ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ και ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η τριμερής Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ μπαίνει σφήνα στο φλερτ Ερντογάν - Νετανιάχου

Toυ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗ

Στην κινούμενη άμμο της μεγαλομανίας του Ερντογάν και της προσπάθειας για ηγεμόνευση σε ολόκληρη την περιοχή σέρνεται η φιλόδοξη προσπάθεια όχι μόνο για την αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας, αλλά και για την ανάπτυξη των σχέσεων στους τομείς της ενέργειας και της ασφάλειας.

Στις νέες ισορροπίες που δημιουργούνται στην περιοχή και με δεδομένα τα σοβαρά εμπόδια που αντιμετωπίζει η επαναπροσέγγιση Αγκυρας-Τελ Αβίβ, τη βαθύτατη καχυποψία μεταξύ των χωρών και την προσωπική πλέον αντιπάθεια μεταξύ των ηγετών τους, αποκτά ξεχωριστή σημασία η τριμερής συνάντηση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ στις 28 Ιανουαρίου στη Λευκωσία και το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Ισραήλ που θα συνεδριάσει μία μέρα νωρίτερα στην Ιερουσαλήμ.

Η Τουρκία με ένα νέο «τελεσίγραφο» επιμένει να φέρνει σε δύσκολη θέση τον Νετανιάχου, που μπορεί μεν να υπερασπιστεί την επιλογή για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Αγκυρα, αλλά θα δυσκολευτεί να πείσει για τη δυνατότητα πλήρους αποκατάστασης σχέσεων εμπιστοσύνης αλλά και για τη συνεργασία στο φυσικό αέριο.

Ο στενός σύμβουλος του Ερντογάν και εκπρόσωπος της Προεδρίας, Ιμπραήμ Καλίν, δήλωσε τη Δευτέρα ότι δεν θα υπάρξει ομαλοποίηση των σχέσεων με το Ισραήλ εάν δεν προηγηθεί η άρση του αποκλεισμού της Γάζας, επαναλαμβάνοντας ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να υποχωρήσει σε κανέναν από τους όρους που είχε θέσει αρχικά αμέσως μετά το επεισόδιο του Μαβί Μαρμαρά. Ο Καλίν δήλωσε ότι υπάρχει κάποια πρόοδος στο θέμα των αποζημιώσεων αλλά ακόμη οι δύο πλευρές δεν έχουν φθάσει σε συμφωνία, ενώ ο άλλος όρος, της «απολογίας» του Ισραήλ, θεωρείται ότι έχει εκπληρωθεί με το τηλεφώνημα του Νετανιάχου προς τον Ερντογάν.

 

Η Γάζα αποτελεί για τον Ερντογάν το συμβολικό «κλειδί» για να προβάλει τον εαυτό του ως προστάτη των μουσουλμάνων όλης της περιοχής και ως ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου που διεκδικεί την αποκατάσταση του παλαιστινιακού λαού. Ομως η Γάζα και παρά την κριτική που ασκείται και εντός του Ισραήλ για τον αποκλεισμό, είναι υψίστης σημασίας και για τον Νετανιάχου καθώς ελέγχεται πλήρως από τη Χαμάς που συνιστά βασική απειλή για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ. Ο ηγέτης της Χαμάς εξάλλου μόλις πριν από μία εβδομάδα έγινε δεκτός τόσο από το Ερντογάν όσο και από τον Νταβούτογλου οι οποίοι έδωσαν διαβεβαιώσεις ότι η προσέγγιση με το Ισραήλ δεν επηρεάζει τη στήριξη που μέχρι τώρα προσφέρει η Αγκυρα στη Γάζα.

Οι λόγοι που οδήγησαν τις δύο πλευρές στην αναζήτηση αποκατάστασης των σχέσεών τους είναι διαφορετικοί.

Ο Ερντογάν απομονωμένος από όλους τους γείτονες και έχοντας οδηγήσει την Τουρκία σε πλήρη ρήξη των σχέσεων με τη Μόσχα έχει ανάγκη από μια «θετική κίνηση» η οποία εκτός των άλλων θα μπορέσει να στείλει και ένα μήνυμα προς τη Ρωσία ότι υπάρχει δυνατότητα εξασφάλισης και από άλλη πηγή των αναγκαίων ενεργειακών πόρων, εφόσον ο Β. Πούτιν αποφασίσει να παίξει το χαρτί του φυσικού αερίου από το όποιο εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό η τουρκική οικονομία.

Μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα στην Τουρκία ενδιαφέρονται ζωηρά για την αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ ελπίζοντας ότι έτσι θα ανοίξει ο δρόμος για την κατασκευή αγωγού που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου προς την Τουρκία. Η εταιρεία Turcas Petrol SA έχει προσλάβει μάλιστα και έχει διορίσει στο διοικητικό της συμβούλιο τον πρώην ειδικό απεσταλμένο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για θέματα ενέργειας, Μάθιου Μπράιζα, ο οποίος προωθεί με κάθε τρόπο το σχέδιο αυτό.

Ο Τούρκος πρόεδρος όμως, αποκομμένος πια (ελέω S-400) από το παιχνίδι στη Συρία, θεωρεί ότι μπορεί να βρει κοινή γλώσσα με το Ισραήλ τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη θέση για απομάκρυνση του Ασαντ.

Ομως το Ισραήλ έχει βρει ταυτόχρονα κώδικα επικοινωνίας με τη Μόσχα παρά τα αγκάθια της παρουσίας του Ιράν στη Συρία και της ενίσχυσης της Χεζμπολάχ στον Λιβανο, καθώς ο Νετανιάχου έχοντας καλή χημεία με τον Πούτιν γνωρίζει ότι ακόμη πιο επικίνδυνο από τον Ασαντ είναι το κενό που κινδυνεύει να δημιουργηθεί στην περιοχή και το οποίο θα καλύπτεται από το ISIS και άλλες ακραίες ισλαμικές ομάδες. Ο ίδιος ο Νετανιάχου επιθυμεί την αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία για λόγους οικονομικούς αλλά και γεωπολιτικούς, καθώς οι δύο περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής δεν μπορεί να μην έχουν καν διπλωματικές σχέσεις.

Ομως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έχει ένα ακόμη ισχυρό κίνητρο. Εχοντας δώσει μάχη για να επιτραπεί έστω και με μεγάλη καθυστέρηση η απόφαση για την έγκριση της δυνατότητας εξαγωγής του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα στην ισραηλινή ΑΟΖ, πρέπει να αποδείξει ότι υπάρχει και εξασφαλισμένη αγορά.

Με τα προβλήματα που ανακύπτουν με την Αίγυπτο (όπως αυτό του προστίμου 1,8 δισ. που επιδικάστηκε να καταβληθεί από την αιγυπτιακή εταιρεία φυσικού αερίου στην Ισραηλινή Εταιρεία Ηλεκτρισμού), το πάγωμα της συμφωνίας με την Παλαιστινιακή Αρχή για προμήθεια φυσικού αερίου, αλλά και το βάλτωμα της συμφωνίας με την Ιορδανία, η προβολή της Τουρκίας ως δυνητικού αγοραστή του φυσικού αερίου διευκολύνει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Στο Ισραήλ όμως υπάρχει επίσης διάχυτη καχυποψία για τις πραγματικές προθέσεις του Ερντογάν και σε πολιτικό επίπεδο διατυπώνεται σοβαρότατος προβληματισμός για την εγκατάλειψη στα χέρια του καθεστώτος Ερντογάν του στρατηγικής σημασίας για την επιβίωση του Ισραήλ φυσικού αερίου.

Ετσι η μεγάλη «σφήνα» σε αυτό το παιγνίδι ισχύος και ισορροπιών είναι η άλλη πιο ευρωπαϊκή και ασφαλής επιλογή που προσφέρεται στο Ισραήλ και στον Νετανιάχου, αυτή της τριμερούς συνεργασίας με την Κύπρο και την Ελλάδα, που δίνει δυνατότητες έμμεσης συνεργασίας τόσο με την Αίγυπτο όσο και με την Ιορδανία.

Δεν είναι τυχαίο ότι: 

Ο πρώην πρεσβευτής του Ισραήλ στην Αγκυρα και πρώην υφυπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Αρον Λάιελ, σε δηλώσεις του στην αγγλόφωνη έκδοση της «Χουριέτ» δήλωσε ότι η επαναπροσέγγιση Τουρκίας - Ισραήλ πρέπει να γίνει μέσα στις επόμενες τρεις εβδομάδες, καθώς μετά τη σύγκληση της τριμερούς και τις συνομιλίες που θα έχουν οι Μπ. Νετανιάχου, Αλ.Τσίπρας και Ν. Αναστασιάδης, η διαδικασία προσέγγισης θα απειληθεί και πάλι με κατάρρευση.

