ΤΟΥΡΚΙΑ: Εκδημοκρατισμός ή Πουτινοποίηση?

Του Νικου Κωνστανταρα

Εδώ και μερικά χρόνια, με την ανάδυση της Τουρκίας, αναλυτές της γειτονικής χώρας αναρωτιούνταν αν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα εξακολουθούσε στον δρόμο του εκδημοκρατισμού ή αν θα ενέδιδε στον πειρασμό να καταχραστεί τη μεγάλη δημοτικότητά του, ώστε να μιμηθεί τον απόλυτο άρχοντα της Ρωσίας, τον Βλαντιμίρ Πούτιν.  

«Εκδημοκρατισμός ή Πουτινοποίηση;» ήταν το ερώτημα. 

Οι τελευταίοι μήνες έδειξαν ότι υπάρχει και τρίτος δρόμος: Με τις συγκρουσιακές κινήσεις του, ο Τούρκος πρωθυπουργός έχει δείξει ότι όταν ένας ηγέτης ξεφεύγει από τον δρόμο του εκδημοκρατισμού, αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως και την ενίσχυσή του – μπορεί να οδηγήσει στην αποδυνάμωση και την απομόνωση.

Ο Ερντογάν σφράγισε την εποχή του και είδε την επιρροή της Τουρκίας να ξεπερνάει τα σύνορά της χάρη σε μια συναινετική πολιτική που αναγκάστηκε να υιοθετήσει τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του.  

Λόγω μεγάλης οικονομικής κρίσης, ο Ερντογάν εφάρμοσε με ευλάβεια το πρόγραμμα που είχε καταρτιστεί από προηγούμενη κυβέρνηση· υιοθέτησε τη διαδικασία εκδημοκρατισμού, που ήταν σημαία του κοσμικού καθεστώτος, και με αυτόν τον τρόπο οδήγησε την Τουρκία προς την Ε.Ε. και, εφαρμόζοντας το δικό τους πρόγραμμα, «αφόπλισε» το «βαθύ» κράτος των στρατηγών και δικαστών· πάνω, απ’ όλα, όμως, απέφυγε ακραίες πολιτικές και θρησκευτικές θέσεις, που θα προκαλούσαν την αντίδραση της κοσμικής ελίτ της χώρας.

Για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, τα τελευταία 20 χρόνια ο Ερντογάν συνεργαζόταν στενά με τον μετριοπαθή θρησκευτικό στοχαστή Φετουλάχ Γκιουλέν. Ο Γκιουλέν, ο οποίος ζει αυτοεξόριστος στις ΗΠΑ, έχει ιδρύσει εκατοντάδες θρησκευτικά σχολεία ανά τον κόσμο και εκπροσωπεί μια «ήπια» μορφή του Ισλάμ, ασκώντας μεγάλη επιρροή εντός και εκτός Τουρκίας.  

Ανθρωποι κοντά στον Γκιουλέν λένε πως οι σχέσεις του με τον Ερντογάν διαταράχτηκαν όταν ο πρωθυπουργός άρχισε να συγκρούεται σκληρά με το Ισραήλ για το παλαιστινιακό ζήτημα. (Το Κίνημα Γκιουλέν στήριζε τους Παλαιστινίους αθόρυβα για πολλά χρόνια.)

Ο,τι και αν προκάλεσε τη ρήξη, γεγονός είναι ότι, εδώ και καιρό, ο Τούρκος πρωθυπουργός εγκατέλειψε τις προσεκτικές, συναινετικές κινήσεις των προηγούμενων χρόνων· ενώ θριάμβευσε επί των εχθρών του στο κοσμικό καθεστώς και στον στρατό, τελευταίως συμπεριφερόταν με μια αλαζονεία που οδήγησε σε σειρά συγκρούσεων με διάφορα τμήματα του πληθυσμού. Σε κάθε μάχη, με τη στήριξη μεγάλης μάζας ψηφοφόρων, ο Ερντογάν βγήκε νικητής. Η σύγκρουση με τον Γκιουλέν, όμως, είναι εντός των τειχών: δεν μπορεί παρά να πλήξει βαθύτατα τον Ερντογάν και την ενότητα του κόμματός του.

Την ίδια ώρα που ο Πούτιν αποδεικνύει την απόλυτη κυριαρχία του, επιδεικνύοντας μεγαλοψυχία προς τους φυλακισμένους αντιπάλους του, ο Ερντογάν ωρύεται εναντίον των πρώην συμμάχων του, από τον Γκιουλέν έως τις ΗΠΑ, και συσπειρώνει εχθρούς.  

Εχοντας επιτύχει τόσα για τη χώρα του, έχοντας διανύσει τόσο δρόμο, ο Ερντογάν ξέχασε ότι η δύναμή του ήταν η δίψα του λαού για δημοκρατία και δικαιοσύνη, όχι μόνο για ανάπτυξη. Αυτή η ανάγκη είναι ισχυρότερη απ’ οποιονδήποτε ηγέτη που θα την αγνοήσει. 

Θα το μάθει και ο Πούτιν. Κάποια μέρα.