Οι καταιγιστικές εξελίξεις στο Συριακό, αλλά και η επιδείνωση των
σχέσεων με τη Μόσχα προσανατολίζουν την Αγκυρα και προσωπικά τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν
στην επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ.
Οι πληροφορίες ότι οι δύο χώρες
βρίσκονται κοντά στην αποκατάσταση των σχέσεών τους μετά το βαθύ τραύμα
που υπέστησαν το 2010 και οι πιθανές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η
ομαλοποίηση αυτή έχουν θορυβήσει την Αθήνα και τη Λευκωσία. Η Αγκυρα
δεν έχει κρύψει άλλωστε ότι «διψάει» για ενέργεια και κατ' επέκταση για
το ισραηλινό φυσικό αέριο.
Η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν την τελευταία πενταετία σφυρηλατήσει στενούς
δεσμούς με το Τελ Αβίβ, τόσο στην ενέργεια όσο και στην άμυνα. Ωστόσο, η
επαναπροσέγγιση Ισραηλινών και Τούρκων θα μπορούσε, δυνητικά, να
μεταβάλει τις ισορροπίες. Ισως αυτός να είναι ο λόγος που τα τελευταία
24ωρα ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν προσπαθήσει να κατευνάσουν τις
ελληνικές και κυπριακές ανησυχίες. Επαναλαμβάνουν ότι δεν κινδυνεύει η
τριμερής συνεννόηση και ότι η ισραηλινοτουρκική επαναπροσέγγιση δεν
είναι κάτι που θα ολοκληρωθεί άμεσα. Το γεωπολιτικό παζλ στη Ανατολική
Μεσόγειο έχει όμως περιπλακεί.
Σύμφωνα με κυβερνητικές και διπλωματικές πηγές των χωρών της περιοχής, η
επαναπροσέγγιση Ισραήλ - Τουρκίας δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία». Είναι
μια διαδικασία που και με τις ευλογίες των Ηνωμένων Πολιτειών έχει
τεθεί σε κίνηση εδώ και περίπου μία τριετία. Η πρόσφατη συνάντηση στη
Ζυρίχη ανάμεσα στον Τζόζεφ Κιχανόβερ, ειδικό απεσταλμένο του πρωθυπουργού Μπέτζαμιν Νετανιάχου, του Γιόσι Κοέν,
συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Ισραήλ και πιθανού μελλοντικού
διευθυντή της Μοσάντ, αλλά και του τούρκου μόνιμου υφυπουργού Εξωτερικών
Φεριντούν Σινιρλίογλου είναι απλώς το τελευταίο επεισόδιο στο συγκεκριμένο διπλωματικό σίριαλ.
Οσα διέρρευσαν ανωνύμως από ισραηλινούς αξιωματούχους δείχνουν ότι δεν
υπάρχουν σοβαρές αλλαγές σε σχέση με τη συμφωνία στην οποία είχαν
καταλήξει η Αγκυρα και το Τελ Αβίβ ήδη από τα τέλη του 2013 - μια
συμφωνία που τότε δεν προχώρησε περαιτέρω επειδή έκανε πίσω ο κ.
Νετανιάχου υπό την πίεση προφανώς και του πρώην υπουργού Εξωτερικών του Αβιγκντορ Λίμπερμαν.
Ωστόσο, οι συνθήκες ίσως να είναι πλέον πιο ώριμες τόσο για τον πρόεδρο
Ερντογάν - που βλέπει ότι απομονώνεται σε περιφερειακό επίπεδο - όσο
και για τον ισραηλινό πρωθυπουργό που πιέζεται στο θέμα της διευθέτησης
της υπόθεσης του φυσικού αερίου και των μελλοντικών εξαγωγών από το
κοίτασμα Λεβιάθαν.
Τα στοιχεία που διαμορφώνουν το πλαίσιο λύσης είναι τρία.
