ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο Ερντογάν έτοιμος για το επόμενο άλμα

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Μόνο μια έκπληξη και μάλιστα πρώτου μεγέθους μπορεί να στερήσει από τον Ταγίπ Ερντογάν έναν ακόμη εκλογικό θρίαμβο, ο οποίος πιθανότατα θα συνοδευτεί με την ανάδειξή του στην Προεδρία της Δημοκρατίας από τον πρώτο γύρο, που διεξάγεται την αρχόμενη Κυριακή 10 Αυγούστου. Άλλωστε, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις φέρνουν τον, εδώ και έντεκα χρόνια, απόλυτο κυρίαρχο της πολιτικής ζωής της Τουρκίας να συγκεντρώνει πάνω από 55%, ποσοστό το οποίο είναι υψηλότερο κατά τουλάχιστον 20 μονάδες από το αντίστοιχο του βασικού του αντιπάλου, Εκμελεντίν Ιχσάνογλου.

Έτσι, το γεγονός ότι τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης, το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα και το ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, ένωσαν τις δυνάμεις τους δεν φαίνεται πως είναι ικανό για να κλονίσει τον Ερντογάν και να τον αποτρέψει από το επόμενο άλμα του, μετά την ανάδειξή του σε δήμαρχο της Ισταμπούλ το 1994 και πρωθυπουργό το 2003.  

Ούτε η μετριοπάθεια και το κύρος του Ιχσάνογλου, ούτε καν οι στενοί δεσμοί του με τον κόσμο του Ισλάμ -είχε διατελέσει επικεφαλής του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης- δεν πείθουν την πλειοψηφία των Τούρκων ψηφοφόρων να εγκαταλείψει τον πρωθυπουργό, τον ηγέτη και ιδρυτή του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης.

Δεν το κατάφεραν, άλλωστε, πολύ πιο ισχυροί αντίπαλοί του όλα τα προηγούμενα χρόνια: 

Οι στρατηγοί και το «βαθύ κράτος» όχι απλώς δεν κατάφεραν να οργανώσουν ένα ακόμη πραξικόπημα για να ανατρέψουν τον Ερντογάν, αλλά βγήκαν καθαρά ηττημένοι και σοβαρά πληγωμένοι από τον πόλεμο μαζί του (έστω κι αν φέτος πέτυχαν μια μικρή νίκη, με την απελευθέρωση πολλών καταδικασθέντων για τις υποθέσεις Εργκενεκόν και Βαριοπούλα). Την ίδια τύχη μοιάζει να έχει και ο φαινομενικά παντοδύναμος πρώην σύμμαχός του, ιμάμης Φετχουλάχ Γκιουλέν, ο άνθρωπος που κινούσε τα νήματα του ισλαμικού «παρακράτους».

Όσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, τους δύο παραδοσιακά ισχυρούς «παίκτες» στην ευρύτερη περιοχή, τρίβουν ακόμη τα μάτια τους με τον Ερντογάν, ο οποίος δεν διστάζει να αντιπαρατεθεί ανοιχτά μαζί τους -όπως έκανε για το Ιράκ, για την Αίγυπτο και, φυσικά, για τη Γάζα. Όσο κι αν προσπάθησαν, όμως, δεν κατάφεραν να του πριονίσουν τον «θρόνο» που κάθεται, ο οποίος δεν θέλει πολύ για να βρεθεί δίπλα σε αυτόν του Κεμάλ Ατατούρκ. Αντικειμενικά, άλλωστε, κανείς δεν μπορεί πλέον να αρνηθεί στον Ερντογάν πως είναι ο σπουδαιότερος πολιτικός ηγέτης μετά τον ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας.

