ΤΟΥΡΚΙΑ: Βαρύνουσα μεταβλητή

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΥ

«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση!». Με τη φράση αυτή ο Μάο Τσε Τουνγκ αναδείκνυε ότι κάθε αλλαγή στο status quo -εσωκομματικό, πολιτικό ή γεωπολιτικό- δίνει ανέλπιστες ευκαιρίες στην πλευρά που είναι απομονωμένη.

Τη διάσημη φράση του Μεγάλου Τιμονιέρη σίγουρα θα σκέπτεται σε κάποια άλλη διατύπωση ο πολιορκημένος Ερντογάν: Απομονωμένος μετά τη στροφή των ΗΠΑ στη Συρία και στο Ιράν, χωρίς περιφερειακό σύμμαχο μετά την ανατροπή του Μόρσι από τους στρατηγούς, σε αντιπαράθεση με τη Βαγδάτη και την Τεχεράνη λόγω της αρπαγής των πετρελαίων της κουρδικής οντότητας στο Βόρειο Ιράκ, με το Ισραήλ να κωφεύει στις επανειλημμένες κρούσεις της Αγκυρας για εξομάλυνση των διμερών σχέσεων, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει από τον Ιούνιο του 2013 μια κλιμακούμενη κοινωνική και πολιτική αμφισβήτηση, την οποία σχεδόν ανοικτά την ερμηνεύει σαν συνωμοσία των ΗΠΑ, με μαριονέτα τον Ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν.

Ετσι λίγο πριν από τις κρίσιμες δημοτικές εκλογές της Κυριακής, ο Ερντογάν αποκτά διαπραγματευτικά ατού απέναντι στις ΗΠΑ, στη σκιά της κρίσης στην Ουκρανία: Αν οι ΗΠΑ σχεδιάζουν μια επανέκδοση της ψυχροπολεμικής πολιτικής του containment, της ανάσχεσης δηλαδή της προβολής ισχύος της Μόσχας, θα πρέπει να υπολογίζουν σε χώρες που η γεωγραφική τους θέση και η βούληση των ηγεσιών τους μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο προκεχωρημένου φυλακίου: Τα παραπάνω φωτογραφίζουν την Πολωνία, τη Ρουμανία και το Αζερμπαϊτζάν, με την Τουρκία του Ερντογάν να μην μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη.

Η Αγκυρα μπορεί να παίξει είτε τον ρόλο του «Επιτήδειου Ουδέτερου» που διαδραμάτισε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ανάμεσα στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα μεγιστοποιώντας τα οφέλη και από τις δύο πλευρές. Είτε, αν κρίνει ότι δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη προοπτική εξομάλυνσης των σχέσεων με τις ΗΠΑ, να συμπήξει με τη Ρωσία του Πούτιν ένα ετερόκλητο αλλά βαρύνων στους περιφερειακούς συσχετισμούς δυνάμεων «Μέτωπο Δυσαρεστημένων» απέναντι στην Ουάσιγκτον, με το ιστορικό προηγούμενο της συμμαχίας Κεμάλ-Λένιν μετά το 1920 να μας θυμίζει ότι οι μεγάλες ανατροπές συμμαχιών δεν είναι ασκήσεις επί χάρτου αλλά επιβαλλόμενες επιλογές σε περιόδους ανακατατάξεων.

Ο ρόλος της Τουρκίας στη σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας είναι βαρύνων:  

Από τους συσχετισμούς στη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη δυνατότητα της Ουάσιγκτον να αξιοποιήσει το Αζερπαϊτζάν και τη Γεωργία και την ενεργειακή πτυχή της εν εξελίξει σύγκρουσης, καθώς η τουρκική επικράτεια είναι στρατηγικής σημασίας για όλες τις εναλλακτικές διαδρομές αγωγών που ευνοούν τη μια ή την άλλη πλευρά.

Η πολιορκία του Ερντογάν έχει βραχυκυκλώσει σε τέτοιο βαθμό τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αξιοποιηθεί από την Ουάσιγκτον η Αγκυρα ως φυσικός προστάτης, η μητέρα-πατρίδα των τουρκόφωνων μουσουλμάνων Τατάρων της Κριμαίας, των τουρκόφωνων Γκαγκαούζων στη Μολδαβία, αλλά κυρίως ως μοχλός πίεσης για πλήρη και αποφασιστική στροφή του τουρκόφωνου και μουσουλμανικού Αζερμπαϊτζάν προς τη Δύση.

Επιπλέον η Αγκυρα μόνον κέρδη μπορεί να προσδοκά στην περίπτωση που η σύγκρουση Ουάσιγκτον-Μόσχας στην Ουκρανία οδηγήσει σε κατάρρευση της διμερούς τους συνεργασίας στη Συρία και στο Ιράν, παρά την εμμονή της αμερικανικής πλευράς στη θέση ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να μεταφέρει τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Ετσι, την ώρα που οι ηχογραφημένες και βιντεοσκοπημένες συνεχείς αποκαλύψεις στην Τουρκία αλλάζουν θεματική ενότητα από τις μίζες του υιού Ερντογάν, στις ροζ επιδόσεις του πρωθυπουργού, η εξέλιξη της σύγκρουσης για την Ουκρανία αλλάζει δεδομένα και ισορροπίες, είναι «game changer» όπως αρέσκονται να λένε οι επαγγελματίες γεωπολιτικοί αναλυτές στις ΗΠΑ.