Οι δύο όψεις της νέας κρίσης που
έχει ανακύψει στο χώρο της Μέσης Ανατολής, για λογαριασμό της
ερντογανικής Τουρκίας εμφανίζονται πρώτον ως αδιέξοδο και πορεία προς
την έξοδο του Ερντογάν και δεύτερον ως ευκαιρίες πολλαπλών επιλογών.
Αφού μιλάμε για το χώρο της Μέσης Ανατολής, δεν θα μπορούσε να
είναι αλλιώς. Ο χώρος, καθώς οι ισορροπίες αλλάζουν μέρα με τη μέρα, δεν
θα μπορούσε παρά να χαράσσει για την Τουρκία ένα πολλαπλό πλαίσιο που
περιλαμβάνει και την καταστροφή και το όφελος.
Από εκεί και πέρα όμως υπάρχει και η μακροπρόθεσμη οπτική των
πραγμάτων. Εκεί μπορεί να τοποθετηθεί, για παράδειγμα, η επιλογή της
ερντογανικής εξουσίας για μετατροπή της Τουρκίας σε μεσανατολικό
στοιχείο, παράλληλα με την απομάκρυνση από το ευρωπαϊκό.
Βεβαίως στο παράδειγμα αυτό μπορεί να διατυπωθούν και οι εξής
απόψεις-ερωτήσεις:
Πόσο ανεξάρτητη και αποστασιοποιημένη από τα
μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σχέδια των Αμερικανών ήταν και είναι η
εμπλοκή της Τουρκίας στις μεσανατολικές εξισώσεις;
Πότε η Τουρκία στην ιστορία της υπήρξε ανεπιστρεπτί και σταθερά συνδεδεμένη με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι;
Η τάση που επιδεικνύει ο Ερντογάν από την πρώτη στιγμή της
κρίσης στη Συρία, να είναι ουδέτερη έως θετική απέναντι στις εκδοχές της
Αλ Κάιντα (Αλ Νούσρα, Ισλαμικό Κράτος Ιράκ-Συρίας) είναι μία
παρακαταθήκη μάλλον αρνητική. Και είναι αρνητική, από τη στιγμή που η
οριζόμενη από τις ΗΠΑ και τη Δύση ισορροπία έγειρε εναντίον των
σουνίτικων ισλαμιστικών στοιχείων.
Ο Ερντογάν αποφεύγει ακόμη να αποκαλέσει «τρομοκράτες» τους
τζιχαντιστές που επελαύνουν τώρα στο Ιράκ, κι ας αποκαλύπτονται
καθημερινά τα τεκμήρια της θηριωδίας. Εχοντας μάλιστα δημιουργήσει στο
εσωτερικό της Τουρκίας κλίμα συμπάθειας προς τους σουνίτες ισλαμιστές
και μια αντιπάθεια εναντίον όλων των υπολοίπων στην περιοχή, είναι
δύσκολο για τον Ερντογάν να στραφεί ξαφνικά εναντίον της οργάνωσης
Ισλαμικό Κράτος Ιράκ και Συρίας.
Οι εποχές όμως άλλαξαν. Το τριμερές μοντέλο που ανέκυψε στο
Ιράκ, μετά την τελευταία εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ, αρχίζει να
περνά στη φάση της πρακτικής. Το μοντέλο ήταν η τριχοτόμηση του Ιράκ με
τους Κούρδους στο Βορρά, τους σουνίτες στο κέντρο και τους σιίτες στο
Νότο.
Η εδώ και χρόνια δεδομένη αυτόνομη περιοχή των Κούρδων στο
Βορρά, σε συνδυασμό με μία σχεδόν αντίστοιχη ντε φάκτο κατάσταση στη
βόρεια Συρία, είναι κάτι που άρχισε να φαίνεται στο χάρτη.
Ο χάρτης
δείχνει και κάτι άλλο:
Ανατολικά βρίσκονται οι Κούρδοι του βορείου Ιράκ,
δυτικά οι Κούρδοι της βόρειας Συρίας και βόρεια από όλο αυτό το
κομμάτι, βρίσκονται οι Κούρδοι της Τουρκίας.
Αυτή η εικόνα στο χάρτη είναι ταυτόχρονα η απειλή και η
προοπτική οφέλους για την Τουρκία.
Απειλή, διότι ο χάρτης δείχνει
προοπτική «μεγάλου Κουρδιστάν».
Οφελος διότι, θεωρητικά, υπάρχει πάντα
το όραμα για συνεργασία, σύμπραξη ή ένα είδος πατροναρίσματος στις
σχέσεις μεταξύ Κουρδιστάν και Τουρκίας. Αυτό εκφράζεται εδώ και πολλά
χρόνια στην Τουρκία. Ηταν ένα από τα οράματα του Τουργκούτ Οζάλ στα τέλη
της δεκαετίας του '80 και τις αρχές της δεκαετίας του '90. Ολα αυτά με
σημαντικό σημείο αναφοράς τη Μοσούλη και το Κιρκούκ, δηλαδή το πετρέλαιο
και τα παράγωγά του.
Με μια απλή ρεαλιστική προσέγγιση όμως θα μπορούσε να διατυπώσει
κανείς το εξής ερώτημα:
Η εμπειρία δεκαετιών που έχουμε από την τουρκική διπλωματία και
την τουρκική πολιτική ασφάλειας, δείχνει ότι στόχος για την Αγκυρα θα
ήταν σαφώς το δεύτερο, κι ας είμαστε μάρτυρες μιας βαρύγδουπης
νεο-οθωμανικής ρητορείας από πλευράς της ερντογανικής εξουσίας.
Αρα ο γρίφος έρχεται να κολλήσει στο αν η Αγκυρα είναι σε θέση
να ελιχθεί προς την κατεύθυνση των αναγκών. Αυτές, εκτός από τους
Κούρδους, μπορεί να περιλαμβάνουν και τους σιίτες. Μπορεί να
περιλαμβάνουν και μια επιχειρησιακή ή μη εναντίωση προς τους σουνίτες
τζιχαντιστές.
Και φυσικά πέρα από τις ικανότητες και τη δυναμική της
ερντογανικής Αγκυρας, το ερώτημα είναι αν σε όλα αυτά οι κύριοι
σχεδιαστές και πρωταγωνιστές θα θεωρήσουν ότι διευκολύνονται από την
παρουσία του Ερντογάν στην εξουσία ή όχι.
Πολλά θα εξαρτηθούν από το αν οι Αμερικανοί θέλουν μια Τουρκία
που να είναι εντελώς μέσα στο Μεσανατολικό παιχνίδι ή μία Τουρκία που να
μπορεί να αναλαμβάνει ρόλους ουδέτερου μεσολαβητή.
Το δεύτερο είναι λίγο δύσκολο, κυρίως εξαιτίας της σχεδόν άμεσης εμπλοκής της Τουρκίας στο όλο παιχνίδι, λόγω Κουρδικού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου