ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Λαμόγια και λαμόγια

Toυ ΚΩΣΤΑ ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗ

Πριν από αρκετά χρόνια, στην περιοχή της Ομόνοιας έβγαζε το ψωμί του ένας παπατζής του παλιού καλού καιρού. Δεν έχω δει άνθρωπο με τόσο κοφτερή ματιά σαν τη δική του. Τα χέρια του -προφανώς ύστερα από χρόνια εξάσκησης- κινούσε άλλοτε με ασύλληπτη ταχύτητα μπερδεύοντας τα τραπουλόχαρτα, άλλοτε κατέβαζε στροφές για να προσελκύει τους περαστικούς να δοκιμάσουν την τύχη τους.  

Περνώντας από εκεί σχεδόν καθημερινά, αφιέρωνα λίγα λεπτά θαυμάζοντας την τέχνη του. Και κυρίως για να ταξινομώ τις αντιδράσεις αυτών που ποντάριζαν, σίγουροι ότι η δική τους ματιά και η ευφυΐα υπερτερούσαν από αυτήν του παπατζή. «Εδώ παπάς, εκεί παπάς…». Είχα σημαδέψει έναν τύπο, καλοβαλμένο, πάντα γραβατωμένο, τακτικό πελάτη, που όταν η ομήγυρη ήταν διστακτική, έβαζε λεφτά, έβρισκε τον παπά και κέρδιζε. Μαέστρος και αυτός στην αποστολή του. Πού και πού έχανε, για να μην κινεί υποψίες. Χάρη σ’ αυτόν, το παιχνίδι άναβε, ουρές οι υποψήφιοι τυχεροί που τσίμπαγαν το δόλωμα. Εάν δεν ντρεπόμουν μη με δει κάποιος γνωστός, σίγουρα θα υπέκυπτα στον πειρασμό. Σωστά μαντέψατε, έμπειροι αναγνώστες. Ο «καθωσπρέπει» κράχτης του παπατζή ήταν το λαμόγιo του.

Για την προέλευση της λέξης υπάρχουν διάφορες ξενόφερτες εκδοχές – στα δικά μας λεξικά φέρεται αγνώστου ετυμολογίας ή αγνοείται. Αυτό δεν στάθηκε εμπόδιο στο «λαμόγιο» να εισβάλει δυναμικά στο γλωσσάρι μας, κατακτώντας υψηλή θέση στη συχνότητα χρήσης. Εμπλουτίστηκε μάλιστα, αυθαιρέτως και μη, σε γκάμα ιδιοτήτων ώστε ο αβανταδόρος, ο απατεωνίσκος που με το αζημίωτο εξυπηρετεί σκοπούς τρίτων, να αποτελεί φτωχό συγγενή του νεοελληνικού λαμόγιου. 

Για να μην πελαγοδρομούμε, ας συμφωνήσουμε στο ότι, όπως υπάρχουν μεγάλα και μικρά ψάρια, υπάρχει κλίμακα και στα λαμόγια, των οποίων η προέλευση δεν είναι ταξική. Κι επειδή, παρά τις προόδους της τεχνολογίας, «ηθικόμετρον» δημόσιου και ιδιωτικού βίου δεν έχει εφευρεθεί, ας διατηρούμε την ψυχραιμία μας όταν λαμόγια καταγγέλλουν άλλους για λαμογιές σε αυτό τον χορό των ανανηψάντων. Και τι να πρωτοπρολάβει να διαλευκάνει η τυφλή Δικαιοσύνη μπροστά σε αυτό το νέο απίστευτο κουβάρι; Φαντασθείτε να μην είχαν προηγηθεί τόσες και τόσες καθάρσεις, έτσι;

Τουλάχιστον ο παπατζής και το λαμόγιο του έβλαπταν μόνο τις τσέπες των αφελών (;) περαστικών.  

Με λιτό τρόπο, ο πολυπράγμων Ιταλός Κάρλο Τσιπόλα στο ολιγοσέλιδο εγχειρίδιο «Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας», που έτυχε θερμής υποδοχής παντού, λέει μεταξύ άλλων: 

«Πιστεύω ακράδαντα πως η ηλιθιότητα είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπινων ομάδων και κατανέμεται ομοιόμορφα σε όλη την κοινωνία, ενώ η πιθανότητα να είναι ηλίθιος κάποιος είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό του ιδίου ατόμου». 

Θα θυμάμαι πάντα, όταν εμφανιζόταν όργανο της τάξης, την ταχύτητα με την οποία ο παπατζής μάζευε το τραπεζάκι κι εξαφανιζόταν. Την επομένη βρισκόταν πάλι στο πόστο του.