KOINΩΝΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: «Κόκκινες γραμμές»

Του ΚΩΣΤΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗ

«Λεπτή Κόκκινη Γραμμή», μια εκπληκτική αμερικανική ταινία (1998) του ιδιοφυούς (με σπουδές φιλοσοφίας) σκηνοθέτη Τέρενς Μάλικ, ωμή και ποιητική μαζί, δείχνει τα ευάλωτα σύνορα μεταξύ ανθρωπιάς και κτηνωδίας, το ξαφνικό πέρασμα από τις ώρες αγάπης στις ώρες θανάτου. Τόπος δράσης η νήσος Γκουανταλκανάλ με το παραδεισένιο ανάγλυφο, όπου διεξήχθησαν από τις πλέον αδυσώπητες, πολύμηνες συγκρούσεις μεταξύ Αμερικανών και Ιαπώνων για την κυριαρχία στον Ειρηνικό. Ο στρατιώτης Γουίτ, δακτυλοδεικτούμενη παραφωνία ανάμεσα στους πολλούς, αδυνατεί να παραβεί τη φωνή της συνείδησης (το σωκρατικόν δαιμόνιον θα λέγαμε), αρνούμενος να στοιχιστεί με τους υπόλοιπους συναδέλφους του στο ύψος των περιστάσεων.
 

Ο Γουίτ, συνεπής απέναντι στον εαυτό του, παράλογος κι ακατανόητος στα μάτια των άλλων, απορεί μονολογώντας με αυτά που ακούει και βλέπει, αυτοεξοριζόμενος από τη δεδομένη φοβερή τροπή των πραγμάτων. Τέλος, επιλέγει μια «σολομώντειο» λύση με θύμα και θύτη μαζί, τον εαυτό του. Προτρέπει τους στρατιώτες της ομάδας του να υποχωρήσουν, τους προσφέρει χρόνο ζωής και στέκεται να αντιμετωπίσει μόνος τους εχθρούς. Αυτός ο αντιήρωας γίνεται σφάγιο εκουσίως για να σώσει τους υποψήφιους ήρωες συμπατριώτες του πολεμιστές. 

Στην πραγματική ζωή, ένας άγραφος κανόνας θέλει όλους να «έχουμε την τιμή» μας και έναν ατομικό πήχη αξιών.  

Κάθε άλλο παρά θεωρητική προσέγγιση. Διακηρυγμένα θέσφατα, όρκοι και δεσμεύσεις παρακάμπτονται, αναλόγως με τις αντιστάσεις του καθενός, όταν απειλείται το στενό προσωπικό συμφέρον. Κι οι καθ’ ύλην έντιμοι νερώνουν, στα κρυφά συνήθως, το κρασί τους, υπαναχωρούν, ψεύδονται, χρηματίζονται, υποκρίνονται, συμμαχούν με τον διάβολο. 

Τα τελευταία χρόνια η φράση «κόκκινη γραμμή» βρισκόταν στην ημερησία διάταξη των ελληνικών εξελίξεων. Υπερασπιστές της βρέθηκαν κατά περίπτωση όλοι οι υπουργοί, ώστε να μη διαβούν αμαχητί την «κόκκινη γραμμή» -που ωστόσο επαναχαρασσόταν- οι «εχθροί».
 
Ενα κλασικό επικοινωνιακό τέχνασμα, παλαιάς κοπής, επιστρατευόταν. Μεγεθύνονταν οι απαιτήσεις και πιέσεις των τροϊκανών, προκαλείτο οργή που διοχετευόταν με τη μορφή πανικού στην κοινή γνώμη και κατόπιν σερβιρόταν μια κατά τι πιο ήπια εκδοχή των επερχόμενων μέτρων· έτσι έμεναν όλοι λιγότερο δυσαρεστημένοι. «Αποφύγαμε τα χειρότερα» λεγόταν και «να» κάτι χαμόγελα ο εκάστοτε υπουργός μετά την επιτυχή του στάση -ηρωϊκή;- πάνω στο όριο της δικής του «κόκκινης γραμμής». 

Βεβαίως, αρχετυπικό σύμβολο ανυποχώρητου πρεσβευτή των «πιστεύω» και των αρχών του παραμένει ένας μακρινός πρόγονός μας: 

Ο Σωκράτης, «Ο νομοθέτης που αυτοκτονεί», σύμφωνα με το βιβλίο του πρόωρα χαμένου Κωστή Παπαγιώργη.  

Αν ο φιλόσοφος έριχνε μια κλεφτή ματιά στο σήμερα, αφήνοντας παρά πόδα την ειρωνεία, θα εκπλησσόταν από το μέγα πλήθος των όψιμων αδιάφθορων,«υπηκόων» των νόμων και προστατών της διαφάνειας στον δημόσιο βίο