ΚΟΙΝΩΝΙΑ (και ΠΟΛΙΤΙΚΗ?) στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η 17 Νοέμβρη στο «Εθνικό»: 10 θέσεις από άλλη σκοπιά

Toυ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΥΣΣΑ

d.fyssas@gmail.com

Eδώ και λίγες μέρες παίζεται στον «-1» χώρο του Εθνικού Θεάτρου το έργο «Ισορροπία του Nash», ένα κείμενο-συμπίλημα (επιλογή, δραματουργική επεξεργασία και σκηνοθεσία: Πηγή Δημητρακοπούλου), που βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στο βιβλίο του Σάββα Ξηρού «Η μέρα εκείνη - 1.560 ώρες στην Εντατική». 

Επειδή ο Ξηρός είναι τρομοκράτης, καταδικασμένος τελεσίδικα σε μακρόχρονη φυλάκιση για δολοφονίες ως μέλος της 17 Νοέμβρη, υπήρξαν μεγάλες αντιδράσεις για την παράσταση, που μπορούν να συνοψιστούν σε δύο κύρια επιχειρήματα κι ένα δευτερεύον:

Α. Είναι απαράδεκτο το βιβλίο ενός τρομοκράτη να γίνεται θεατρικό έργο, γιατί ηρωοποιεί το θύτη και προσβάλλει τα θύματα

Β. Είναι απαράδεκτο το ότι ένα τέτοιο έργο παίζεται στο Εθνικό Θέατρο, άρα πληρώνεται από τα χρήματα των φορολογουμένων. 

Γ. Όσοι υπερασπίζονται το εγχείρημα είναι εγκλήσιμοι για φιλοτρομοκρατία. 

Διαφωνώ με την παραπάνω επιχειρηματολογία. Να γιατί:

Α. Το βιβλίο του Ξηρού είναι μέρος ενός αμαλγάματος, δεν είναι το αποκλειστικό περιεχόμενο του θεατρικού έργου. Εδώ χρησιμοποιούνται, ακόμα, «Οι δίκαιοι» του Καμί, μα και άλλα λογοτεχνικά έργα. Πώς κρίνεται το μέρος αντί του όλου; 

Β. Όσοι βιάστηκαν να καταδικάσουν το θεατρικό έργο δεν έχουν δει την παράσταση. Είναι παράλογο να καταδικάζεται το έργο (και η παράστασή του) εξαιτίας των ιδεών ενός μέρους της πρώτης ύλης του. Η προληπτική λογοκρισία στην Τέχνη είναι απαράδεκτη. Τελεία.

Γ. Μπορεί κανείς να έχει αρνητική στάση απέναντι στο βιβλίο του Ξηρού και τη δράση της 17 Νοέμβρη, κι ωστόσο να θεωρεί το «Ισορροπία του Nash» αξιόλογο έργο και/ή αξιόλογη την παράστασή του.

Δ. Μπορεί κανείς να έχει θετική στάση απέναντι στο βιβλίο του Ξηρού και τη δράση της 17 Νοέμβρη, κι ωστόσο να θεωρεί το «Ισορροπία του Nash» κακό έργο, και/ή κακή την παράστασή του.

Ε. Προσωπικά, ακριβώς γιατί είμαι φιλελεύθερος, είμαι –ταυτόχρονα– και κατά της αριστερίστικης (και κάθε άλλης) τρομοκρατίας και υπέρ της δυνατότητας αυτής της παράστασης να δοκιμαστεί στην κοινωνία. Στην αντίθετη περίπτωση θα ακύρωνα το φιλελευθερισμό μου και θα ταυτιζόμουνα με χριστιανούς, χρυσαυγίτες ή κνίτες για τον «Τελευταίο πειρασμό», το θέατρο «Χημείο» ή το «Κατίν», αντίστοιχα. 

ΣΤ. Δεν υπάρχει τίποτα απολύτως που να μην μπορεί να γίνει Τέχνη. «Τίποτα δεν είναι ιερό, τα πάντα μπορούν να ειπωθούν» λέει ο Βανεγκέμ. Ή να παρασταθούν, αν μιλάμε για θέατρο, προσθέτω εγώ. Και αυτό που θα κριθεί είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Η καλλιτεχνική ιστορία είναι γεμάτη ακραία έργα Τέχνης που δίχασαν κριτικούς και κοινό (ειδικά στην Ελλάδα, κοινό που δεν τα είχε δει/ ακούσει /διαβάσει κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ., αλλά έκρινε «εκ πληροφοριών», όπως η Ασφάλεια παλιά).

Ζ. Ακόμα κι ένα καλλιτεχνικό έργο φανερά υπέρ της τρομοκρατίας θα μπορούσε να είναι αξιόλογο ως έργο. Προσωπικά, έχω απολαύσει έργα Τέχνης με το ιδεολογικό υπόβαθρο των οποίων είχα πλήρη διαφωνία (εννοώ έργα σταλινικών, ναζιστών, χριστιανών, εθνικιστών, φαλλοκρατών ή άλλων «περίεργων» ιδεολογικά δημιουργών, που όμως ήταν μεγάλοι καλλιτέχνες). 

Η. Αν το έργο έχει «ηθικοπλαστικό τέλος»/ καταδικάζει την τρομοκρατία κ.λπ. / τότε, φαντάζομαι, όσοι το πολεμούν θα το έκαναν αποδεκτό. Στην περίπτωση αυτή, όμως, τι διαφορά έχει από τα έργα που είχαν την έγκριση του Ζντάνοφ ή του δεσπότη Θεσσαλονίκης; 

Θ. Θα περιμένω να διαβάσω καμιά σοβαρή κριτική και μετά θα δω αν αξίζει να πάω. (Έτσι κι αλλιώς, δεν ξέρω από θέατρο, ούτε έχω γνώμη για την κ. Δημητρακοπούλου. Όλοι όσοι σπεύδουν να καταδικάσουν πριν δουν το έργο, έχουν;). Δεν κρύβω ότι η αρχική μου σκέψη είναι αρνητική, όχι βέβαια επειδή χρησιμοποιείται το βιβλίο του Ξηρού, μα επειδή είμαι «κουμπωμένος» γενικά απέναντι στα έργα-συμπιλήματα (π.χ. σαλάτα από Σέξπιρ, σαλάτα από Θηβαϊκό Κύκλο, σαλάτα από Βίβλο κλπ. κ.λπ.). 

Ι. Το τι έργα ανεβάζει το Εθνικό Θέατρο φαντάζομαι ότι το κρίνει κάποια Καλλιτεχνική Επιτροπή, ο διευθυντής του, το ΔΣ του κ.λπ. κ.λπ. Εγώ είμαι αντίθετος στο να έχει το κράτος δικά του θέατρα (όπως και δική του ραδιοτηλεόραση, τράπεζες, Βιομηχανία Ζάχαρης, Λάρκο, ΕΛΒΟ, ΔΕΗ, ασφαλιστικά ταμεία, «Θεόδωρο Κολοκοτρώνη» και δε συμμαζεύεται). Αφού όμως έχει, τι περιμένετε;  

 

Ότι θα παίζει τα θεατρικά έργα που θα θέλατε εσείς, αν είχατε στα χέρια σας το κράτος;