ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ
Πολλά βήματα πιο κοντά στην
οριστική της διάσπαση έκανε η Ουκρανία αυτή την εβδομάδα, την πιο βίαιη
και αιματηρή από την ανεξαρτησία της χώρας, με 75 ή και περισσότερους
νεκρούς στους δρόμους του Κιέβου. Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί κάνει
τους περισσότερους να συμφωνούν ότι ακόμη κι αν επιτευχθεί τελικώς
εκεχειρία και πολιτική συμφωνία ανάμεσα στον πρόεδρο Γιανουκόβιτς και
την αντιπολίτευση, η Ουκρανία έχει μπει οριστικά στον δρόμο ο οποίος
οδηγεί στην κατάλυσή της ως χώρας, τουλάχιστον με τη μορφή που την
έχουμε γνωρίσει μετά το 1991.
«Οφείλουμε να διασφαλίσουμε πως
όταν έρθει η ώρα να διαλυθεί το συγκεκριμένο τμήμα της σοβιετικής
αυτοκρατορίας, εξαιτίας των ίδιων του των αντιφάσεων, αυτό θα συμβεί με
ένα κλαυθμό και όχι με ένα μεγάλο μπαμ», δήλωνε το 1981 ο τότε υπουργός
Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κάσπαρ Γουάινμπεργκερ. Δυστυχώς ή ευτυχώς, τώρα που
έφτασε η κρίσιμη στιγμή, αποδεικνύεται ότι ορισμένοι από τους καθ' ύλην
αρμόδιους δεν έλαβαν σοβαρά την προειδοποίηση του (εξαιρετικά
διορατικού) Αμερικανού πολιτικού.
Έτσι, η αρχή του τέλους της Ουκρανίας γίνεται με τη μορφή ενός
ακήρυχτου εμφύλιου πολέμου, ο εφιάλτης του οποίου επιστρέφει στον
προθάλαμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 15 σχεδόν χρόνια μετά την ολοκλήρωση
της διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Αρκετοί φρόντισαν, με τις
ενέργειές τους, ώστε να φτάσουμε μέχρι εδώ. Όπως, για παράδειγμα, ο
Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής και πρώην υποψήφιος για την προεδρία των
ΗΠΑ, Τζον Μακέιν, ο οποίος τον Δεκέμβριο είχε ανεβεί στην εξέδρα που
είχαν στήσει οι αντικυβερνητικοί διαδηλωτές στην Πλατεία Ανεξαρτησίας,
κραυγάζοντας: «Ουκρανικέ λαέ! Αυτή είναι η δική σου ώρα! Ο ελεύθερος
κόσμος είναι μαζί σας! Η Αμερική είναι μαζί σας!». Αλλά και η
αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Μπαράκ Ομπάμα, Βικτόρια Νούλαντ, η
οποία την ίδια περίοδο μοίραζε... συσσίτιο στους διαδηλωτές, ενώ πριν
από μερικές ημέρες είχε προκαλέσει οργή με τη φράση της «να πάει να
γ...θεί η Ε.Ε.» και την υποστήριξή της σε μια πιο δυναμική πολιτική που
θα δυναμίτιζε τα σχέδια των Ρώσων.
Ούτε οι Ευρωπαίοι υστέρησαν
σε αυτό το επίπεδο, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς. Ειδικά δε οι
Γερμανοί -εκτός αν θεωρήσει κανείς τυχαίο ότι ο νέος γύρος αιματηρών
επεισοδίων ξέσπασε την Τρίτη, δηλαδή μία μέρα μετά τη συνάντηση που είχε
στο Βερολίνο η Ανγκελα Μέρκελ με δύο από τους ηγέτες της ουκρανικής
αντιπολίτευσης. Ή εάν χαρακτηρίσουμε σύμπτωση το γεγονός ότι την
Τετάρτη, την ώρα που οι υπουργοί Εξωτερικών Γερμανίας, Γαλλίας και
Πολωνίας έφταναν στο Κίεβο για διαπραγματεύσεις με τον Γιανουκόβιτς και
την αντιπολίτευση, οργανωμένες στρατιωτικά ομάδες διαδηλωτών
επιχειρούσαν να προσεγγίσουν (και να καταλάβουν;) την έδρα της
κυβέρνησης και τη Βουλή...
