ΤΟΥΡΚΙΑ: Το φάντασμα του Μεντερές και ο διεφθαρμένος Σουλτάνος

Γράφει ο Γιώργος Καπόπουλος

Την απειλή της αποχώρησής του από την πολιτική σε περίπτωση που το κυβερνών κόμμα ΑΚΠ δεν έλθει πρώτο στις επικείμενες -στα τέλη Μαρτίου- τοπικές εκλογές επέσεισε ο Ερντογάν την Τετάρτη 5 Μαρτίου, σε μια σαφή προσπάθεια συσπείρωσης της κομματικής και εκλογικής του βάσης εν μέσω μιας φορτισμένης ατμόσφαιρας που δημιουργεί βάσιμες ανησυχίες όχι μόνον για σενάρια αλλά και για δυναμική εκτροπής. 

Βροχή αποκαλύψεων για σκάνδαλα διαφθοράς σχεδόν σε καθημερινή βάση που αγγίζουν πλέον σχεδόν αποκλειστικά τον Ερντογάν και τον γιο του Μπιλάλ, μέσω μαγνητοφωνημένων τηλεφωνικών συνδιαλέξεων που -αν ευσταθούν- οδηγούν τον πρωθυπουργό της Τουρκίας στην ποινική δικαιοσύνη. Με υστερόγραφο φήμες για βίντεο που στηρίζουν τα ηχογραφημένα στοιχεία αλλά και στη συνέχεια του χρηματισμού και της διαφθοράς, αποκαλύψεις για ροζ σκάνδαλα.

Αν από την άλλη μεριά, αν ευσταθούν οι ισχυρισμοί του Ερντογάν ότι πρόκειται για κατασκευασμένα στοιχεία με εντολή του Γκιουλέν, ο οποίος σχεδόν ευθέως κατηγορείται ως υπεργολάβος των αμερικανικών υπηρεσιών, τότε νομιμοποιείται ένα νέο ευρύ κύμα ποινικών διώξεων κατά των συνωμοτών και των ενεργουμένων τους.

Ο πόλεμος Ερντογάν-Γκιουλέν εν όψει των τοπικών εκλογών στις 30 Μαρτίου μαίνεται με την κλιμάκωση των αποκαλύψεων -ανεξάρτητα της όποιας αυθεντικότητας των αποδεικτικών στοιχείων- να φωτίζει τον φόβο των αντιπάλων του πρωθυπουργού και του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ ότι οι κάλπες θα του δώσουν όχι απλά μια ανάσα, αλλά ένα εφαλτήριο αντεπίθεσης.

Άλλωστε το σκηνικό είναι παράδοξο εκ πρώτης όψεως: Ο Ερντογάν βάλλεται καθημερινά από αποκαλύψεις, η συχνότητα των οποίων πιστοποιεί σχεδιασμό και ενορχήστρωση, ένα δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας είναι καθημερινά στους δρόμους σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, αλλά την όποια φθορά δεν φαίνονται να κεφαλαιοποιούν τα δύο κοινοβουλευτικά κόμματα της αντιπολίτευσης τόσο το Κεμαλικό CHP, όσο και το Εθνικιστικό ΜΗΡ, ούτε προβάλλει εντός ΑΚΡ η από οποιοδήποτε πολιτικό χώρο προσωπικότητα που θα μπορούσε να προβάλει ως εναλλακτική λύση για τον Ερντογάν.

Το κλίμα εκτροπής δεν είναι πλέον αντιστρέψιμο: Αν οι κάλπες δείξουν ότι η κυριαρχία του Ερντογάν στην πολιτική σκηνή συνεχίζεται, τότε είναι βέβαιο ότι θα έχουμε μια τελική μάχη ξεκαθαρίσματος λογαριασμών με τον Γκιουλέν και τα δίκτυά του, αφού προηγηθεί μια σχετική εξομάλυνση των σχέσεων με το κεμαλικό κατεστημένο με την αποφυλάκιση των αξιωματικών που καταδικάσθηκαν για τις υποθέσεις Βαριοπούλα και Εργκενέκον.

