Οι εξελίξεις των τελευταίων τριών μηνών στην
Ουκρανία με έχουν αφήσει άναυδο. Τόσοι πολλοί να κάνουν τόσα πολλά για
να φέρουν τη χώρα στο χείλος του γκρεμού. Ακόμη και αν εξελισσόταν ένα
καλά οργανωμένο σχέδιο, την αρτιότητα χειρισμών και την
αποτελεσματικότητα των μεθόδων θα τη ζήλευαν και οι ίδιοι οι εμπνευστές
του.
Ας ξεκινήσουμε από τον Γιαννουκόβιτς. Ένας επαρχιώτης πολιτικός, περιορισμένων δυνατοτήτων, κλήθηκε (και με ευθύνη του ρωσικού παράγοντα που δεν συνειδητοποίησε από το 2004 την ανικανότητά του) να διαχειριστεί μία σοβούσα οικονομική κρίση, την οποία κληρονόμησε από το πλήρως αποτυχημένο δίδυμο Γιούσενκο-Τιμοσένκο. Ποτέ δεν κατάφερε να εμπνεύσει ούτε καν τους υποστηρικτές του, ενώ στην κρίση που ξέσπασε έκανε τις χειρότερες δυνατές επιλογές, ώσπου σύρθηκε στην απόλυτη απαξίωση από φίλους και αντιπάλους. Πλέον, θεωρείται καμένο χαρτί και η εναπομείνασα δυναμική του περιορίζεται σε κάποιες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας.
Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, επίσης, περιορισμένου βεληνεκούς, δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Και το χειρότερο δεν κατάφεραν να ελέγξουν την «πλατεία», με αποτέλεσμα να αναγκαστούν άρον-άρον να αποσυρθούν από τη συμφωνία που υπέγραψαν την Παρασκευή το απόγευμα με τον Γιαννουκόβιτς, στον απόηχο των γουχαϊσμάτων, όταν την ανακοίνωσαν στους συγκεντρωμένους. Αρκέστηκαν στην εξασφάλιση διεθνούς υποστήριξης που κάποιες χώρες, προεξεχούσης της Γερμανίας (συνεπικουρούμενη από την Πολωνία) και με τις ΗΠΑ σε δεύτερο πλάνο –τουλάχιστον δημόσια- την προσέφεραν απλόχερα, και δεν κατάφεραν ή δεν θέλησαν να απομονώσουν τα ριζοσπαστικά στοιχεία μίας ακροδεξιάς, εθνικιστικής φράξιας, τα οποία όχι μόνο παρεισέφρησαν αλλά έδιναν και τον τόνο των βιαιοτήτων και των αιτημάτων.
Το οξύμωρο είναι πως αν δεν βρίσκονταν αυτοί στην «πλατεία», να δίνουν μάχες σώμα με σώμα με τις αστυνομικές δυνάμεις (πολλές φορές προκαλώντας την αστυνομική βία για να καταγγέλεται κατόπιν το καθεστώς) και αν δεν τορπίλιζαν την περασμένη Τετάρτη τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός (αυτοί φέρονται να αγκυροβόλησαν τους ελεύθερους σκοπευτές που σκόρπισαν τον τρόμο), τότε τα αιτήματα της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης δεν θα είχαν εκπληρωθεί. Κοντολογίς, η Ουκρανία (ή μέρος αυτής) ενδεχομένως να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη εξαιτίας κυρίως των παραστρατιωτικών οργανώσεων που ουδεμία σχέση έχουν με αυτή.
Αλλά στην μακιαβελική αντίληψη, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, εξ’ου και η απροθυμία ευρωπαϊκών χωρών να καταδικάσουν ομάδες και αντιλήψεις που απέχουν παρασάγγας από τα ευρωπαϊκά ιδανικά, αλλά ως εργαλεία ήταν πιο αποτελεσματικά από τους μετριοπαθέστερους και χαμηλής εμβέλειας ηγέτες της αντιπολίτευσης.
Η δε ανάσυρση της Τιμοσένκο από την ναφθαλίνη περισσότερο παραπέμπει στο ρητό πως η ιστορία ενίοτε επαναλαμβάνεται ως φάρσα.
Ποιά είναι, όμως, η Γιούλια Τιμοσένκο, το σύμβολο της αντίστασης, χάριν της ηρωποίησής της ως απότοκο της άδικης φυλάκισης της;
Η σύζυγος ενός Ουκρανού ολιγάρχη, με τον οποίο τα δύσκολα και ασύδοτα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας έκαναν τεράστια περιουσία, κεφαλαιοποιώντας εν συνεχεία τις υψηλές διασυνδέσεις τους για να αποκτήσουν πρόσβαση σε εύκολο και κρατικοδίαιτο χρήμα.