Και, φυσικά, θα ήταν ασυγχώρητο να παραλείψουμε τον καθοριστικό ρόλο
του Κρεμλίνου και προσωπικά του Βλαντιμίρ Πούτιν στις τελευταίες
εξελίξεις. Άλλωστε, ήταν η Μόσχα αυτή που επισήμως έδωσε το έναυσμα για
το ξέσπασμα της κρίσης, όταν τον περασμένο Νοέμβριο, ανάγκαζε εκβιαστικά
τον Γιανουκόβιτς να ακυρώσει τη συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε. και να
ανακοινώσει την πρόθεσή του να προσδεθεί στο άρμα της Ρωσίας -με
αντάλλαγμα, ένα ευνοϊκό δάνειο 15 δισ. δολαρίων, αλλά και σημαντική
μείωση στην τιμή που πουλά η Gazprom το φυσικό αέριο στους Ουκρανούς.
Βεβαίως, η αλήθεια είναι ότι αρχικά, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου
και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, Δυτικοί και Ρώσοι είχαν στόχο να
προσαρτήσουν ολόκληρη την Ουκρανία, ως «λάφυρο» της μεταξύ τους
αντιπαράθεσης. Η σύγκρουση κλιμακώθηκε την περίοδο της «Πορτοκαλί
Επανάστασης», το 2004, όταν φάνηκε ότι η Ουκρανία περνά στη σφαίρα
επιρροής του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Γρήγορα, όμως, η Μόσχα ανασύνταξε τις
δυνάμεις της και πέρασε στην αντεπίθεση, παίρνοντας ξανά το πάνω χέρι,
πριν από το τέλος της προηγούμενης δεκαετίας. Με το πέρασμα των χρόνων,
οι δύο πλευρές συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορούσαν να φτάσουν σε μια
καθαρή και συντριπτική νίκη. Σταδιακά, λοιπόν, οδηγήθηκαν στην επιλογή
του διαμελισμού, ώστε η καθεμία να ικανοποιήσει τα στρατηγικά της
συμφέροντα.
Ειδικά για τους Ρώσους, η Ουκρανία των 45 εκατ.
κατοίκων και των σημαντικών πλουτοπαραγωγικών πηγών, θεωρείται -και
είναι- ζωτικής σημασίας. Τόσο για ιστορικούς λόγους, καθώς πολλοί τη
θεωρούν μια από τις σημαντικότερες κοιτίδες του ρωσικού έθνους και
πολιτισμού, όσο και για γεωπολιτικούς. «Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία θα
ήταν ουσιαστικά μια ασιατική ιμπεριαλιστική δύναμη», είχε γράψει ένας
άλλος διαπρεπής Αμερικανός, ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας,
Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, στο πασίγνωστο βιβλίο του με τίτλο «Η Μεγάλη
Σκακιέρα». Μια απλή ματιά στον χάρτη της περιοχής μπορεί να αποδείξει
στον καθένα του λόγου (του Μπρεζίνσκι) το αληθές...
Προφανώς, η τύχη της Ουκρανίας έχει μεγάλη σημασία και για τους
Αμερικανούς και γαι τους Γερμανούς. Αν μη τι άλλο, η «εκχώρησή» της στην
άλλη πλευρά θα σήμαινε ότι αναγνωρίζουν εμπράκτως στη Ρωσία ένα
αναβαθμισμένο ρόλο στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, ο οποίος θα της
προσέδιδε λίγη από τη χαμένη αίγλη της σοβιετικής εποχής. Κι αυτό,
φυσικά, είναι κάτι που δεν θέλουν, όσο κι αν διαφωνούν μεταξύ τους σε
άλλα σημαντικά ζητήματα.
Πλέον, μετά και την αιματοχυσία αυτής
της εβδομάδας, οι εξελίξεις μοιάζουν να είναι μη αναστρέψιμες. Το
μοντέλο που θα συμφωνήσουν οι «εγγυήτριες δυνάμεις» και θα εφαρμόσουν οι
Ουκρανοί υποτελείς τους έχει αρχίσει ήδη να διαγράφεται στον
διπλωματικό ορίζοντα. Σε αυτό το πλαίσιο, η χώρα θα λάβει σταδιακά τη
μορφή μιας «διζωνικής ομοσπονδίας» ανάμεσα στις δυτικόφιλες και τις
ρωσόφιλες περιοχές. Όσο για την κεντρική εξουσία, όποιος και αν την
ασκεί, θα διαθέτει περιορισμένη επιρροή στη λήψη των σημαντικών
αποφάσεων -που θα αφορούν, για παράδειγμα, τις βάσεις του ρωσικού στόλου
της Μαύρης Θάλασσας στην Κριμαία ή την πανίσχυρη χαλυβουργία που
βρίσκεται κυρίως στο ανατολικό τμήμα.
Οι πρώτες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση έχουν ήδη γίνει:
Σε αρκετές
πόλεις της δυτικής Ουκρανίας, όπως είναι η Λβιβ και η Βίνιτσα, οι
δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν ανακηρύξει de facto αυτονομία και
έχουν δηλώσει ότι δεν πρόκειται να υπακούσουν στις διαταγές του
Γιανουκόβιτς ή οποιουδήποτε άλλου θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα
της Μόσχας.
Την ίδια στιγμή, στην Κριμαία, το Χάρκοβο, το Ντόνετσκ και
άλλες περιοχές ανατολικά του Δνείπερου και στο νότιο τμήμα της χώρας, τα
τοπικά κοινοβούλια έχουν ήδη προειδοποιήσει ότι εφόσον το Κίεβο περάσει
στα χέρια των αντικυβερνητικών δυνάμεων, θα ζητήσουν την προστασία των
Ρώσων.
Όλα δείχνουν ότι και οι μεν και οι δε μπορούν άνετα να
συμβιβαστούν με τα νέα δεδομένα και ισορροπίες. Ειδικά οι Ρώσοι έχουν
αποδείξει ότι μπορούν να είναι ψυχροί ρεαλιστές και να μη διεκδικούν το
όλον, αλλά μόνο αυτά που τους ενδιαφέρουν άμεσα. Το έχουν κάνει ήδη,
άλλωστε, στην περίπτωση της γειτονικής Γεωργίας, όπου αντέδρασαν
δυναμικά και με ένα αστραπιαίο πόλεμο το καλοκαίρι του 2008, μόνο όταν ο
πρόεδρος και εκλεκτός της Ουάσιγκτον, Μιχαήλ Σαακασβίλι, αποφάσισε να
αμφισβητήσει τα κεκτημένα τους, που είχαν να κάνουν με την πρόσβαση στη
Μαύρη Θάλασσα και τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Μόνο που οι άμεσα ενδιαφερόμενοι πρέπει να θυμούνται ότι η Ουκρανία δεν
είναι Γεωργία και μια τέτοιου είδους αντιπαράθεση εκεί θα απειλήσει να
τυλίξει στις φλόγες μεγάλο μέρος της Ευρώπης -για τρίτη φορά μέσα σε ένα
αιώνα...
Ο αποκαλυπτικός αυτός χάρτης, που δημοσιεύτηκε
πρόσφατα στη Washington Post, δείχνει ότι η Ουκρανία είναι ουσιαστικά
χωρισμένη στα δύο, με βάση τα εθνικογλωσσικά χαρακτηριστικά του λαού
της. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από τα ποσοστά που είχαν πάρει στις
προεδρικές εκλογές του 2004 (χρονιά της «Πορτοκαλί Επανάστασης») ο
Βίκτορ Γιανουκόβιτς και ο φιλοδυτικός αντίπαλός του Βίκτορ Γιούσενκο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου