Του ΚΩΣΤΑ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗ
Στα μέσα του 19ου αιώνα -τόσο παλιά- σε ένα
έξοχο γαλλόφωνο περιοδικό που εκδιδόταν στην Αθήνα με τίτλο Le
Spectateur de l’ Orient, ένας εκ των μονίμων συνεργατών που υπέγραφε με
το αρχικό R, επιχειρούσε ανασκευή της κατεστημένης αντιλήψεως πως στην
Ελλάδα υπήρχαν τρία πολιτικά κόμματα: το Αγγλικό, το Ρωσικό και το
Γαλλικό. Κατά την άποψή του τα κόμματα που υφίσταντο ήταν δύο: το
Ανατολικό και το Δυτικό.
Η άποψη του αναλυτού εκείνου ισχύει έως τις ημέρες μας και ως τάση διαπερνά όλα τα κόμματα. Ισχύει απόλυτα επίσης η κραυγαλέα αποτυχία συνθέσεως των δύο τάσεων σε ενιαία εθνική αντίληψη, από το εκάστοτε κατεστημένο. Το αποτέλεσμα είναι μία σχιζοειδής κατάσταση και μία εμφύλια διαπάλη, που άλλοτε σοβεί και άλλοτε εκδηλώνεται με οξύτητα δραματική, όπως συνέβη με τον Εθνικό Διχασμό και αργότερα με τον εμφύλιο.
Μία νέα φάση αυτού του διχασμού διέρχεται και σήμερα η Ελλάς από τη στιγμή που άρχισε η κρίση και επεβλήθη η βίαιη οικονομική προσαρμογή, που ενδεχομένως θα οδηγήσει σε σάρωση και του υφισταμένου πολιτικού συστήματος.
Την εποχή εκείνη το Ανατολικό Κόμμα είχε επιλέξει τη συνύπαρξη με τους Οθωμανούς και στόχο απώτερο την εκ των έσω άλωση της Αυτοκρατορίας, αλλά ελκόμενο ταυτόχρονα από την τσαρική Ρωσία, τη βασική αντίπαλο δύναμη των Σουλτάνων. Φορείς εκείνης της πολιτικής ήσαν οι Φαναριώτες.
Το Δυτικό Κόμμα ήταν προσανατολισμένο προς τη Δύση - τη Βρετανία και τη Γαλλία. Φορείς και της πολιτικής αυτής ήσαν επίσης Φαναριώτες -κυρίως ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος- που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση, και τοπικοί παράγοντες· στη συνέχεια ο Χαρίλαος Τρικούπης και τέλος ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Και οι δύο αντιλήψεις ήσαν καλών προθέσεων.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή η Ελλάς αποκόπηκε οργανικά από την Ανατολή, και η οριστική ένταξη στη Δύση επήλθε μετά τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο, όταν η Ελλάς ενετάχθη στο αμυντικό σύστημα του ελευθέρου κόσμου.
Το Ανατολικό Κόμμα όμως δεν ηττήθη· μετεξελίχθηκε, διαπερνά όλα τα κόμματα και το χαρακτηρίζουν, στη μετριοπαθή του εκδοχή, η δυσπιστία προς τη Δύση και σε ακραίες περιπτώσεις η απροσχημάτιστη εχθρότητα.
Στα χρόνια της δάνειας ευφορίας είχε επιτευχθεί μία άμβλυνση των διαφορών. Με την ανέχεια η ανατολική αντίληψη επανέρχεται κραταιά:
Το κοινοτικό πνεύμα εκφυλίσθηκε στη διάρκεια των αιώνων και υποκαταστάθηκε σταδιακώς από το κράτος προνοίας, που σήμερα εξαρθρώνεται. Υπήρξε το δημιούργημα της Δεξιάς, του «σοσιαλιστή» -κατά τη φιλελεύθερη «Εστία»- Δημητρίου Γούναρη και του Ιωάννη Μεταξά πρωτίστως.
Προσπάθησαν κάποιοι από τη Δεξιά να διασώσουν τους δεσμούς με την παράδοση, αλλά η δικτατορία των Συνταγματαρχών ευτέλισε τα πάντα. εκχυδαΐζοντας παραδοσιακές αξίες, και η Αριστερά κατίσχυσε.
Οι σύγχρονοι φορείς του Δυτικού Κόμματος ενήργησαν με υπεροψία και βαναυσότητα, λησμονώντας ότι η αστική τάξη απέκτησε το κύρος της όχι διά του πλούτου ή διανοητικής υπεροχής, αλλά όταν ετέθη επικεφαλής προσπαθειών, που εξέφραζαν το δημόσιο αίσθημα - των πολιτών που σήμερα αντιμετωπίζονται ως απροσάρμοστοι.