Το πρώτο είναι
η συγγνώμη που είχε αιτηθεί ο κ. Ερντογάν. Επειτα από προσωπική
παρέμβαση του Μπαράκ Ομπάμα, ο κ. Νετανιάχου τηλεφώνησε
το 2013 στον τούρκο πρόεδρο για να ζητήσει συγγνώμη για τον θάνατο
εννέα Τούρκων και ενός Τουρκοαμερικανού μετά την έφοδο ισραηλινών
κομάντος στο τουρκικό πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» που επεχείρησε να διασπάσει
τον αποκλεισμό της Γάζας τον Μάιο του 2010.
Τα άλλα δύο σημεία σχετίζονται με την αποζημίωση των θυμάτων και την
άρση του αποκλεισμού της Γάζας που ζητεί η Τουρκία. Οι πληροφορίες
αναφέρουν ότι το Ισραήλ σχεδιάζει να καταβάλει σε ειδικό ταμείο για τους
συγγενείς των θυμάτων ένα ποσό περί τα 20 εκατομμύρια δολάρια. Σε ό,τι
δε αφορά τη Γάζα, ήδη το Ισραήλ έχει χαλαρώσει κάπως την είσοδο αγαθών.
Ωστόσο, πολύ δύσκολα θα δεχθεί πλήρως το τουρκικό αίτημα. Περισσότερο
ενδιαφέρεται να παύσει η κάλυψη που προσφέρει η Αγκυρα στη Χαμάς και
είναι χαρακτηριστικό ότι ο κ. Ερντογάν είχε πριν από λίγες ημέρες
συνομιλίες με τον Χαλέντ Μεσάαλ, ηγέτη της
παλαιστινιακής οργάνωσης που κυβερνά τη Λωρίδα της Γάζας. Λογικά ο κ.
Ερντογάν πρέπει να συζήτησε με τον κ. Μεσάαλ το ισραηλινό αίτημα για
έκδοση του κορυφαίου στελέχους της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς Σαλέχ αλ Αρουρί που βρίσκεται στην Τουρκία.
Αν όλα αυτά διευθετηθούν, τότε οι δύο χώρες θα επαναφέρουν τους
πρεσβευτές τους σε Αγκυρα και Τελ Αβίβ και ίσως εκκινήσουν οι συζητήσεις
για πιθανή κατασκευή αγωγού από το Ισραήλ προς την Τουρκία. Αυτό το
σενάριο όμως έχει πολλές δυσκολίες και ίσως να μην αποτελεί
προτεραιότητα για την ισραηλινή ηγεσία.
Το «χαρτί του ενεργειακού»:
Σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, η επαναπροσέγγιση με την Τουρκία δεν
γίνεται εις βάρος των σχέσεων με την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτό το
μήνυμα φέρεται να μετέδωσε ο κ. Νετανιάχου στον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη
σε τηλεφωνική συνομιλία πριν από λίγες ημέρες. Ανάλογες καθησυχαστικές
διαβεβαιώσεις φέρεται να έχουν δοθεί και σε κυβερνητικούς παράγοντες
στην Αθήνα.
Είναι επίσης κοινό μυστικό ότι ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα σε
Ισραήλ και Τουρκία θα επιθυμούσαν την κατασκευή αγωγού από το κοίτασμα
«Λεβιάθαν» προς την περιοχή της Μερσίνας. Πρόκειται για τη θεωρητικά πιο
συμφέρουσα λύση από εμπορικής πλευράς. Από πολιτική άποψη, η κατάσταση
είναι πιο περίπλοκη, διότι η «στρατηγική εμπιστοσύνη» έχει τρωθεί. Η
επίλυση του Κυπριακού θα διευκόλυνε αυτή τη λύση, διότι σε διαφορετική
περίπτωση ο αγωγός θα έπρεπε να περάσει είτε από την ΑΟΖ της Συρίας είτε
από αυτή του Λιβάνου - μια υπόθεση εργασίας μάλλον αποθαρρυντική. Και
αυτό είναι κάτι που γνωρίζει το Τελ Αβίβ, όπως επίσης και το πόσο
σημαντική είναι η συνεργασία με τη Λευκωσία για λόγους στρατιωτικής
συνεργασίας και ασφαλείας.
Το Ισραήλ όμως διερευνά σε αυτή τη φάση όλη την παλέτα επιλογών που
διαθέτει ώστε να εξάγει το φυσικό του αέριο. Η ανακάλυψη σημαντικότατων
ποσοτήτων αερίου με το κοίτασμα «Zohr» στην Αίγυπτο, αλλά και η
δικαστική διένεξη στην οποία έχουν εμπλακεί τα δύο κράτη βαρύνουν στους
ισραηλινούς σχεδιασμούς. Ο Νετανιάχου δεν θέλει να ξεφύγει στα άκρα αυτή
η διένεξη. Για τον λόγο αυτόν θα επιδιώξει να την επιλύσει μέσω
παρασκηνιακών συνεννοήσεων. Αλλωστε, η στήριξη του καθεστώτος Σίσι
θεωρείται απαραίτητη και για το Ισραήλ και για τη Δύση.
Στο πλαίσιο αυτό, το σενάριο να αποτελέσουν οι δύο σήμερα ανενεργοί
τερματικοί σταθμοί LNG στην Αίγυπτο το καταληκτικό σημείο για το
ισραηλινό, κυπριακό και αιγυπτιακό αέριο μοιάζει πολύ ελκυστικό. Με
αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται οικονομίες κλίμακας, διασφαλίζεται η
ενεργειακή αυτάρκεια της Αιγύπτου, ενώ προσφέρεται διπλή οδός εξαγωγής:
μία προς Ευρώπη και μία προς Απω Ανατολή (μέσω Σουέζ).
Ευρωπαϊκή οδός
Κρίσιμο στοιχείο η κατεύθυνση των φορτίων του LNG
Το κρίσιμο στοιχείο για την Ελλάδα, σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή οδό,
είναι πού θα κατευθύνονται τα φορτία του LNG.
Η ισχυρή παρουσία της
ιταλικής Eni (που ανακάλυψε το Zohr και έχει παρουσία στην Κύπρο), αλλά
και της βρετανικής BG (που αγόρασε μερίδιο στο κυπριακό Οικόπεδο 12 και
ελέγχει ένα από τα τερματικά στην Αίγυπτο) θα μπορούσε να γείρει την
πλάστιγγα υπέρ της Ιταλίας και εναντίον της χώρας μας.
Η Αθήνα έχει καθυστερήσει δραματικά να προχωρήσει στον σχεδιασμό της,
ιδιαίτερα τους τελευταίους 10 μήνες. Ο δυτικός επαναπροσανατολισμός της
κυβέρνησης Τσίπρα στον ενεργειακό τομέα (με τις επιλογές των αγωγών ΤΑΡ
και IGB) ίσως βοηθήσει στο να μπορέσει η Αθήνα να προσφέρει στο Ισραήλ
τη λύση της μεταφοράς του αερίου με LNG στους τερματικούς σταθμούς
Ρεβυθούσας και (μελλοντικά) Αλεξανδρούπολης. Τα σχέδια όμως για
τροφοδοσία με αμερικανικό σχιστολιθικό αέριο ίσως να λειτουργήσουν
αποτρεπτικά για τους Ισραηλινούς και όχι μόνο.
Η ενεργειακή συνεργασία θα αποτελέσει το βασικό ζήτημα που θα
απασχολήσει την τριμερή Σύνοδο Κορυφής Ελλάδος - Κύπρου - Ισραήλ που θα
πραγματοποιηθεί στις 28 Ιανουαρίου στη Λευκωσία. Της τριμερούς θα
προηγηθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδος - Ισραήλ, με τον Αλέξη Τσίπρα να επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ συνοδευόμενος από ομάδα υπουργών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου