ΚΟΣΜΟΣ: 6.000 γυναίκες ακρωτηριάζονται κάθε μέρα

Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Θα περίμενε κανείς πως εν έτει 2014 το βάρβαρο «έθιμο» της κλειτοριδεκτομής θα ήταν παρελθόν. Κι όμως, σύμφωνα με το αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ «Excision» της Βίκυς Βελλοπούλου, που θα προβληθεί στις Νύχτες Πρεμιέρας (17-28 Σεπτεμβρίου), πραγματοποιούνται και σήμερα 6.000 κλειτοριδεκτομές την ημέρα!

 

Πρόσφατα το θέμα αυτό απέκτησε δημοσιότητα και στη χώρα μας, με την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών να κάνει δεκτή την αίτηση χορήγησης διεθνούς προστασίας μετανάστριας από την Κένυα, προκειμένου να αποφύγει την κλειτοριδεκτομή - μια πρακτική που πλήττει εκατομμύρια γυναίκες ανά τον κόσμο, με έξαρση κυρίως στην Αφρική.

Η Βίκυ Βελλοπούλου βρέθηκε στην Κένυα το χειμώνα του 2013 και κατέγραψε με την κάμερά της το φαινόμενο και το πώς αυτό επιδρά στο σώμα αλλά και στην ψυχή κοριτσιών (6 έως 15 ετών). Μία παμπάλαια πρακτική, βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα περισσότερων από 20 φυλών της Κένυας που ζουν ακόμα με τον παραδοσιακό τρόπο.

Η κλειτοριδεκτομή, μαθαίνουμε, δεν σχετίζεται με κάποια θρησκεία. Σηματοδοτεί το πέρασμα του μικρού κοριτσιού στην ενηλικίωση. Και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση ώστε αυτό να παντρευτεί. Το έθιμο κληροδοτείται από γενιά σε γενιά, βοηθούσης και της φτώχειας (54%) και του αναλφαβητισμού (95%, το 2007) στη χώρα.

Η σκηνοθέτρια παρακολουθεί όλο το τελετουργικό του ακρωτηριασμού (κλειτορίδα, μικρά και μεγάλα χείλη). Δεν δείχνει λεπτομέρειες (το φιλμ δεν είναι νατουραλιστικό) - αρκεί όμως η εικόνα του ακονίσματος της λεπίδας των μαχαιριών από τις έμπειρες γυναίκες για να σου δημιουργήσει ανατριχίλα...  

«Μη μας απογοητεύσεις κλαίγοντας», λένε στα κορίτσια οι δικοί τους. «Θα μας ντροπιάσεις». Οι ηλικιωμένες τραγουδούν. Στέλνουν τα κορίτσια για μπάνιο στο ποτάμι, ύστερα τις καθίζουν σε πέτρες, τη μία δίπλα στην άλλη, τους ζητούν να ανοίξουν τα πόδια τους και με συνοπτικές διαδικασίες αρχίζουν να πετσοκόβουν. Χωρίς αναλγητικό. Με το ίδιο μαχαίρι. Χωρίς να πλύνουν καν τα χέρια τους...

Αν τα κορίτσια δεν συμμμορφωθούν, η κοινότητα δεν τις αποδέχεται. Τις κοροϊδεύουν. Μερικές κοπέλες παραδέχονται πως αποζητούν οι ίδιες τον ακρωτηριασμό - κάποιες μάλιστα πριν της ώρας τους.

Κάποια κορίτσια που καταθέτουν τις μαρτυρίες τους είναι σχεδόν παιδιά:

«Το αίμα ήταν απίστευτο. Κατέρρρευσα αμέσως μετά. Ξύπνησα δεμένη στους μηρούς. Αλλά έπρεπε να περπατήσω στο δάσος. Η κουλτούρα μας δεν επιτρέπει να μας κουβαλήσουν».

Τις δένουν διότι μετά τον ακρωτηριασμό τα πόδια πρέπει να μένουν δεμένα. Η ούρηση είναι μεγάλο πρόβλημα. Οι μεγάλες γυναίκες τσεκάρουν την πληγή κάθε μέρα. Αν μείνει κάτι, το ξανακόβουν. Κι ύστερα, έρχεται ο γάμος... «Ημουν στο δάσος και η οικογένειά μου ήδη διαπραγματευόταν το γάμο μου...», λέει μια κοπέλα.

Ισως διότι ο γάμος είναι και μια επικερδής «επιχείρηση»: ο πατέρας του κοριτσιού το «ανταλλάσσει» με αγελάδες και κατσίκες.

Η πιο συγκλονιστική μαρτυρία έρχεται από μια κοπέλα που διηγείται το πώς την κατακρεούργησαν και πάλι, όταν ήταν έγκυος, προκειμένου να μπορέσει να βγει το μωρό της (καθώς η οπή στο αιδοίο ήταν πλέον πολύ μικρή). Το αποτέλεσμα ήταν να χάσει δύο μωρά και να ζει πλέον με μια ανυπόφορη ακράτεια ούρων.