Ο αιώνιος διχασμός συνεχίζεται με την εκτός ελέγχου ρητορική πολιτική αντιπαράθεση και ψευδεπίγραφα διλήμματα. Ουδείς βεβαίως ασχολείται με την ανάγκη συνθέσεως των αντιλήψεων «Ανατολής» και «Δύσεως», που είναι το ζητούμενο εδώ και αιώνες.
Η άποψη του αναλυτού εκείνου ισχύει έως τις ημέρες μας και ως τάση διαπερνά όλα τα κόμματα. Ισχύει απόλυτα επίσης η κραυγαλέα αποτυχία συνθέσεως των δύο τάσεων σε ενιαία εθνική αντίληψη, από το εκάστοτε κατεστημένο. Το αποτέλεσμα είναι μία σχιζοειδής κατάσταση και μία εμφύλια διαπάλη, που άλλοτε σοβεί και άλλοτε εκδηλώνεται με οξύτητα δραματική, όπως συνέβη με τον Εθνικό Διχασμό και αργότερα με τον εμφύλιο.
Μία νέα φάση αυτού του διχασμού διέρχεται και σήμερα η Ελλάς από τη στιγμή που άρχισε η κρίση και επεβλήθη η βίαιη οικονομική προσαρμογή, που ενδεχομένως θα οδηγήσει σε σάρωση και του υφισταμένου πολιτικού συστήματος.
Την εποχή εκείνη το Ανατολικό Κόμμα είχε επιλέξει τη συνύπαρξη με τους Οθωμανούς και στόχο απώτερο την εκ των έσω άλωση της Αυτοκρατορίας, αλλά ελκόμενο ταυτόχρονα από την τσαρική Ρωσία, τη βασική αντίπαλο δύναμη των Σουλτάνων. Φορείς εκείνης της πολιτικής ήσαν οι Φαναριώτες.
Το Δυτικό Κόμμα ήταν προσανατολισμένο προς τη Δύση - τη Βρετανία και τη Γαλλία. Φορείς και της πολιτικής αυτής ήσαν επίσης Φαναριώτες -κυρίως ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος- που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση, και τοπικοί παράγοντες· στη συνέχεια ο Χαρίλαος Τρικούπης και τέλος ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Και οι δύο αντιλήψεις ήσαν καλών προθέσεων.
Με τη Μικρασιατική Καταστροφή η Ελλάς αποκόπηκε οργανικά από την Ανατολή, και η οριστική ένταξη στη Δύση επήλθε μετά τον παγκόσμιο και τον εμφύλιο πόλεμο, όταν η Ελλάς ενετάχθη στο αμυντικό σύστημα του ελευθέρου κόσμου.
Το Ανατολικό Κόμμα όμως δεν ηττήθη· μετεξελίχθηκε, διαπερνά όλα τα κόμματα και το χαρακτηρίζουν, στη μετριοπαθή του εκδοχή, η δυσπιστία προς τη Δύση και σε ακραίες περιπτώσεις η απροσχημάτιστη εχθρότητα.
Στα χρόνια της δάνειας ευφορίας είχε επιτευχθεί μία άμβλυνση των διαφορών. Με την ανέχεια η ανατολική αντίληψη επανέρχεται κραταιά:
Το κοινοτικό πνεύμα εκφυλίσθηκε στη διάρκεια των αιώνων και υποκαταστάθηκε σταδιακώς από το κράτος προνοίας, που σήμερα εξαρθρώνεται. Υπήρξε το δημιούργημα της Δεξιάς, του «σοσιαλιστή» -κατά τη φιλελεύθερη «Εστία»- Δημητρίου Γούναρη και του Ιωάννη Μεταξά πρωτίστως.
Προσπάθησαν κάποιοι από τη Δεξιά να διασώσουν τους δεσμούς με την παράδοση, αλλά η δικτατορία των Συνταγματαρχών ευτέλισε τα πάντα. εκχυδαΐζοντας παραδοσιακές αξίες, και η Αριστερά κατίσχυσε.
Οι σύγχρονοι φορείς του Δυτικού Κόμματος ενήργησαν με υπεροψία και βαναυσότητα, λησμονώντας ότι η αστική τάξη απέκτησε το κύρος της όχι διά του πλούτου ή διανοητικής υπεροχής, αλλά όταν ετέθη επικεφαλής προσπαθειών, που εξέφραζαν το δημόσιο αίσθημα - των πολιτών που σήμερα αντιμετωπίζονται ως απροσάρμοστοι.
Ο αιώνιος διχασμός συνεχίζεται με την εκτός ελέγχου ρητορική πολιτική αντιπαράθεση και ψευδεπίγραφα διλήμματα. Ουδείς βεβαίως ασχολείται με την ανάγκη συνθέσεως των αντιλήψεων «Ανατολής» και «Δύσεως», που είναι το ζητούμενο εδώ και αιώνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου