ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Το ελληνικό ενεργειακό δόγμα

Του Θανου Π. Ντοκου

Γενικού διευθυντή του ΕΛΙΑΜΕΠ

Οι θετικές εξελίξεις όσον αφορά τον αγωγό ΤΑΡ και η γενικότερη κινητικότητα στον τομέα της ενέργειας υπό τον συντονισμό του ικανού και αποτελεσματικού υπουργού Ενέργειας έχουν καταστήσει αναγκαία τη διαμόρφωση ενός «ενεργειακού δόγματος» που θα συμπυκνώνει την ελληνική στρατηγική σε ένα ζήτημα ανερχόμενης σημασίας. Αν και η επεξεργασία δεν έχει ολοκληρωθεί, μπορεί κανείς να διακρίνει ορισμένες βασικές αρχές:

1. Μέσω κάθετων αγωγών (interconnectors), η Ελλάδα θα επιδιώξει να συμβάλλει στην ενεργειακή ασφάλεια γειτονικών χωρών όπως η Βουλγαρία, ενώ όσον αφορά τις σχέσεις με τη Ρωσία, θα παραμείνει ανοιχτή σε προτάσεις συνεργασίας για τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ ή άλλες ιδέες.

2. Στον χώρο της Αν. Μεσογείου, η Ελλάδα δεν είναι προς το παρόν κεντρικός παίκτης. Ενδιαφέρεται, όμως, έντονα για την περαιτέρω οικοδόμηση μιας τριμερούς στρατηγικής σχέσης με το Ισραήλ και την Κύπρο. Για τη μεταφορά του ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου προτιμά τη λύση ενός αγωγού προς την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα. Εφόσον προκριθεί η λύση του υγροποιημένου αερίου (LNG) ενδιαφέρεται για τον ρόλο του διαμετακομιστή μέσω των ελληνικών εταιρειών που έχουν κατασκευάσει πλοία μεταφοράς, ενώ προβάλλει και τον ρόλο της Ρεβυθούσας ή ανάλογης εγκατάστασης στη Βόρεια Ελλάδα.

3. Εχοντας ανάγκη από ηρεμία στα εξωτερικά μέτωπα για να διαχειριστεί την οικονομική κρίση, θα αποφύγει τη δημιουργία έντασης με την Τουρκία. Θα αξιοποιήσει, ωστόσο, κάθε δυνατότητα που της δίδει το διεθνές δίκαιο της θάλασσας για την επίλυση διαφορών, διεξάγοντας συνομιλίες με γειτονικές χώρες, όπως η Ιταλία, η Αλβανία και η Αίγυπτος. Αναμφίβολα θα έρθει και η σειρά της Τουρκίας μέσω της διαδικασίας των διερευνητικών επαφών. Ταυτόχρονα προωθείται η έννοια των ευρωπαϊκών θαλασσίων ζωνών (επιδίωξη περιορισμένης -κυρίως συμβολικής- αλλά πάντως όχι μηδενικής αξίας). Εφόσον δεν καταστεί δυνατή η οριοθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων θα πρέπει να επιδιωχθεί μια συμφωνία προσφυγής σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα.

4. Στο μέτωπο της εκμετάλλευσης κοιτασμάτων, η αρχή θα γίνει με το Ιόνιο και αιχμή του δόρατος τις εταιρείες Energean και ΕΛΠΕ. Είναι απαραίτητη η αποφυγή υψηλών προσδοκιών που δεν στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα, αλλά εφόσον οι έρευνες επιβεβαιώσουν την ύπαρξη σημαντικών κοιτασμάτων, το παιχνίδι αλλάζει. Η Ελλάδα θα μπει ενεργά στο παιγνίδι της εκμετάλλευσης, οικοδομώντας συμμαχίες με σημαντικές εταιρείες και χώρες, αξιοποιώντας τα δικαιώματά της σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και προσπαθώντας στο μέτρο του δυνατού για λύσεις αμοιβαίου οφέλους. Τυχόν αμφισβήτηση ξεκάθαρων ελληνικών δικαιωμάτων θα προκαλέσει σημαντική ένταση, αφού καμία ελληνική κυβέρνηση, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού, δεν θα μπορέσει να αποκλίνει από μια στρατηγική ενεργού εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων. 

Η περαιτέρω επεξεργασία του ενεργειακού δόγματος από τα αρμόδια θεσμικά όργανα θα είναι πολλαπλά χρήσιμη τόσο για τον συντονισμό των εμπλεκομένων υπηρεσιών, όσο και την επιβοήθηση των πολιτικών ηγεσιών που θα κληθούν να διαχειριστούν ένα ακανθώδες ζήτημα.