ΙΣΛΑΜΟΦΑΣΙΣΜΟΣ - Σ. ΑΡΑΒΙΑ: Μπορεί η Παιδεία να νικήσει τον ισλαμοφασισμό σε μια ισλαμοφασιστική μπανανία?

Των Janet Brelsin Smith και Caryle Murphy / The New York Times

Η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους για ακόμη μία φορά έστρεψε τον προβολέα στη Σαουδική Αραβία, που κατηγορείται ότι προσφέρει τη θεολογική βάση της αποτρόπαιης ιδεολογίας του κινήματος, όπως και πολλούς μαχητές και χρηματοδότες. 

Το βασίλειο του οίκου των Σαούντ αντιμετώπισε παρόμοιες επικρίσεις και το 2001, όταν οι 15 από τους 19 αεροπειρατές των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου αποδείχθηκε ότι ήταν Σαουδάραβες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όταν ο βασιλιάς Αμπντάλα ανέβηκε στον θρόνο τέσσερα χρόνια αργότερα να καθιερώσει μία Μονάδα Οικονομικού Ελέγχου προκειμένου να διακόψει την χρηματοδότηση προς τη τρομοκρατία και αντιμετώπισε την εξτρεμιστική ρητορική στα τζαμιά.

Αλλά στην καρδιά της εκστρατείας του κατά του εξτρεμισμού βρισκόταν μία μεγάλη αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Σχεδόν μία δεκαετία αργότερα είναι εμφανές ότι όσο αξιέπαινη και αν ήταν αυτή η προσπάθεια, οι μεταρρυθμίσεις δεν οδήγησαν μακριά. Πιο σημαντικό, είναι ξεκάθαρο ότι η καταπολέμηση του εξτρεμισμού μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ανεπαρκής. Χρειάζονται να γίνουν περισσότερα ώστε να νικηθεί το Ισλαμικό Κράτος - κίνδυνος για την επιβίωση της χώρας αλλά και για τον ισχυρισμό της ότι το Ισλάμ είναι μία συμπονετική και ειρηνική θρησκεία. Επί δεκαετίες η εκπαίδευση στη Σαουδική Αραβία ελεγχόταν από συντηρητικούς της θρησκείας που προωθούσαν μία στενόμυαλη ερμηνεία του Ισλάμ. Οι απόφοιτοι ήταν αδιάφοροι και δεν είχαν τις ικανότητες να προσπαθήσουν να εκσυγχρονίσουν την οικονομία και την κοινωνία της Σαουδική Αραβίας.

Προκειμένου να το αλλάξει αυτό, ο Αμπντάλα αύξησε τα πανεπιστήμια από οκτώ σε 25. Έκλεισε τα σχολεία των συντηρητικών και βελτίωσε την εκπαίδευση των δασκάλων ώστε να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη αντί της παπαγαλίας. Η διδασκαλία των μαθηματικών και των επιστημών αυξήθηκε. Οι μισαλλόδοξες απόψεις, τουλάχιστον κάποιες από αυτές, αφαιρέθηκαν από τα θρησκευτικά εγχειρίδια. Και δόθηκε έμφαση στο Ισλάμ, ως «μετριοπαθούς» θρησκείας. Εκατοντάδες δάσκαλοι που προπαγάνδιζαν εξτρεμιστικές ιδέες απολύθηκαν. Επιπλέον στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Παιδείας από τον βασιλιά Αμπντάλα, από το 2005 και μετά χιλιάδες νέοι Σαουδάραβες φοιτούν με υποτροφίες στο εξωτερικό, από Αγγλική φιλολογία μέχρι μηχανική. Σήμερα περισσότεροι από 125.000 Σαουδάραβες φοιτούν σε περίπου 30 χώρες, περισσότεροι από 70.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο βασιλιάς δεν επιθυμεί να αποκτούν απλά επαγγελματική εξειδίκευση αλλά και να ανοίγουν τους ορίζοντές τους μαθαίνοντας ξένους πολιτισμούς και κοινωνίες. Αυτές οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις είναι εντυπωσιακές. Πράγματι, ξεχωρίζουν στον αραβικό κόσμο. Αλλά οι σαουδάραβες μαθητές ακόμη δεν μαθαίνουν αρκετή ιστορία, οικονομικά ή συγκριτική ανάλυση. Όσο ζούσαμε στη Σαουδική Αραβία ακούσαμε κάποιους νέους Σαουδάραβες να λένε ότι δεν γνώριζαν ότι είχαν γίνει ο Α' και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Η συγκριτική θρησκειολογία, η πολιτική θεωρία και η φιλοσοφία δεν διδάσκονται. Πράγματι, κάποιοι Σαουδάραβες εκπαιδευτικοί, τα θεωρούν επικίνδυνα μαθήματα. Σίγουρα η θρησκευτική συμπεριφορά των νέων μεταβάλλεται, τόσο εξαιτίας της πρόσβασης στο διαδίκτυο όσο και εξαιτίας των μεταρρυθμίσεων.

Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι νέοι Σαουδάραβες δεν βγαίνουν σε μία κοινωνία, όπου υπάρχει ελευθερία να συζητήσουν για τα ζητήματα που απασχολούν το Ισλάμ σήμερα. Το αντίθετο. Οι Σαουδάραβες κληρικοί κήρυτταν το μίσος και την μή ανεκτικότητα απέναντι σε άλλες μουσουλμανικές σέκτες. Η Σαουδική Αραβία είναι το μόνο μεταξύ των αραβικών κρατών που δεν επιτρέπει τη λατρεία του Χριστιανισμού ή άλλων θρησκειών δημοσίως. Συχνά, οι Σαουδάραβες που εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τη θρησκεία ή τη διακυβέρνηση, συλλαμβάνονται, χάνουν τις δουλειές τους ή τα βιβλία τους κατάσχονται και απαγορεύεται η κυκλοφορία τους.

Μόλις μία μικρή μειοψηφία, το 5% των Σαουδαράβων υποστηρίζει το Ισλαμικό Κράτος. Αλλά είναι αρκετή για να επιφέρει πολλή βία. Η υπόλοιπη κοινωνία πρέπει να την αντιμετωπίσει και η εν λόγω ερμηνεία του Ισλάμ πρέπει να απορριφθεί πλήρως. Ο βασιλιάς Αμπντάλα θα πρέπει να αναζωπυρώσει τη θέληση των Σαουδαράβων να επιδιώκουν τη γνώση, να καθιστούν το μίσος μή αποδεκτό  τιμωρώντας όσους  το προωθούν και να δημιουργήσει κρατικούς θεσμούς που αντανακλούν την ανεκτικότητα για όλες τις θρησκείες. Παράλληλα χρειάζεται πιο αποτελεσματικός έλεγχος για να σταματήσει η ιδιωτική χρηματοδότηση προς τον εξτρεμισμό. Αυτά τα βήματα είναι απαραίτητα προκειμένου η περιφέρεια να σταματήσει την καθοδική της πορεία.

Αρκετοί εκτιμούν ότι ο βασιλιάς Αμπντάλα διαθέτει αρκετά προσόντα ώστε να ηγηθεί μία τέτοιας μακρόπνοης πρωτοβουλίας. Η ειρήνη στην περιοχή και η διεθνής εικόνα του Ισλάμ περιμένουν τη δράση του.