Ο Ερντογάν είναι ο ο αναμορφωτής της χώρας του, η οποία σταμάτησε να είναι το τυφλό όργανο των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ. Τότε που οι στρατηγοί έδιναν διά της βίας τη λύση κάθε φορά που οποιοσδήποτε -Κούρδος, ισλαμιστής ή αριστερός- επιχειρούσε να βγει στο προσκήνιο και να αμφισβητήσει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Το κατόρθωσε δε με το μοναδικό τρόπο που έχει διδάξει η ιστορία ότι γίνονται εφικτές οι μεγάλες ανατροπές: Συγκροτώντας μια φαινομενικά ανομοιόμορφη, ετερόκλητη και παρά φύση συμμαχία ανάμεσα στη νέα ελίτ της χώρας, που ασφυκτιούσε κάτω από την «μπότα» των κεμαλιστών, και ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία είδαν στον Ερντογάν τον ηγέτη και σωτήρα τους -είτε επειδή προερχόταν από τη μήτρα του Ισλάμ είτε επειδή ισχυροποίησε τα μεσαία στρώματα, είτε επειδή έδωσε δουλειά (έστω και κακοπληρωμένη) σε εκατομμύρια ανθρώπους, είτε επειδή τόλμησε να προτείνει λύση στο Κουρδικό ή ακόμη και για όλα αυτά μαζί.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν δεν υπήρξε ούτε βαθιά δημοκράτης, ούτε μπορεί να παρομοιαστεί με τον Αλιέντε της Τουρκίας. Δεν δίστασε, άλλωστε, να καταπνίξει διά της βίας όσους τόλμησαν να τον αμφισβητήσουν, όπως φάνηκε και πέρυσι, στις μεγάλες εργατικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν με αφορμή το πάρκο Γκεζί, στο Ταξίμ. Επιπλέον, όχι μόνο δεν υποχώρησε βήμα από τα «κεκτημένα» της Άγκυρας απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις δεν έκανε καν τον κόπο να κρύψει τις επεκτατικές του διαθέσεις, όπως έκανε με τη Συρία.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η σφραγίδα που έχει βάλει στη χώρα του είναι ανεξίτηλη. Και συνεχίζει να κυριαρχεί, έστω κι αν για να το επιτύχει στηρίζεται πλέον ολοένα περισσότερο στα πιο καθυστερημένα τμήματα της τουρκικής κοινωνίας (όπως στην Ανατολία, αλλά και στην πολύχρωμη και γεμάτη αντιθέσεις Ισταμπούλ) και λιγότερο στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Τα μεγάλα επιτεύγματα:

• 11 χρόνια στην πρωθυπουργία (2003-2014) και 4 στη δημαρχία της κωνσταντινου-πολης (1994-1998)
• 3 βουλευτικές εκλογές (2002, 2007, 2011), 3 δημοτικές-περιφερειακές εκλογές (2004, 2009, 2014) και 2 συνταγματικά δημοψηφίσματα (2007, 2010). Όλα με νίκη του Ερντογάν και του ΑΚΡ
• 125 επισκέψεις στην Ευρώπη και 14 στις ΗΠΑ ως πρωθυπουργός
• 350% η αύξηση του τουρκικού ΑΕΠ από το 2002 ως το 2013, που ξεπέρασε πλέον τα 800 δισ. δολάρια

Βήμα-βήμα γράφει ιστορία

Δεκαετία '70
Ο Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν εμπλέκεται στην πολιτική ως μέλος της αντικομμουνιστικής Εθνικής Τουρκικής Φοιτητικής Ένωσης. Στη συνέχεια, εντάσσεται στο ισλαμικό Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας.

Δεκαετία '80
Μετά το πραξικόπημα του 1980, ακολουθεί τον Νετσμεντίν Ερμπακάν, ο οποίος το 1987 ίδρυσε το Κόμμα Ευημερίας και το 1996 έγινε ο πρώτος ισλαμιστής πρωθυπουργός.

1994
Εκλέγεται δήμαρχος της Ισταμπούλ, ως το 1998. Τότε καταδικάστηκε σε δεκάμηνη φυλάκιση για θρησκευτικό φανατισμό.

2001
Ιδρύει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), με στελέχη του Κόμματος Αρετής του Ερμπακάν, που είχε διαδεχθεί το Κόμμα Ευημερίας αλλά είχε την ίδια τύχη, καθώς κηρύχθηκε επίσης παράνομο.

2002
Νίκη του ΑΚΡ στις εκλογές. Ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός το 2003, λόγω στέρησης πολιτικών δικαιωμάτων. Αμέσως τα «σπάει» με τις ΗΠΑ, για την εισβολή στο Ιράκ.

2007
Νέα νίκη στις εκλογές, με μεγαλύτερο ποσοστό. Ανοίγει η υπόθεση «Εργκενεκόν», που οδηγεί σε θρίαμβο του Ερντογάν έναντι του «βαθέος κράτους» κεμαλιστών - στρατηγών.

2009
Σχέδιο για την επίλυση του Κουρδικού και την ειρήνευση με το ΡΚΚ.

2010
Ρήξη με το Ισραήλ, μετά τη σφαγή στο πλοίο Mavi Marmara, εν πλω προς τη Γάζα.

2011
Τρίτη εκλογική νίκη.

2013-14
Φονική καταστολή διαδηλώσεων. Σύγκρουση με τον πρώην σύμμαχο, ιμάμη Φετχουλάχ Γκιουλέν και εκτεταμένες εκκαθαρίσεις στην αστυνομία. Αποφυλακίζονται δεκάδες στρατιωτικοί, καταδικασμένοι για τις υποθέσεις «Εργκενεκόν» και «Βαριοπούλα».