελία των νέων ηθών. Δεν είναι λίγοι αυτοί που καγχάζουν με την "υποκρισία” των ευσεβών, οι οποίοι ανέχονται τη διαφθορά και τη φτώχεια αλλά εξεγείρονται με τις χριστιανικές εορτές. Οι κοσμικοί αντίπαλοι της ισλαμιστικής κυβέρνησης είναι πολλοί και όχι απαραίτητα περισσότερο ανεκτικοί στην άλλη άποψη.

Τα πράγματα περιπλέκονται από την συντριπτική υπεροχή της μαζικής κουλτούρας που ούτως ή άλλως κινείται εκτός των καθιερωμένων θρησακευτικών αναφορών. Η πρεμιέρα "Star Wars: 

  The Force Awackens” έχει προκαλέσει στη γείτονα μια φρενίτιδα για οτιδήποτε σχετικό με τον Πόλεμο των Άστρων – με αποτέλεσμα οι συντηρητικοί να καταλαμβάνονται και πάλι από βαθιά ανησυχία. Στην ιστοσελίδα Uludağ Sözlük, λ.χ. ο Πόλεμος των Άστρων καταγγέλλεται ως "αμερικανικό τέχνασμα” που "δηλητηριάζει τη νεολαία”. 

Συμβαίνει όμως η αλυσίδα καταστημάτων ΒΙΜ που ανήκει στον προσκείμενο στο κυβερνών κόμμα επιχειρηματία Mustafa Latif Topbaş να έχει λανσάρει σειρά ειδών σχετικών με τον Πόλεμο των άστρων, τα οποία έχουν γίνει ανάρπαστα. Ο Darth Vader βρίσκεται πλέον παντού: σε τετράδια, πετσέτες, φλιτζάνια, καπέλα κ.ο.κ. Είναι ίσως η πρώτη φορά που η Τουρκία ζει μια τέτοια καταναλωτική μανία.

Ότι αυτό αφορά τα λαϊκά συντηρητικά στρώματα που κατεξοχήν αποτελούν την πελατεία του ΒΙΜ αποτελεί πρόσθετο λόγο απελπισίας για τους θεματοφύλακες της παράδοσης. Κατά τον αρθρογράφο της συντηρητικής εφημερίδας Yeni Akit, Abdurrahman Dilipak το BIM διευκολύνει το έργο του "πολιτιστικού ιμπεριαλισμού” και η νεολαία απειλείται. 

Φυσικά οι κοσμικοί Τούρκοι δεν έχασαν την ευκαιρία να διασκεδάσουν με το ότι ο Dilipak ανακάλυψε τις παραδόσεις της τουρκικής αντιμπεριαλιστικής Αριστεράς, ενώ άλλοι επισημαίνουν ότι ο πραγματικός Darth Vader της Τουρκίας είναι ο Tayyip Erdoğan – και αυτός δεν αποτελεί δημιούργημα της καλλιτεχνικής φαντασίας.

Αλλά είναι αυτή η αντίφαση των κοινωνικών στρωμάτων που αποτελούν το στήριγμα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης: όσο ενοχλούνται από τον "πολιτιστικό ιμπεριαλισμό” της Δύσης, άλλο τόσο θέλγονται από το παιχνίδι του σύγχρονου καπιταλισμού. Από τη μια ο Προφήτης, από την άλλη ο καταναλωτισμός και η μαζική κουλτούρα: το μίγμα είναι εντυπωσιακό.