Με τα σημερινά δεδομένα, κυρίως την ρητορική του Ερντογάν, η τελική φάση σύγκρουσης με τον Γκιουλέν, με τον πρωθυπουργό είτε στην επίθεση , είτε στην άμυνα δεν μπορεί να γίνει χωρίς κλιμάκωση της σημερινής ήδη οξύτατης και μόλις συγκεκαλυμμένης αντιαμερικανικής ρητορικής. Αν πάρουμε κατά γράμμα την ρητορική Ερντογάν, ο Γκιουλέν εκτελεί απλώς εντολές των αμερικανικών υπηρεσιών. Την ίδια στιγμή, η στάση των Ερντογάν-Νταβούτογλου στην κρίση της Ουκρανίας ήταν ευνοϊκή για τη Μόσχα, με αποτέλεσμα να ανοίγει ένα ακόμη μέτωπο μεταξύ Αγκυρας-Ουάσιγκτον δίπλα στα υπάρχοντα:

Την αγεφύρωτη ακόμη αντιπαράθεση και ψυχρότητα με το Ισραήλ, καθώς παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες τα τραύματα της υπόθεσης Μαβι - Μαρμαρά στα ανοικτά της Γάζας τον Ιούνιο του 2010 παραμένουν ανοικτά. Την άρνηση ή αδυναμία της Αγκυρας να ελέγξει και να εμποδίσει την ενίσχυση εξτρεμιστών ισλαμιστών αντικαθεστωτικών ανταρτών στη Συρία από την τουρκική επικράτεια.Την εχθρική στάση της Τουρκίας απέναντι στο στρατιωτικό καθεστώς της Αιγύπτου και τη συνεχιζόμενη στήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Κυρίως, όμως, και πάνω από όλα την αποκλειστική μέσω τουρκικής επικράτειας προώθηση του εξαγόμενου πετρελαίου της αυτόνομης κουρδικής οντότητας στο Βόρειο Ιράκ, που έχει εξοργίσει τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, το Ιράν, αλλά και τις ΗΠΑ, που θεωρούν ότι η πολιτική της Αγκυρας υπονομεύει την ήδη εύθραυστη και οριακή ενότητα της χώρας.

Ακόμη και εάν περάσει επιτυχώς τη δοκιμασία των τοπικών εκλογών και καταφέρει αποφασιστικό πλήγμα στα δίκτυα του Ιμάμη του Φετουλάχ Γκιουλέν, ο Ερντογάν θα έχει μπροστά του πλήθος προκλήσεων: 

Η επιδείνωση της οικονομικής συγκυρίας με την επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, την αποδυνάμωση του εθνικού νομίσματος και τη φυγή των ξένων κεφαλαίων.

• Το μέτωπο των Αλεβήδων -πάνω από 10 εκατομμύρια- που αισθάνονται αλληλέγγυοι με τους ομόδοξούς τους Αλαουίτες της Συρίας.
• Τις εύθραυστες ισορροπίες στο Κουρδικό, όπου παρά τη συμφωνία της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ με τον Οτσαλάν και τη μετατροπή του κουρδικού κράτους στο Βόρειο Ιράκ σε προτεκτοράτο της Αγκυρας, δεν ελέγχονται, ούτε το δεύτερο κουρδικό κράτος στη Βορειοανατολική Συρία, ούτε μπορούν να εμποδιστούν η Βαγδάτη και η Τεχεράνη να πυροδοτήσουν αμφισβήτηση της κυβέρνησης Μπαρζανί στο Αρμπίλ.

Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι δεν υπάρχει με κανένα σενάριο και με οποιαδήποτε εξέλιξη της εσωτερικής και της περιφερειακής συγκυρίας προοπτική εσωτερικής σταθεροποίησης, αλλά και κλεισίματος των πολλών εξωτερικών περιφερειακών μετώπων. Με ή χωρίς τον Ερντογάν, με ή χωρίς εξομάλυνση των σχέσεων Άγκυρας - Ουάσιγκτον, η Τουρκία φαίνεται ότι για το ορατό μέλλον θα είναι πόλος περιφερειακής αστάθειας, την οποία θα εξάγει και εκτός συνόρων. Με το σημερινό κλίμα και το όποιο αποτέλεσμα των εκλογών μπορεί να αμφισβητηθεί και να συνεχισθεί η προσπάθεια φθοράς του Ερντογάν, αλλά και η δυναμική αμφισβήτησή του με διαδηλώσεις. 

Ας θυμηθούμε ότι γύρω στα 1958-1959 ο τότε πρωθυπουργός Μεντερές που είχε αυξήσει όπως ο Ερντογάν το εκλογικό του ποσοστό σε τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις βρέθηκε αντιμέτωπος με μια δυναμική και μειοψηφική αμφισβήτηση του αυταρχισμού του, για να αρχίσει ένας φαύλος κύκλος καταστολής και αντίδρασης που οδήγησε στην εκτροπή από τη συνταγματική νομιμότητα.