ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η συνοχή και η ουσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Του ΝΙΚΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ

Αυτόν τον καιρό η Ευρώπη βρίσκεται σε ρευστή κατάσταση, σαν παγετώνας ο οποίος, υπό την πίεση των κλιματικών αλλαγών, αλλάζει μορφή και συμπεριφορά, και, συνεπώς, μεταμορφώνει όλα γύρω του. Από τη Σκωτία στα βορειοδυτικά, έως την Καταλωνία στον Νότο, έως την Κύπρο στα ανατολικά, έως τα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Ουκρανία που βρίσκονται εκτός των συνόρων της, η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις. Οι σημερινοί χειρισμοί κυβερνήσεων και κοινοτικών μηχανισμών θα κρίνουν το μέλλον της Ενωσης, των κρατών-μελών και των χωρών που ευελπιστούν να ενταχθούν σε αυτήν.
 

Οσο η ενοποίηση της Ευρώπης προχωρούσε με αργά αλλά σταθερά βήματα, η ήπειρος απολάμβανε μακρά περίοδο πρωτοφανούς ειρήνης και ευημερίας. Οι λαοί που είχαν εξαντληθεί από τις θυσίες και την αιματοχυσία δύο παγκόσμιων πολέμων αφοσιώθηκαν στην οικοδόμηση μιας υπερεθνικής οντότητας, η οποία υποσχόταν να διασφαλίσει την ευημερία κάθε λαού μέσα σ’ ένα χώρο κοινών αρχών και συμπεριφορών. Η πίστη αυτή σ’ ένα κοινό και καλό μέλλον ήταν αρκετή ώστε να εξαλειφθούν οι έχθρες αιώνων μεταξύ γειτονικών χωρών. Επίσης, κατεύνασε τον πόθο για αυτονομία πολλών λαών οι οποίοι ήταν μειοψηφία στις χώρες τους: αφού όλοι οι λαοί απολάμβαναν ισότητα εντός των συνόρων της Ε.Ε., δεν υπήρχε λόγος για αιματηρούς πολέμους απόσχισης ή αλυτρωτισμού.  

Σημαντικές εξαιρέσεις αποτελούσαν οι Βάσκοι αυτονομιστές στην Ισπανία και ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός στη Βόρεια Ιρλανδία, των οποίων οι αγώνες είχαν αρχίσει πολύ πριν από την ίδρυση της Ε.Ε. ή της ένταξης της χώρας τους σε αυτήν. Δεν υπήρξε τίποτα όπως το αιματοκύλισμα που συνόδευσε τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Η ευρωπαϊκή ενοποίηση λειτουργούσε σαν υπόσχεση, σαν εγγύηση για ένα μέλλον τόσο ασφαλές που υπερκάλυπτε τις ανάγκες για εθνική αυτονομία. Ενδεικτική ήταν η αγωνία των Τουρκοκυπρίων το 2004, όταν υπερψήφισαν το σχέδιο Ανάν ώστε να ενταχθούν στην Ε.Ε. μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτός ο πόθος παρέμεινε ισχυρός, παρότι η Ε.Ε. έχασε μέρος της λάμψης της στην Κύπρο λόγω της σκληρής αντιμετώπισης που έτυχε η χώρα όταν ξέσπασε τραπεζική και οικονομική κρίση εκεί πέρυσι. Οι σημερινές προσπάθειες επανένωσης της νήσου βασίζονται εν πολλοίς στην ασφάλεια που θα αισθάνονται οι Κύπριοι ως πολίτες χώρας της Ε.Ε.

Η ασφάλεια που υπόσχεται η Ε.Ε. λειτουργεί ως συγκολλητικό υλικό. Το βλέπουμε με άλλο τρόπο στην περίπτωση της Σκωτίας. Αυτές τις μέρες άρχισε να εντείνεται η συζήτηση για το δημοψήφισμα του ερχόμενου Σεπτεμβρίου, στο οποίο οι Σκωτσέζοι θα αποφασίσουν αν θέλουν να αποσχιστεί η χώρα τους από το Ηνωμένο Βασίλειο. Πριν από μία εβδομάδα, ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκάλεσε την οργή της σκωτσέζικης κυβέρνησης όταν είπε ότι θα ήταν «δύσκολο, αν όχι αδύνατο» για την ανεξάρτητη Σκωτία να ενταχθεί στην Ε.Ε. Μιλώντας στο BBC, ο Μπαρόζο ισχυρίστηκε ότι η Σκωτία, η οποία, ως μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι ήδη στην Ε.Ε., θα πρέπει να κάνει αίτηση για ένταξη· πρόσθεσε ότι κάποιες χώρες μπορεί να μη συμφωνήσουν στην ένταξή της.  


Αναφέρθηκε στην άρνηση της Ισπανίας να αναγνωρίσει ανεξάρτητο Κοσσυφοπέδιο (όπως αρνούνται και άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) υπονοώντας την αγωνία της Μαδρίτης για το κίνημα αυτονομίας στην Καταλωνία. Σε αντίθεση με την περίπτωση της Σκωτίας, την περασμένη Πέμπτη η ισπανική Βουλή απέρριψε πρόταση της κυβέρνησης της Καταλωνίας για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για αυτονομία τον ερχόμενο Νοέμβριο. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου 50% θέλουν αυτονομία. Και η Σκωτία και η Καταλωνία θέλουν να παραμείνουν εντός της Ε.Ε.

Στη Σκωτία το ποσοστό των υποστηρικτών της αυτονομίας αυξήθηκε κατά 6% τις τελευταίες δύο εβδομάδες, φτάνοντας στο 38%. Σύμφωνα με τον καθηγητή Πολιτικής Τζον Κέρτις στο πανεπιστήμιο Strathclyde, η αύξηση οφείλεται σε αντίδραση στις δηλώσεις του Βρετανού υπουργού Οικονομικών Τζον Οζμπορν, ότι εάν αποσχιστεί η Σκωτία, δεν θα μπορεί να χρησιμοποιεί τη λίρα. Με τον ίδιο τρόπο, η άρνηση της Μαδρίτης να επιτρέψει δημοψήφισμα στην Καταλωνία μπορεί να εντείνει ακόμη περισσότερο τα πάθη. Με τον δικό της τρόπο η κάθε μία, οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και της Ισπανίας παίζουν σκληρό παιχνίδι. Και φαίνεται να έχουν τις Βρυξέλλες με το μέρος τους.

 
Οσα τραύματα και αν έχει υποστεί το όραμα της Ενωσης από την κρίση και από λανθασμένες κινήσεις, η παραμονή ή η ένταξη στην Ε.Ε. παραμένει ο στόχος όλων των λαών της περιοχής. Ας μην το ξεχνούν όσοι έχουν την τύχη της χώρας τους και της Ενωσης στα χέρια τους.