Η ίδια ελέγχεται για μία σειρά έκνομων δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων το «καπέλο» που η δική της εταιρεία φυσικού αερίου ανάγκαζε τις κρατικές εταιρείες να πληρώνουν για να αγοράζουν ρωσικό αέριο μέσω αυτής και όχι απευθείας από τη Ρωσία. Η τελευταία, αν χρειαστεί, είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσει τα στοιχεία που πιθανότατα έχει σε βάρος της Ουκρανής πολιτικού.
Δείγμα δε της συνέπειάς της, είναι πως ενώ υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία της φιλοδυτικής/φιλοαμερικανικής «πορτοκαλί επανάστασης» του 2004, η οποία άφησε πίσω της περισσότερη διαφθορά από ό,τι παρέλαβε και έφτασε την ουκρανική οικονομία στο χείλος του γκρεμού, στράφηκε προς τη Ρωσία για να διασωθεί όταν συνειδητοποίησε πως εξέπνεε ο πολιτικός της χρόνος.
Ο παράγων Ρωσία δεν έχει ακόμη πει την τελευταία του λέξη. Αντιθέτως, περιμένει όλες τις πλευρές να εκδηλωθούν προκειμένου αυτή να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων όταν η κατάσταση αρχίζει να ξεκαθαρίζει. Μάλιστα, η υπονόμευση της συμφωνίας με ευθύνη της αντιπολίτευσης, γεγονός που συνεπάγεται ότι πλέον καμία πλευρά δεν δεσμεύεται από αυτή, όχι μόνο δικαίωσε τις ενστάσεις της Μόσχας για το περιεχόμενό της, αλλά τρόπον τινά την απελευθερώνει για να πράξει αυτά που θεωρεί ότι θα την κατοχυρώσουν έναντι δυσμενών για τα συμφέροντα της εξελίξεων.
Τα κυριότερα εργαλεία της είναι η αυξομείωση της τιμής φυσικού αερίου, οι δυνατότητες κάλυψης του χρηματοδοτικού κενού που μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2014 θα ξεπεράσει τα 10-12 δισ. $ (την ίδια στιγμή που η ΕΕ προσέφερε τον περασμένο Νοέμβριο ως δέλεαρ για τη συμφωνία σύνδεσης 600 εκατ. €), η απόσυρση κεφαλαίων/επενδύσεων, οι ρωσικοί ναύσταθμοι στην Μαύρη Θάλασσα, και τέλος οι στενοί δεσμοί με το μεγαλύτερο κομμάτι της ανατολικής Ουκρανίας.
Ένα είναι σίγουρο: χάριν της στρατηγικής σημασίας της Ουκρανίας, η Μόσχα δεν θα καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια.
Ο εσωτερικός διχασμός –το μέγεθος του οποίου δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε- η χαλαρή εθνική συνείδηση σε συνάρτηση με τις ιστορικές καταβολές και διασυνδέσεις των αντιμαχόμενων πλευρών με δύο διαφορετικούς κόσμους, που σημαίνει πως πολλοί Ουκρανοί δεν θα κόπτονταν σε περίπτωσης απόσχισης των περιοχών τους, εφόσον αισθάνονται «φυλακισμένοι» σε ένα σώμα που δεν τους εκφράζει, το γεγονός ότι η ουκρανική οικονομία βρίσκεται μπροστά στο φάσμα της χρεοκοπίας με τη διαφθορά να κυριαρχεί επί των αδύναμων θεσμών, η απροθυμία καθολικής αποδοχής της όποιας κυβέρνησης και προέδρου, ανεξάρτητα αν έχουν νομιμοποιηθεί μέσα από εκλογές, οι πολιτικοί νάνοι που διαχειρίζονται τις τύχες της χώρας, ευεπίφοροι σε έξωθεν πιέσεις για να διασφαλίσουν την πολιτική τους επιβίωση, καθώς και η εν πολλοίς ανεύθυνη στάση των διεθνών δρώντων, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται στην κρίση με αποκλειστικό γνώμονα τα στενά τους συμφέροντα, συνιστούν ένα εκρηκτικό μείγμα, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα «ατύχημα» που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο διαμελισμό της χώρας.
Παρότι σχεδόν όλοι αποκηρρύσουν αυτή την προοπτική, κάνουν ελάχιστα για να την αποφύγουν, εκμηδενίζοντας το χρόνο και τις πιθανότητες για τον αναγκαίο λειτουργικό συμβιβασμό.
Αυτοί, που πρέπει να αποτρέψουν τον κατακερματισμό της χώρας είναι οι ίδιοι οι Ουκρανοί, δεν είμαι, ωστόσο, καθόλου βέβαιος ότι υπό τις παρούσες συνθήκες σημαντικό μέρος αυτών το επιθυμεί…
Ας ξεκινήσουμε από τον Γιαννουκόβιτς. Ένας επαρχιώτης πολιτικός, περιορισμένων δυνατοτήτων, κλήθηκε (και με ευθύνη του ρωσικού παράγοντα που δεν συνειδητοποίησε από το 2004 την ανικανότητά του) να διαχειριστεί μία σοβούσα οικονομική κρίση, την οποία κληρονόμησε από το πλήρως αποτυχημένο δίδυμο Γιούσενκο-Τιμοσένκο. Ποτέ δεν κατάφερε να εμπνεύσει ούτε καν τους υποστηρικτές του, ενώ στην κρίση που ξέσπασε έκανε τις χειρότερες δυνατές επιλογές, ώσπου σύρθηκε στην απόλυτη απαξίωση από φίλους και αντιπάλους. Πλέον, θεωρείται καμένο χαρτί και η εναπομείνασα δυναμική του περιορίζεται σε κάποιες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας.
Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, επίσης, περιορισμένου βεληνεκούς, δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων. Και το χειρότερο δεν κατάφεραν να ελέγξουν την «πλατεία», με αποτέλεσμα να αναγκαστούν άρον-άρον να αποσυρθούν από τη συμφωνία που υπέγραψαν την Παρασκευή το απόγευμα με τον Γιαννουκόβιτς, στον απόηχο των γουχαϊσμάτων, όταν την ανακοίνωσαν στους συγκεντρωμένους. Αρκέστηκαν στην εξασφάλιση διεθνούς υποστήριξης που κάποιες χώρες, προεξεχούσης της Γερμανίας (συνεπικουρούμενη από την Πολωνία) και με τις ΗΠΑ σε δεύτερο πλάνο –τουλάχιστον δημόσια- την προσέφεραν απλόχερα, και δεν κατάφεραν ή δεν θέλησαν να απομονώσουν τα ριζοσπαστικά στοιχεία μίας ακροδεξιάς, εθνικιστικής φράξιας, τα οποία όχι μόνο παρεισέφρησαν αλλά έδιναν και τον τόνο των βιαιοτήτων και των αιτημάτων.
Το οξύμωρο είναι πως αν δεν βρίσκονταν αυτοί στην «πλατεία», να δίνουν μάχες σώμα με σώμα με τις αστυνομικές δυνάμεις (πολλές φορές προκαλώντας την αστυνομική βία για να καταγγέλεται κατόπιν το καθεστώς) και αν δεν τορπίλιζαν την περασμένη Τετάρτη τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός (αυτοί φέρονται να αγκυροβόλησαν τους ελεύθερους σκοπευτές που σκόρπισαν τον τρόμο), τότε τα αιτήματα της φιλοευρωπαϊκής αντιπολίτευσης δεν θα είχαν εκπληρωθεί. Κοντολογίς, η Ουκρανία (ή μέρος αυτής) ενδεχομένως να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη εξαιτίας κυρίως των παραστρατιωτικών οργανώσεων που ουδεμία σχέση έχουν με αυτή.
Αλλά στην μακιαβελική αντίληψη, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, εξ’ου και η απροθυμία ευρωπαϊκών χωρών να καταδικάσουν ομάδες και αντιλήψεις που απέχουν παρασάγγας από τα ευρωπαϊκά ιδανικά, αλλά ως εργαλεία ήταν πιο αποτελεσματικά από τους μετριοπαθέστερους και χαμηλής εμβέλειας ηγέτες της αντιπολίτευσης.
Η δε ανάσυρση της Τιμοσένκο από την ναφθαλίνη περισσότερο παραπέμπει στο ρητό πως η ιστορία ενίοτε επαναλαμβάνεται ως φάρσα.
Ποιά είναι, όμως, η Γιούλια Τιμοσένκο, το σύμβολο της αντίστασης, χάριν της ηρωποίησής της ως απότοκο της άδικης φυλάκισης της;
Η σύζυγος ενός Ουκρανού ολιγάρχη, με τον οποίο τα δύσκολα και ασύδοτα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας έκαναν τεράστια περιουσία, κεφαλαιοποιώντας εν συνεχεία τις υψηλές διασυνδέσεις τους για να αποκτήσουν πρόσβαση σε εύκολο και κρατικοδίαιτο χρήμα.