Ευτυχώς, υπάρχει και η αισιόδοξη πλευρά στην ταινία: 

Ενα κορίτσι που ναι μεν υπέστη τον ακρωτηριασμό αλλά αποφάσισε να επιλέξει το σχολείο αντί για το γάμο - ακόμα κι αν αυτό σήμαινε πως έπρεπε να περπατάει 11 χιλιόμετρα τη μέρα. «Θέλω να μορφωθώ και να ζήσω τον εαυτό μου και την οικογένειά μου από τη δουλειά μου», λέει με σταθερότητα στο φακό.

Οι παραδοσιακοί θιασώτες της κλειτοριδεκτομής θεωρούν πως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων μειώνει τη λίμπιντο των γυναικών. Διαφορετικά θεωρούν πως η γυναίκα θα είναι διά βίου πόρνη. Στην ανδροκρατούμενη υπανάπτυκτη κοινωνία τους, η γυναίκα θεωρείται ιδιοκτησία του άντρα. Η προοπτική μιας μορφωμένης συζύγου τρομοκρατεί τους δυνάμει συζύγους.

Κι όμως, είναι νέοι άντρες αυτοί που στο ντοκιμαντέρ της Βελλοπούλου υποστηρίζουν σθεναρά την αντίθεσή τους με τη μεσαιωνική αυτή πρακτική. «Είναι καταστροφή», λέει ο αδελφός μιας κοπέλας. Ταυτόχρονα νέες δασκάλες εξηγούν στους μαθητές τα δικαιώματά τους: πρωτίστως το δικαίωμα στην υγεία, στην προστασία. «Αν σου πει ο μπαμπάς να κάνεις κλειτοριδετομή, πες όχι!», τους λένε. Εξάλλου, σήμερα, ο νόμος απαγορεύει την κλειτοριδεκτομή στη χώρα. Οι ποινές είναι πολύ αυστηρές, αφού πολλές γυναίκες πεθαίνουν από αιμορραγία κατά την «επέμβαση». Κι όμως τα θύματα έχουν σήμερα ξεπεράσει τα 140 εκατομμύρια παγκοσμίως... 

* Το ίδιο θέμα απασχολεί και ένα δεύτερο, μικρού μήκους, βραβευμένο ντοκιμαντέρ, το «Bref» που θα δούμε στο ίδιο φεστιβάλ, σκηνοθετημένο από τη Χριστίνα Πιτούλη. Η ιδιαιτερότητά του είναι πως αυτό είναι γυρισμένο σε μία ευρωπαϊκή χώρα, την Ισπανία, αναδεικνύοντας τις απόψεις μεταναστών από την Αφρική γύρω από τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Οπως σημειώνει η σκηνοθέτρια, «το πρόβλημα της κλειτοριδεκτομής δεν είναι πια κάτι μακρινό. Αφορά ανθρώπους που ζουν δίπλα μας, στη Βαρκελώνη, στην Αθήνα, σε όλη την Ελλάδα και αντιμετωπίζουν ρίσκα, κινδύνους και τεράστια διλήμματα καθημερινά».

Οι Νύχτες Πρεμιέρας  προβάλλουν κι άλλα ενδιαφέροντα νέα ντοκιμαντέρ.

 

Ξεχωρίζει ο πολύ επίκαιρος, λόγω Ισραήλ και Παλαιστίνης, «Πράσινος Πρίγκιπας» του Ναντάβ Σίρμαν, που βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Το φιλμ δανείζεται τον τίτλο του από την κωδική ονομασία που είχαν δώσει οι Ισραηλινοί στον Μοσάμπ Γιούσεφ, γιο του Παλαιστίνου ηγέτη της Χαμάς, Σιχ Χασάν Γιούσεφ, τον οποίο κατάφεραν να στρατολογήσουν ως πληροφοριοδότη των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών εναντίον του πατέρα του. «Θα ήταν προτιμότερο κάποιος Παλαιστίνιος να βιάσει το παιδί του παρά να προδώσει την πατρίδα του στους Ισραηλινούς», εξομολογείται ο ίδιος ο Μοσάμπ στην αρχή της ταινίας...

 

Αξίζει να αναφέρουμε δύο ακόμα ντοκιμαντέρ: το «Life Itself» για τη ζωή του Αμερικανού Roger Ebert, ενός από τους διασημότερους και ισχυρότερους κριτικούς κινηματογράφου που κέρδισε βραβείο Πούλιτζερ και πέθανε πρόσφατα, και «Η Γκόλφω στην Επίδαυρο», του Ηλία Γιαννακάκη, ο οποίος κινηματογράφησε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου την επιτυχημένη παράσταση του Νίκου Καραθάνου