ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ: Στα δίχτυα του Ισλαμικού Κράτους η ευρωπαϊκή φιλοδοξία Islamic State's Challenge to Europe's Ambitions

Από τη συντακτική ομάδα του Bloomberg View

Η συμφωνία Schengen της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αφορά την πραγματοποίηση ταξιδιών χωρίς τον περιορισμό των συνόρων, ήταν μια πραγματική ευλογία για τους Ευρωπαίους πολίτες -μια δημοφιλής και πολύτιμη άνεση, καθώς επίσης και σύμβολο πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Μετά όμως από τις βιαιότητες και την ταραχή στο Παρίσι εξαιτίας των επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου, καθώς και τη συνεχώς διογκούμενη προσφυγική ροή, το σύστημα Schengen βρίσκεται σε κίνδυνο. Για να διασωθεί, η Ευρώπη θα πρέπει να προβεί σε ριζικές και μακρόπνοες αλλαγές.

Μια ζώνη χωρίς σύνορα που επεκτείνεται σε πολλές χώρες προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, ομοιόμορφο έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, ενιαία πολιτική απέναντι στο προσφυγικό, καθώς και συνεργασία μεταξύ της αστυνομίας κάθε χώρας με τις υπηρεσίες ασφαλείας.  


Το γεγονός είναι ότι η Ευρώπη υποδέχτηκε την εποχή της συνθήκης Schengen χωρίς να πληροί καμία από τις παραπάνω προϋποθέσεις.

Το σχέδιο μπορεί να φαίνεται οικείο. Το ενιαίο νόμισμα της Ευρώπης υπηρέτησε τον άμεσο πρακτικό σκοπό για την προώθηση του εμπορίου καθώς επίσης και τον συμβολισμό τής ακόμη πιο φιλόδοξης και ανεπτυγμένης Ε.Ε. Αλλά για να επιτύχει, επίσης χρειαζόταν, τουλάχιστον, καταμερισμό των δημοσιονομικών βαρών και την πλήρη ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών. Εξαιτίας της απουσίας αυτών των καινοτομιών, το project του ευρώ απέτυχε στο πρώτο μεγάλο τεστ.

Η διάλυση του ευρώ με μεθοδικό τρόπο είναι σχεδόν αδύνατη. Ως εκ τούτου, οι εν λόγω ανεκπλήρωτες δημοσιονομικές και νομισματικές μεταρρυθμίσεις εξακολουθούν να είναι απαραίτητες. Η διάλυση της Schengen θα ήταν πιο απλή -δυστυχώς, πολύ πιο απλή. Στην πραγματικότητα, η διάλυση βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, με τη Γαλλία να κλείνει τα σύνορά της και άλλες χώρες να προχωρούν σε αναστολή των διαφόρων δεσμεύσεών τους στη Schengen, όλα σε μια υποτίθεται προσωρινή βάση.

Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να αναδιατυπώσει τη Schengen σε μια λειτουργική μορφή.  


Ο στόχος θα πρέπει να είναι η εξισορρόπηση της δυνατότητας των πολιτών να ταξιδεύουν ελεύθερα με τις λιγότερο αποδεκτές πολιτικές που απαιτούνται για να υποστηρίξουν αυτή τη δέσμευση.

Η ΕΕ δεν δαπανά ουσιαστικά τίποτα για τον από κοινού έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της, αφήνοντας το έργο αυτό στις αρχές της κάθε χώρας. Οι πολιτικές των μελών της Ένωσης σχετικά με τους πρόσφυγες είναι σε πλήρη αποδιοργάνωση, με τις χώρες που είχαν την ατυχία να είναι κοντά στη Συρία και σε άλλες εμπόλεμες περιοχές να έχουν εγκαταλειφθεί για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μόνες τους ή να το έχουν "φορτώσει” στις γειτονικές χώρες τους. Οι από κοινού δράσεις, στο πλαίσιο της Ε.Ε., για την υποστήριξη των προσπαθειών που κάνουν οι χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ή είναι πιο εκτεθειμένες γενικά, κρίνονται ως ανεπαρκείς.

Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και των πληροφοριών θα μπορούσε, ωστόσο, να αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη. Με το Ισλαμικό Κράτος να αποτελεί σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης, οι εθνικές υπηρεσίες ασφάλειας θα πρέπει να συνεργαστούν πολύ πιο στενά, που σημαίνει ότι δεν πρέπει να αρκούνται στην ανταλλαγή πληροφοριών αλλά να λαμβάνουν κοινή αντι-τρομοκρατική δράση -παρά το γεγονός ότι o συγκεντρωτισμός στην περίπτωση τέτοιων δράσεων εγείρει δικαίως ανησυχίες μεταξύ πολλών Ευρωπαίων πολιτών.

Η κατάργηση των εσωτερικών συνόρων -όπως ακριβώς η κατάργηση των εθνικών νομισμάτων-  δημιουργεί προκλήσεις που αντιμετωπίζονται πιο αποτελεσματικά με δράσεις σε διακρατικό επίπεδο. Ωστόσο, χάρη στο ευρώ, οι φιλοδοξίες της ΕΕ για διακρατική συνεργασία άρχισαν να φθίνουν προτού εμφανιστούν οι εκατομμύρια πρόσφυγες και οι δολοφόνοι του Ισλαμικού Κράτους. Αυτό καταδεικνύει πως οι εκκλήσεις για περαιτέρω μεταρρύθμιση της ΕΕ καθιστά τις εν λόγω μεταρρυθμίσεις ακόμη πιο δύσκολες. 

Η διάλυση της Σένγκεν, εάν φτάναμε σε αυτό το σημείο, θα ήταν μια σοβαρή απώλεια. Αλλά δεν θα ήταν καταστροφική: 




 Από μόνη της η κατάργηση του συμφώνου, δεν θα στερούσε το δικαίωμα της πολιτών της ΕΕ να εργάζονται και να διαμένουν οπουδήποτε εντός της ΕΕ. (Θυμηθείτε πως το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες πέντε χώρες-μέλη της ΕΕ δεν ανήκουν στη ζώνη Σένγκεν.) Επιπλέον, η προσήλωση στη Σένγκεν με κάθε κόστος είναι πιο πιθανό να επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην ΕΕ και τα δημιουργήματά της παρά να ενισχύσει τις προοπτικές της Ευρώπης για περαιτέρω ολοκλήρωση.

Η προσωρινή επαναφορά των ελέγχων στα σύνορα, εν μέρει για να βελτιωθεί η ασφάλεια αλλά και από σεβασμό στα λαϊκά αιτήματα, δεν χρειάζεται να προκαλέσει δυσαρέσκεια.

Η ευελιξία αυτού του είδους βραχυπρόθεσμα είναι η καλύτερη επιλογή, αν και θα πρέπει να συνδυαστεί με την αλλαγή της ευρωπαϊκής προσέγγισης στα ζητήματα των εξωτερικών συνόρων, των προσφύγων και των τρομοκρατών. Εάν η ΕΕ δεν μπορεί να δράσει ως ενιαίο σύνολο σε ζητήματα όπως αυτά, τότ θα πρέπει να περιορίσει τις φιλοδοξίες της και να επιλέγει πιο προσεκτικά τα σύμβολά της.