ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ και ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Αβέβαιο μέλλον για τον South Stream

Toυ ΒΑΓΓΕΛΗ ΔΕΜΙΡΗ

Θύμα της προσάρτησης της Κριμαίας ο South Stream; Το ερώτημα εδώ τίθεται όλο και πιο έντονα μετά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της δεδηλωμένης βούλησης των Ευρωπαίων ηγετών να αποκτήσουν οι «28» ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Ρωσία. 

Τις τελευταίες ημέρες οι εξελίξεις είναι ραγδαίες εφόσον η ιταλική εταιρεία ενέργειας ΕΝΙ, που είναι βασικός μέτοχος του έργου, εκφράζει πλέον ενδοιασμούς, ενώ και ο Ρώσος μεγιστάνας Γκενάντι Τιμσένκο, ο οποίος κέρδισε τον διαγωνισμό για τη βουλγαρική επέκταση του αγωγού, εμφανίζεται στη μαύρη λίστα που υιοθέτησαν οι ΗΠΑ ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.

Οι κυρώσεις οδηγούν σε δέσμευση των περιουσιακών στοιχείων του Τιμσένκο, εμποδίζοντας έτσι την εταιρεία του από το να κάνει συναλλαγές σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η εξέλιξη αυτή έχει ως άμεση επίπτωση το «πάγωμα» της κατασκευής του αγωγού. Ο επιχειρηματίας φέρεται να διαθέτει το 63% της Stroytransgaz, που έχει αναλάβει την κατασκευή του βουλγαρικού τμήματος του αγωγού.

Στη Βουλγαρία, ο υπουργός Ενέργειας Ντράγκομιρ Στόινεφ διέψευσε τα δημοσιεύματα περί ανάθεσης του έργου στη Stroytransgaz. Ωστόσο, ο τελικός ανάδοχος θα έπρεπε να είχε ανακοινωθεί την περασμένη Παρασκευή, αλλά χωρίς ουσιαστική δικαιολογία η ανακοίνωση αναβλήθηκε για την επόμενη εβδομάδα. Η βουλγαρική κυβέρνηση μειοψηφίας με επικεφαλής το σοσιαλιστικό κόμμα ελπίζει ακόμη στην κατασκευή του αγωγού, ενώ και το κεντροδεξιό κόμμα συμμετείχε στην προώθηση του εγχειρήματος.

Στο μεταξύ, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΝΙ Πάολο Σκαρόνι είχε χαρακτηρίσει ήδη πριν από την ανακοίνωση των κυρώσεων, το μέλλον του αγωγού «κάπως σκοτεινό». Ο ίδιος εκτιμά ότι η κρίση στην Ουκρανία μπορεί να δυσχεράνει την πολύπλοκη διαδικασία αδειοδότησης, θέτοντας σε αμφισβήτηση τις πολλές άδειες που οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να δώσουν για την ολοκλήρωση του έργου.

Παρά το γεγονός ότι στις αρχές Μαρτίου η Gazprom είχε ανακοινώσει ότι η ιταλική εταιρεία Saipem εξασφάλισε συμφωνία ύψους 2 δισ. ευρώ για την κατασκευή του πρώτου σταδίου του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Φαν Ρομπάι ανακοίνωσε την περασμένη Παρασκευή την πρόθεση των ηγετών της Ε.Ε. να μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση, κυρίως από τη Ρωσία με τη μείωση της ζήτησης ενέργειας, τη διαφοροποίηση των διαδρόμων προμήθειας και την επέκταση των εγχώριων πηγών ενέργειας, κυρίως των ανανεώσιμων. Πάντως, επισήμως δεν έκανε καμία αναφορά σε βέτο των Ευρωπαίων στο ρωσικό ενεργειακό εγχείρημα, όπως τον South Stream.

Συγχρόνως, ο επίτροπος Ενέργειας Γκίντερ Ετινγκερ άφησε πρόσφατα να εννοηθεί ότι, μετά τα τεκταινόμενα στην Κριμαία, οι Βρυξέλλες απώλεσαν το ενδιαφέρον τους για διαμεσολάβηση στο νομικό κυκεώνα ανάμεσα στις έξι χώρες της Ε.Ε, που συμμετέχουν στον αγωγό και τη Σερβία. Είναι σαφές ότι αν επιλέξουν τη συνέχιση του αγωγού χωρίς στήριξη από την Ε.Ε. οι ενδιαφερόμενες χώρες κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες παράβασης της νομοθεσίας της Ε.Ε. ή να υποστούν μηνύσεις από τη Ρωσία για τη μη τήρηση του συμβολαίου.

Το 2012 περίπου 84 δισ. κυβικά μέτρα αεριού μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη μέσω Ουκρανίας. Η χωρητικότητα του South Stream είναι 64 δισ. κυβικά μέτρα ανά έτος, που σημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος από τα 2 δισ. του ετησίου εισοδήματος της Ουκρανίας που προέρχεται από ρωσικούς φόρους μεταβίβασης θα χανόταν με την κατασκευή του αγωγού. Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατεί για «πάγωμα» του εγχειρήματος είναι ότι αρμόδιες κοινοτικές πηγές διαμηνύουν πλέον ότι ο South Stream δεν είναι ένα έργο στο οποίο θα επένδυε κάποιος με ασφάλεια και τελικά διαφαίνεται πως είναι μη υλοποιήσιμο.