Η ίδια ελέγχεται για μία σειρά έκνομων δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων το «καπέλο» που η δική της εταιρεία φυσικού αερίου ανάγκαζε τις κρατικές εταιρείες να πληρώνουν για να αγοράζουν ρωσικό αέριο μέσω αυτής και όχι απευθείας από τη Ρωσία. Η τελευταία, αν χρειαστεί, είναι βέβαιο ότι θα χρησιμοποιήσει τα στοιχεία που πιθανότατα έχει σε βάρος της Ουκρανής πολιτικού.
Δείγμα δε της συνέπειάς της, είναι πως ενώ υπήρξε ηγετική φυσιογνωμία της φιλοδυτικής/φιλοαμερικανικής «πορτοκαλί επανάστασης» του 2004, η οποία άφησε πίσω της περισσότερη διαφθορά από ό,τι παρέλαβε και έφτασε την ουκρανική οικονομία στο χείλος του γκρεμού, στράφηκε προς τη Ρωσία για να διασωθεί όταν συνειδητοποίησε πως εξέπνεε ο πολιτικός της χρόνος.
Ο παράγων Ρωσία δεν έχει ακόμη πει την τελευταία του λέξη. Αντιθέτως, περιμένει όλες τις πλευρές να εκδηλωθούν προκειμένου αυτή να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων όταν η κατάσταση αρχίζει να ξεκαθαρίζει. Μάλιστα, η υπονόμευση της συμφωνίας με ευθύνη της αντιπολίτευσης, γεγονός που συνεπάγεται ότι πλέον καμία πλευρά δεν δεσμεύεται από αυτή, όχι μόνο δικαίωσε τις ενστάσεις της Μόσχας για το περιεχόμενό της, αλλά τρόπον τινά την απελευθερώνει για να πράξει αυτά που θεωρεί ότι θα την κατοχυρώσουν έναντι δυσμενών για τα συμφέροντα της εξελίξεων.
Τα κυριότερα εργαλεία της είναι η αυξομείωση της τιμής φυσικού αερίου, οι δυνατότητες κάλυψης του χρηματοδοτικού κενού που μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2014 θα ξεπεράσει τα 10-12 δισ. $ (την ίδια στιγμή που η ΕΕ προσέφερε τον περασμένο Νοέμβριο ως δέλεαρ για τη συμφωνία σύνδεσης 600 εκατ. €), η απόσυρση κεφαλαίων/επενδύσεων, οι ρωσικοί ναύσταθμοι στην Μαύρη Θάλασσα, και τέλος οι στενοί δεσμοί με το μεγαλύτερο κομμάτι της ανατολικής Ουκρανίας.
Ένα είναι σίγουρο: χάριν της στρατηγικής σημασίας της Ουκρανίας, η Μόσχα δεν θα καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια.
Ο εσωτερικός διχασμός –το μέγεθος του οποίου δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε- η χαλαρή εθνική συνείδηση σε συνάρτηση με τις ιστορικές καταβολές και διασυνδέσεις των αντιμαχόμενων πλευρών με δύο διαφορετικούς κόσμους, που σημαίνει πως πολλοί Ουκρανοί δεν θα κόπτονταν σε περίπτωσης απόσχισης των περιοχών τους, εφόσον αισθάνονται «φυλακισμένοι» σε ένα σώμα που δεν τους εκφράζει, το γεγονός ότι η ουκρανική οικονομία βρίσκεται μπροστά στο φάσμα της χρεοκοπίας με τη διαφθορά να κυριαρχεί επί των αδύναμων θεσμών, η απροθυμία καθολικής αποδοχής της όποιας κυβέρνησης και προέδρου, ανεξάρτητα αν έχουν νομιμοποιηθεί μέσα από εκλογές, οι πολιτικοί νάνοι που διαχειρίζονται τις τύχες της χώρας, ευεπίφοροι σε έξωθεν πιέσεις για να διασφαλίσουν την πολιτική τους επιβίωση, καθώς και η εν πολλοίς ανεύθυνη στάση των διεθνών δρώντων, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται στην κρίση με αποκλειστικό γνώμονα τα στενά τους συμφέροντα, συνιστούν ένα εκρηκτικό μείγμα, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για ένα «ατύχημα» που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο διαμελισμό της χώρας.
Παρότι σχεδόν όλοι αποκηρρύσουν αυτή την προοπτική, κάνουν ελάχιστα για να την αποφύγουν, εκμηδενίζοντας το χρόνο και τις πιθανότητες για τον αναγκαίο λειτουργικό συμβιβασμό.
Αυτοί, που πρέπει να αποτρέψουν τον κατακερματισμό της χώρας είναι οι ίδιοι οι Ουκρανοί, δεν είμαι, ωστόσο, καθόλου βέβαιος ότι υπό τις παρούσες συνθήκες σημαντικό μέρος αυτών το επιθυμεί…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου