Στον απόηχο της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν, υπήρξαν
μεγάλες προσδοκίες, τόσο στην περιοχή όσο και πέραν αυτής, ότι οι
θρησκευτικές εντάσεις και συγκρούσεις θα εντείνουν και θα εμβαθύνουν την
μάχη πληρεξουσίων μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας.
Στις
Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και κάποιοι ένθερμοι υποστηρικτές της
πυρηνικής συμφωνίας τόνισαν ότι η Ουάσινγκτον χρειάζεται να ανταποκριθεί
επιθετικά στην αναπόφευκτη ώθηση της Τεχεράνης να διευρύνει την
περιφερειακή επιρροή της σε βάρος των παραδοσιακών συμμάχων των ΗΠΑ.
Αυτό που βλέπουμε στο έδαφος, όμως, είναι εντελώς διαφορετικό. Υπάρχει
μια αυξανόμενη πιθανότητα για νέα γεωπολιτική ευθυγράμμιση σε όλη την
περιοχή. Η συμβολή του αυξανόμενου φόβου τόσο στη Σαουδική Αραβία όσο
και στο Ιράν της απειλής από τον Ισλαμικό Κράτος, η αποδυνάμωση του
καθεστώτος του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, η μετατόπιση της
πολιτικής του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να συνεργαστεί με
τις Ηνωμένες Πολιτείες στη Συρία, και τα αυξανόμενα κοινά συμφέροντα της
Μόσχας και της Ουάσιγκτον να οδηγήσουν την αντιπαλότητα Σαουδικής
Αραβίας-Ιράν σε μια αποκλιμάκωση, δημιουργώντας παράλληλα μια ευρεία
συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους, δημιουργούν πραγματικά πολιτική
ρευστότητα.
Καθώς οι διπλωματικές κινήσεις επιταχύνονται, οι Ηνωμένες Πολιτείες και
οι σύμμαχοί τους φαίνεται να προετοιμάζουν μια σοβαρή επίθεση στο
Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία. Το άνοιγμα των τουρκικών
αεροπορικών βάσεων στα αεροσκάφη του συνασπισμού, επανδρωμένα και μη, θα
επιτρέψουν στους συμμάχους να προετοιμαστούν για μια μεγάλη χερσαία
επίθεση από τους τοπικούς συμμάχους για να ανακτήσουν τη Μοσούλη. Η
τρίτη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ είναι υπό τον έλεγχο του Ισλαμικού
Κράτους για περισσότερο από ένα χρόνο. Περισσότερο υποτυπώδεις είναι οι
παράλληλοι ελιγμοί γύρω από το πολιτικό μέλλον της Συρίας, και κατά
πόσον μπορεί να βρεθεί ένα συμβιβαστικό πλαίσιο για τον τερματισμό του
εμφυλίου πολέμου της χώρας.
Το πρώτο σημάδι ότι μια διπλωματική επίθεση ήταν στα σκαριά ήταν ο
υπερβολικός έπαινος του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα για το ρωσικό ρόλο στο
φινάλε των διαπραγματεύσεων για το Ιράν, κατά τη διάρκεια της
συνέντευξης του στους New York Times και στον Thomas Friedman. Το
Κρεμλίνο ανταπέδωσε άμεσα, αποκλιμακώνοντας τον θανατηφόρο
αντιαμερικανισμό που κυριάρχησε στη ρητορική του για τα παγκόσμια
γεγονότα, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την επιβολή των δυτικών
κυρώσεων πέρυσι.
Στη συνέχεια, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών, ο Τζον Κέρι και ο Ρώσος
ομόλογός του Σεργκέι Λαβρόφ, βρέθηκαν πρόσφατα στην Ντόχα για να
συναντηθούν με τους ηγέτες του Κόλπου, κάτι το οποίο περιελάμβανε μια
κοινή συνάντηση με τον Σαουδάραβα ομόλογό τους. Αυτό ακολουθήθηκε από
μια επίσκεψη στο Ριάντ από τον επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών του
Άσαντ και την αποστολή του Υπουργού Εξωτερικών της Συρίας για
συναντήσεις στο Ομάν, το μόνο κράτος του Περσικού Κόλπου που δεν
υποστηρίζει ενεργά αντάρτες ενάντια στον Άσαντ στη Συρία.
Ζωτικής σημασίας για την νέα διπλωματία είναι η ασυνήθιστα έντονη
διπλωματική δραστηριότητα μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων της Ρωσίας και
της Σαουδικής Αραβίας κατά τους τελευταίους μήνες. Στον απόηχο του
θανάτου του βασιλιά Αμπντάλα της Σαουδικής Αραβίας τον Ιανουάριο, οι
Ρώσοι προσπάθησαν να διερευνήσουν τις προοπτικές για την ευελιξία των
Σαουδαράβων στη Συρία. Η νέα ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, που περίμενε
μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και απογοητεύθηκε από τις Ηνωμένες
Πολιτείες, φαινόταν να τσεκάρει εάν η Μόσχα ήταν πρόθυμη και ικανή να
μετριάσει την ιρανική περιφερειακή πολιτική. Οι Σαουδάραβες είναι
ιδιαίτερα προσηλωμένοι στην Υεμένη, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για
την ασφάλειά τους και όπου οι αντάρτες Χούτι (που είναι εναντίον των
Σαουδαράβων) είχαν πάρει τον έλεγχο, με ό,τι πιστεύει το Ριάντ ότι ήταν
άμεση υποστήριξη του Ιράν.
