ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ - ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Αϊλάν, από τη ζωή στο σύμβολο

Του ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ

Πριν μάθουμε το όνομά του και ότι μαζί του πνίγηκαν ο πεντάχρονος αδελφός του Γκαλίπ και η Ζαχίμ, η 27χρονη μητέρα τους, ο μικρός Αϊλάν Κούρντι πρόλαβε να γίνει σύμβολο της τραγικής εξόδου των Σύρων και της επικίνδυνης αναζήτησης ασφάλειας στην Ευρώπη. Η φωτογραφία του τρίχρονου αγοριού απέκτησε αμέσως το βάρος εικόνων που χαράζονται στη μνήμη, που εκπροσωπούν κάτι μεγαλύτερο απ’ όσα δείχνουν, που αλλάζουν καρδιές και πολιτικές. Τα σύμβολα δίνουν πρόσωπο και μορφή στην τραγωδία. Ο θάνατος τα γεννά και όσο πιο οικεία μας φαίνονται, και όσο πιο παράταιρος ο συσχετισμός τους με τη φρίκη, τόσο πιο ισχυρά γίνονται. Ο μικρός Αϊλάν Κούρντι έγινε το παιδί όλων μας, το παιδί που κοιμάται μπρούμυτα στον καναπέ ή στο χαλί του σαλονιού, αποκαμωμένο από το παιχνίδι, φορώντας ακόμη τα ρούχα και τα παπούτσια του. Μόνο που το πρόσωπο του Αϊλάν είναι χωμένο στην υγρή άμμο, τα κύματα σκουντάνε το άψυχο κορμί. 

«Τη στιγμή που τον είδα... πέτρωσα από τον φόβο μου» είπε η φωτογράφος Νιλουφέρ Ντεμίρ. «Το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να αφήσω την κραυγή του να ακουστεί». Με την πράξη αυτή, νωρίς το πρωί της Τετάρτης, η φωτορεπόρτερ του τουρκικού πρακτορείου Dogan, μετέδωσε στον κόσμο τη φρίκη που η ίδια ένιωσε, κατέγραψε το σημείο όπου γεγονότα που μας φαίνονται μακρινά και «ξένα» γίνονται υπόθεσή μας και απαιτούν λύσεις.
Ο Αϊλάν έγινε το δικό μας παιδί, για το οποίο πάντα ανησυχούμε. Εγινε το πρόσωπο ενός λαού που σκορπά από τη φλεγόμενη χώρα του, μετατράπηκε σε σύμβολο της βαρβαρότητας του πολέμου στη Συρία αλλά και της αδιαφορίας των Ευρωπαίων.  

Στην απώλεια μιας ζωής μπορούμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει σήμερα γύρω μας, το δράμα των προσφύγων και μεταναστών, των ηττημένων σε όλο τον κόσμο, σε όλη την Ιστορία:

Στην «Εκάβη», ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον Πολύδωρο, τον μικρότερο γιο του Πριάμου, πνιγμένο από τον υποτιθέμενο προστάτη του όταν η Τροία έπεσε. Ο θάνατος του παιδιού πάντα φέρει τη δύναμη του βίαιου, του αφύσικου, του αμείλικτου, του απάνθρωπου – επειδή θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει «ανθρωπιά», ότι κάποια δικαιοσύνη επηρεάζει τη ροή των πραγμάτων. 

Ο «άδικος» θάνατος μικρών και μεγάλων, μαχητών και πολιτών, όμως, είναι η μοίρα των ανθρώπων. Μαζί με τον Αϊλάν χάθηκαν άλλοι 11 από την ίδια βάρκα. Τουλάχιστον 2.500 άνθρωποι πνίγηκαν στη Μεσόγειο φέτος στην προσπάθεια να περάσουν προς την Ευρώπη. Από την Τετάρτη το πρωί (όταν βρέθηκε ο Αϊλάν) έως την Πέμπτη το πρωί, το ελληνικό Λιμενικό περισυνέλεξε 751 ανθρώπους σε 19 σημεία μεταξύ Τουρκίας και νησιών μας. Φέτος, πάνω από 230.000 είχαν ήδη περάσει στην Ελλάδα, από 17.500 όλο το 2014. Και να μη συμφωνούμε με τη δημοσίευση της φωτογραφίας, με την «αντικειμενοποίηση» και «εμπορευματοποίηση» του Αϊλάν, το ξεβρασμένο από τη θάλασσα κορμάκι του γίνεται το μέτρο με το οποίο βλέπουμε το μέγεθος της αγωνίας ενός ολόκληρου λαού.  

Μετράμε και την εγκληματική αμηχανία μιας ανθρωπότητας που αντί να δημιουργεί «γέφυρα» για την ασφαλή έξοδο των Σύρων, περιμένει να δει τι θα κάνει με τους επιζήσαντες.