TOYΡΚΙΑ - ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η "προειδοποίηση" των πασάδων

Του Σωτήρη Ρούσσου

Aναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και υπεύθυνοy του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (ΚΕ.Μ.Μ.Ι.Σ., www.cemmis.edu.gr)

Η πρωτοβουλία της Τουρκίας να προχωρήσει στην κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους βεβαίως είχε υψηλό ρίσκο. Ωστόσο δεν είναι δυνατόν να μην είχε τη (σιωπηρή, έστω) αποδοχή των ΗΠΑ και αποτελεί ένα σήμα προς τη Ρωσία για το μέχρι πού φτάνουν τα όριά της στην περιοχή.

Πιθανότατα η επίσκεψη Putin στην Τεχεράνη δημιούργησε σε Ουάσιγκτον και Άγκυρα την ανησυχία ότι η Μόσχα σκοπεύει να κινηθεί στην περιοχή μόνη της ή αποκλειστικά με την στήριξη του Ιράν. 

Από εδώ και πέρα, στις επόμενες μέρες ή εβδομάδες θα δούμε κατά πόσον η Ρωσία έλαβε το μήνυμα: αν δηλαδή θα αλλάξει την τακτική της, θα δώσει νέα κατεύθυνση στις επιδρομές της στη Συρία, θα επιζητήσει συνεννόηση με την Τουρκία κτλ.  

Πάντως, μέχρι τώρα δεν έχουμε φτάσει πέρα από την φραστική κλιμάκωση - και βεβαίως είναι χαρακτηριστική η ψύχραιμη έως υποτονική, αντίδραση του ΝΑΤΟ.

Επίσης από την πλευρά της Τουρκίας η κίνηση αυτή αποτελεί μια καλή αφορμή να αναβαθμίσει τον ρόλο της στο συριακό ζήτημα, όπου τελευταία είχε βρεθεί στο περιθώριο, ενώ αντίθετα αναβαθμίζονταν οι Κούρδοι, ακόμη και με τη στήριξη των ΗΠΑ. Δεν είναι άλλωστε τυχαίες οι αναφορές του Tayyip Erdogan στην τουρκομανική μειονότητα της Συρίας, γιατί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο είχε χρησιμοποιηθεί η κοινότητα αυτή και στο Ιράκ, ώστε να έχει λόγο η Άγκυρα στη διαμόρφωση του νέου κράτους μετά την πτώση του Saddam Hussein.

Ένας άλλος παράγοντας που δεν θα πρέπει να αγνοούμε είναι το ότι οι αραβικές μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, που δεν είχαν δει με καλό μάτι την ρωσική επέμβαση στη Συρία, μάλλον δεν θα είναι δυστυχείς με το ρωσοτουρκικό θερμό επεισόδιο.

Οπωσδήποτε, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι σε μια τέτοια ζώνη συνεχών συγκρούσεων η κλιμάκωση μπορεί να έρθει ακόμη και μετά από ένα λάθος.

Οι αιχμηρές δηλώσεις της Μόσχας σε απάντηση προς το θερμό επεισόδιο ήταν απολύτως αναμενόμενες από τη στιγμή που η τουρκική πλευρά όχι μόνο δεν αρνήθηκε την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, αλλά και υπεραμύνεται της επιλογής της. Οι αντιδράσεις της Μόσχας χτυπούν στο αδύνατο σημείο της Τουρκίας στην παγκόσμια κοινή γνώμη, διότι εδώ και πολύ καιρό θεωρείται ότι η Άγκυρα έχει σχέσεις με τζιχαντιστές - αν όχι απαραίτητα του Ισλαμικού Κράτους, τότε με άλλους.

Η πρώτη απτή ρωσική απάντηση είναι η μείωση του τουριστικού ρεύματος προς την Τουρκία, γεγονός αναμφίβολα σημαντικό για την γειτονική χώρα. Δεν είναι όμως απαραίτητο να υπάρξει κλιμάκωση και στον τομέα της ενέργειας.

Οι Ρώσοι κατανοούν ότι, αν μετατρέψουν την συριακή επέμβασή τους σε μιαν αντιπαράθεση με την Τουρκία, θα παγιδευτούν και θα χάσουν την ισχυρή θέση που έχουν τώρα. Για αυτό και δεν πρόκειται να αποσπαστεί η προσοχή τους από την συριακή κατάσταση, όπου είναι επικεντρωμένη. Δεν συμφέρει τη Ρωσία να αφήσει τον πραγματικό της στόχο και να αναλωθεί σε μια τριβή με την Τουρκία. Δεν είναι άλλωστε πραγματική υπερδύναμη, ώστε να μπορεί να έχει ανοιχτά πολλά μέτωπα.

Μετά τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου, οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από τη Ρωσία. Διαθέτει άλλωστε η ρωσική δύναμη στη Συρία το πλεονέκτημα ότι μπορεί να συντονίζεται με έναν στρατό στο έδαφος:  

Tον συριακό. 

Αυτό το πλεονέκτημα δεν το διαθέτουν άλλες πλευρές – με την εξαίρεση της δραστηριοποίησης των Κούρδων, οι οποίοι όμως δεν πολεμούν εκτός των περιοχών τους.

Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, η επίθεση της Τουρκίας εξυπηρετεί την ανάγκη να προειδοποιηθεί η Μόσχα για τα όριά της - διότι ενόψει μιας διαφαινόμενης συνεννόησης Γαλλίας-ΗΠΑ-Ρωσίας η ρωσική πλευρά θα προσέλθει με "ψαλιδισμένα φτερά” μετά το θερμό επεισόδιο.