Επισημαίνεται, πάντως, ότι η ισραηλινή πλευρά χρησιμοποιεί το «τουρκικό χαρτί» για να πιέσει τη Λευκωσία στις διαπραγματεύσεις που είναι σε εξέλιξη εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια με αντικείμενο την υπογραφή συμφωνίας συνεκμετάλλευσης όμορων κοιτασμάτων, καθώς το Ισραήλ διεκδικεί ποσοστά από το κοίτασμα Αφροδίτη.

Ολοι τρεχουν να παρουν θεσεις
«Πόλεμος» για το φυσικό αέριο

Παρά τα εμπόδια που προέκυψαν το τελευταίο διάστημα, η κοινοπραξία που διαχειρίζεται το ισραηλινό κοίτασμα Λεβιάθαν επισπεύδει τις διαδικασίες για την υπογραφή της συμφωνίας εξαγωγής φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο με τη βρετανική εταιρεία BG -η οποία διαθέτει και δική της μονάδα LNG στην Αίγυπτο- πριν ολοκληρωθεί η συμφωνία εξαγοράς της από τη SHELL τον Ιανουάριο. Η BG έχει αποκτήσει ήδη μερίδιο και από το κυπριακό κοίτασμα Αφροδίτη.

Η κοινοπραξία του Λεβιάθαν έχει υπογράψει από τον Ιούνιο του 2014 καταρχήν συμφωνία προθέσεων με την BG για την πώληση 105 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) φυσικού αερίου στη μονάδα LNG στο Ιντκου της Αιγύπτου για διάστημα 15 ετών.

Η τεράστια αυτή συμφωνία θα φθάνει το ποσό των 30 δισ. δολαρίων και θα εξασφαλίζει τη χρηματοδότηση για την πλήρη ανάπτυξη του ισραηλινού κοιτάσματος. Η επίσπευση των συνομιλιών για την οριστικοποίηση της συμφωνίας γίνεται γιατί η SHELL, η οποία θα εξαγοράσει την BG έναντι του ποσού των 70 δισ. δολαρίων, δεν έχει κάνει μέχρι τώρα στον σχεδιασμό της οποιαδήποτε αναφορά για την Ανατολική Μεσόγειο καθώς επικεντρώνεται στη Βραζιλία, την Αυστραλία ,τη Β. Αμερική, την Αφρική και στους σταθμούς LNG όπου ήδη κατέχει το 7,2% της παγκόσμιας παραγωγης. Η BG σχεδιάζει την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Λεβιάθαν και το Αφροδίτη στην Αίγυπτο κι από εκεί θα υπάρχει δυνατότητα εξαγωγής του σε μορφή LNG.

Νέο γιγαντιαίο κοίτασμα
Σε ό,τι αφορά το επίσης ισραηλινό κοίτασμα ΤΑΜΑΡ η κοινοπραξία που το διαχειρίζεται έχει ήδη προχωρήσει σε κατ' αρχήν συμφωνία για εξαγωγή φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο με την εταιρεία Union Ferosa που διαθέτει δικό της σταθμό LNG στη χώρα του Νείλου.

Οι τελευταίες εξελίξεις πάντως κάνουν το τοπίο ιδιαίτερα ρευστό. Η ανακάλυψη του γιγαντιαίου κοιτάσματος ΖΟΡ στην αιγυπτιακή ΑΟΖ, στα όρια με την κυπριακή ΑΟΖ, αλλάζει τα δεδομένα και δεν είναι τυχαίο ότι ήδη η ΕΝΙ άρχισε γεωτρήσεις στην περιοχή, στέλνοντας το υπερσύγχρονο πλωτό γεωτρύπανο SAIPEM 10000 (NAVTEX 729/2015) ενώ στην ίδια περιοχή και πολύ κοντά στα όρια με την κυπριακή ΑΟΖ ξεκίνησε σεισμικές έρευνες με το σκάφος «Polarcus Adira» (NAVTEX 722/2015). Η επιβεβαιωτική γεώτρηση στο ΖΟΡ γίνεται σε απόσταση μόλις 4 ν.μ. από το κυπριακό Οικόπεδο 11, τα δικαιώματα του οποίου έχει η TOTAL, ενώ μόλις τη Δευτέρα η κυπριακή κυβέρνηση αποφάσισε την παράταση για δύο ακόμη χρόνια των δικαιωμάτων της κοινοπραξίας ENI-KOGAS για την έρευνα και εκμετάλλευση των Οικοπέδων 2, 3 και 9.