ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ: Η (κρυφή) γοητεία του ποδοσφαίρου

Toυ ΣΩΤΗΡΗ ΖΗΚΟΥ

Έχουμε ακούσει να λένε και ξαναλένε ότι το ποδόσφαιρο είναι το δημοφιλέστερο άθλημα παγκοσμίως στην εποχή μας, επειδή ο καθένας μπορεί να το παίξει και να το ευχαριστηθεί. Πράγματι, όποιος έχει δύο πόδια γερά μπορεί ν’ αρχίσει να κλωτσάει μια μπάλα. Ή κάποιο υποκατάστατό της, όπως ένα κλωτσοσκούφι παλιότερα ή ένα άδειο τενεκεδένιο κουτάκι, να κάνει ντρίπλες με ή χωρίς πραγματικό αντίπαλο, να δίνει πάσες σ’ έναν συμπαίχτη του ή σε κάποιο τοιχίο παραδίπλα του, να σουτάρει προς κάποια «εστία» που ορίζεται απλώς από δύο ευδιάκριτα σημεία. Έτσι κάναμε παιδιά όταν δεν είχαμε κάποια διαθέσιμη μπάλα. Και μπορεί και μόνος του ακόμα, αν έχει μια μπάλα, να παίξει «ποδαράκι», «κεφαλιές» και «σουτάκια» ή μαζί με άλλους «χτυπήματα πέναλτι», «σέντρες», «κορόιδο», μονότερμα, δίτερμα σ’ έναν έρημο πεζόδρομο, σε μια πρασιά, σ’ ένα γήπεδο 5Χ5 ή κανονικών διαστάσεων.

Μόνο που όλα αυτά έχουν να κάνουν με την ευχαρίστηση που παίρνει κανείς παίζοντας ο ίδιος το παιχνίδι του ποδοσφαίρου, ενώ η αναγωγή στη δημοφιλία του ως θέαμα οργανωμένων αγώνων δεν είναι διόλου αυτονόητη. Αν μάλιστα παρατηρήσει κανείς ότι πολλά παιδιά, που έχουν αληθινό πάθος να παίζουν μπάλα, βαριούνται να βλέπουν (ολόκληρους) αγώνες στην τηλεόραση μέχρι μια ηλικία, γιατί δεν βρίσκουν αληθινή ευχαρίστηση να είναι παθητικοί θεατές, ίσως και να καταλαβαίνει ότι άλλο το fun κι άλλο να είσαι fan.

Στις επίσημες ποδοσφαιρικές διοργανώσεις, ως γνωστόν, στους αγώνες παίζουν 22 παίκτες, 11 από κάθε ομάδα, όπως πάντα, ενώ τους παρακολουθούν μέχρι και μερικές χιλιάδες έως και δεκάδες χιλιάδες θεατές παρόντες στο γήπεδο, οι οποίοι πλαισιώνουν τον “αγώνα” σαν κομπάρσοι του πρωτογενούς θεάματος που παίζεται εντός του αγωνιστικού χώρου, με τους πρωταγωνιστές τους ποδοσφαιριστές, συμμετέχοντας ως ενεργοί θεατές στη «μεγάλη εικόνα» (φορώντας στολές με χρώματα της ομάδας τους, παράγοντας κιναισθητικές εντυπώσεις και ηχοχρώματα) εντός ενός γεμάτου γηπέδου.

Και βέβαια, μετά την επικράτηση της τηλεόρασης, μπορούν να παρακολουθούν έναν αγώνα στις μεγάλες διοργανώσεις και κάποια εκατομμύρια αθέατοι τηλεθεατές, που λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής φέρνουν τα πολλά χρήματα σε δικαιώματα μεταδόσεων και σε διαφημίσεις.

Ποια είναι όμως η ιδιαιτερότητα του ποδοσφαίρου σε σχέση με άλλα παιχνίδια σφαίρισης που το κάνουν τόσο δημοφιλές σαν θέαμα; 

Σκέφτομαι ότι, με όρους καθαρού θεάματος (μιας παρακολουθούμενης ανταγωνιστικής δράσης) το ποδόσφαιρο είναι το μόνο ομαδικό άθλημα «σφαίρισης» στο οποίο δεν επιτρέπεται η επαφή των χεριών με την μπάλα. Με εξαίρεση τους τερματοφύλακες εντός της περιοχής τους, στους κυρίως παίκτες τα χέρια πρέπει να λειτουργούν μόνο υποβοηθητικά στο τρέξιμο (όπως ένα πτηνό που τρέχει στο έδαφος), στους διαγκωνισμούς διεκδικήσεων της μπάλας, στους ελιγμούς στις ντρίπλες, στις σέντρες, στα κοντρόλ, στα σουτ ή στα άλματα για κεφαλιές σαν... να ’ναι φτερά.

Το ποδόσφαιρο είναι το μόνο ομαδικό άθλημα στο οποίο τα ανθρώπινα σώματα δεν χρησιμοποιούν τα ελεύθερα άνω άκρα τους (που η ελευθερία τους είναι, λένε, ο λόγος για τον οποίο εξελιχθήκαμε σε όρθια δίποδα) για να χειρίζονται απευθείας το «εργαλείο» του παιχνιδιού, την μπάλα, αλλά λειτουργούν μόνο υποβοηθητικά ώστε να μπορούν να κινούνται προς αυτό ή ακόμα και να «πετούν» προς αυτό -σαν πουλιά- και να το διεκδικούν. 

Δείτε από αυτή την άποψη λοιπόν όλα τα τηλεοπτικά ή, ακόμη καλύτερα, τα φωτογραφικά στιγμιότυπα των διαφόρων φάσεων για να φαντασιωθείτε τη διαφορά με άλλα είδη αγώνων. Αυτή είναι η διαφορά!
 

Αν λοιπόν, η “ιερή” γοητεία του ποδοσφαίρου έγκειται, ας πούμε συμβολικά, στην απελευθέρωσή μας από τη βαναυσότητα της όποιας εξάρτησής μας από τη χειρονακτική δραστηριότητα (που περιφρονούσαν οι αρχαίοι Έλληνες), αντιλαμβάνεται κανείς την Ύβρη που διέπραξε ο Μαραντόνα όταν, ακυρώνοντας τον βασικό κανόνα του παιχνιδιού, σκόραρε στα μουλωχτά με το χέρι, όπως ειπώθηκε μετά, επηρμένα, χρησιμοποιώντας το «Χέρι του Θεού». Και γι' αυτό, ίσως, επήλθε η Νέμεση που πλήρωνε για χρόνια μετά, με τα τόσα παθήματά του.

Ενώ ο Ζιντάν, ακόμα και όταν έχασε την ψυχραιμία του και χτύπησε με κουτουλιά το στέρνο του Ματεράτσι και αποβλήθηκε στον τελικό του Μουντιάλ 2006, δεν παραβίασε αυτόν το βασικό κανόνα, αν και ό,τι έγινε, έγινε εκτός φάσης: τον κανόνα που λέει «όχι με τα χέρια». 

Ποτέ με τα χέρια! Στο ποδόσφαιρο, εκτός από τον τερματοφύλακα, ποτέ δεν χρησιμοποιούμε τα χέρια. Παρά μόνο σαν φτερά... για να κινηθούμε. Είμαστε (σαν) πουλιά!