Η ταχύτητα με την οποία η Σαουδική Αραβία, σε αντίθεση με το Ισραήλ,
εξέφρασε την έντονη αντίθεσή της προς την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν
δείχνει τη σημασία που δίνει στη νέα περιφερειακή διπλωματία. Οι
πρόσφατες εμφανείς επιτυχίες από την στρατιωτική δύναμη υπό την ηγεσία
της Σαουδικής Αραβίας που επιδιώκουν να διώξουν τους Χούτις από την
εξουσία, αν παγιωθούν, μπορούν να παρέχουν στους Σαουδάραβες την
εμπιστοσύνη που χρειάζονται για να δώσουν βασική ώθηση στη νέα
διπλωματική ορμή στην περιοχή.
Είναι ακόμη πολύ νωρίς για να πούμε ποιος είναι ο ρόλος που το Ιράν
προτίθεται να παίξει. Στις πυρηνικές διαπραγματεύσεις με τις έξι
παγκόσμιες δυνάμεις, τα περιφερειακά ζητήματα εξαιρέθηκαν ρητά από τις
συζητήσεις για τη μεγιστοποίηση των προοπτικών επιτυχίας στο πυρηνικό
μέτωπο. Αλλά μερικοί δυτικοί ηγέτες, ιδιαίτερα ο Ομπάμα, ελπίζουν σαφώς
ότι η επιτυχής ολοκλήρωση των συνομιλιών θα μπορούσε να δημιουργήσει
χώρο για ευρύτερη διπλωματία. Ο Ομπάμα εξέφρασε επίσης την άποψη ότι μια
λύση στη συνεχιζόμενη σύγκρουση στη Συρία απαιτεί τη συμμετοχή του Ιράν
στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μια αντιστροφή της προηγούμενης θέσης
του.
Το καθεστώς στη Συρία δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς την συμβολή
του Ιράν σε ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμό. Ως εκ τούτου, φαίνεται
απίθανο ότι οι πρόσφατες πρωτοβουλίες θα είχαν πραγματοποιηθεί χωρίς τη
συναίνεση της Τεχεράνης, στο ελάχιστο. Το Ιράκ, το οποίο συντάσσεται
στενά με το Ιράν, διαβεβαίωσε πρόσφατα τον υπουργό Άμυνας Άστον Κάρτερ
που το επισκέφθηκε, ότι οι σουνιτικές στρατιωτικές ομάδες θα
διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο επερχόμενο σχέδιο επίθεσης για την
ανάκτηση της επαρχίας Ανμπάρ από το Ισλαμικό Κράτος, με τους σιίτες
αντάρτες να παίζουν λιγότερο σημαντικό ρόλο. Τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες
όσο και η Σαουδική Αραβία προτρέπουν ακριβώς για μια τέτοια προσέγγιση
στην Βαγδάτη.
Παραμένει αβέβαιο το κατά πόσον οι Ιρανοί σκληροπυρηνικοί, ειδικά οι
Φρουροί της Επανάστασης, θα προσχωρήσουν σε μια πολιτική συνεργασίας,
ιδιαίτερα εκείνη που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το καθεστώς Άσαντ και,
κατ 'επέκταση, τον πιο πολύτιμο σύμμαχο του Ιράν, της πολιτοφυλακής της
Χεζμπολάχ.
Ούτε οι Ρώσοι θα εγκαταλείψουν εύκολα τους σύμμαχος του
Άσαντ. Αυτό ήταν σαφές στις παρατηρήσεις του Λαβρόφ, ότι ο σύριος
δικτάτορας είναι απόλυτα αποδεκτός εταίρος στην καταπολέμηση του
Ισλαμικού Κράτους.
Παρά την πρόσφατη διπλωματία, παραμένουμε πολύ μακριά από την επίλυση
των σύνθετων προβλημάτων που απορρέουν από τον συριακό εμφύλιο πόλεμο
και την αποδυνάμωση του ιρακινού κράτους. Αλλά μια κρίσιμη δοκιμασία θα
είναι η ταχύτητα και η έκταση της επιτυχίας που έχει επιτευχθεί στην
προσεχή επίθεση εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Η μαχητική ομάδα είναι
απίθανο να εξαλειφθεί εντελώς. Αλλά αν πέσουν κάποια κάστρα της σε
μεγάλα τμήματα του Ιράκ και της Συρίας αρκετά γρήγορα, η δυναμική θα
αλλάξει και το Ισλαμικό Κράτος θα ήταν ένας πολύ εξασθενημένος
αντίπαλος.
Κατά ειρωνικό τρόπο, μια τέτοια έκβαση θα καθιστούσε το καθεστώς Άσαντ
στη Συρία πιο ευάλωτο. Χωρίς την απειλή του Ισλαμικού Κράτους, οι
δυνάμεις της αντιπολίτευσης θα απελευθερώνονταν από το να πολεμούν έναν
διμέτωπο πόλεμο.
Αυτό είναι το απόλυτο παράδοξο: Απειλώντας τους πάντες,
συμπεριλαμβανομένων των Ιρανών και των Ρώσων, το Ισλαμικό Κράτος θα
καταφέρει να τους ενώσει όλους για να το νικήσουν.
Ωστόσο, το τίμημα και
για τις δύο χώρες θα είναι η αυξανόμενη πίεση να εγκαταλείψουν το
καθεστώς του Άσαντ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου