ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ: Στον γρίφο του Καΐρου η λύση για την ελληνική ΑΟΖ

Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ

Προσπάθεια για μερική οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών σε διμερές επίπεδο με τους γείτονές μας (εκτός Τουρκίας) έχει ξεκινήσει η Αθήνα, με στόχο όχι μόνο την αποσαφήνιση των περιοχών που η χώρα μας μπορεί να ασκήσει κυριαρχικά και διοικητικά δικαιώματα, αλλά κυρίως για να διαμορφωθεί μια κρίσιμη διπλωματική μάζα στην οποία θα κυριαρχεί ο σεβασμός και η αποδοχή «επί χάρτου» των διατάξεων της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Μια εξέλιξη που θα είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς θα δημιουργεί διαπραγματευτικό κεκτημένο στην Ανατολική Μεσόγειο και θέτει πρακτικά και εθιμικά συγκεκριμένο πλαίσιο για τις συνομιλίες, εάν και όποτε ξεκινήσουν με την Τουρκία, η οποία υποστηρίζει ότι στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να εφαρμοσθούν οι κανόνες του Δικαίου της Θάλασσας.

Τις προσεχείς εβδομάδες αναμένονται οι πρώτες προκαταρκτικές επαφές και συνομιλίες με την Αλβανία και την Αίγυπτο, που είναι κρίσιμες για την όλη διαδικασία, καθώς και με τις δυο χώρες έχουν προκύψει εμπόδια πίσω από τα οποία βρίσκεται η Τουρκία.

Ιδιαίτερα περίπλοκη και ακανθώδης έχει αποδειχθεί η συζήτηση με τους Αιγύπτιους για το θέμα των θαλασσίων ζωνών. Μια διαδικασία η οποία έχει ξεκινήσει πριν από σχεδόν επτά χρόνια και έχει περάσει από μεγάλα σκαμπανεβάσματα.

Η προσπάθεια της Αθήνας τώρα έγκειται κυρίως στην επανάληψη της προσήλωσης των δύο χωρών στις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας και η απόσυρση εκ μέρους του Καΐρου θέσεων που υιοθέτησαν οι δυο προηγούμενες κυβερνήσεις και αντανακλούσαν απολύτως τις τουρκικές θέσεις, τόσο για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών όσο και την ακύρωση της επήρειας του Καστελόριζου σε θαλάσσιες ζώνες πέραν των χωρικών υδάτων του.

Το Κάιρο στη διάρκεια των συνομιλιών ήδη από το 2007, αν και είχε αποδεχθεί την αρχή της μέσης γραμμής, εξέφρασε προς την ελληνική αντιπροσωπεία την εκτίμηση ότι η χάραξη της μέσης γραμμής μπορεί να μην οδηγεί σε δίκαιο αποτέλεσμα όπως επιτάσσει το Δίκαιο της Θάλασσας και έθεσε το ερώτημα «πώς είναι δυνατόν ένα νησί μικρό όσο το Καστελόριζο να έχει πλήρη επήρεια».

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Εθνους της Κυριακής», ήδη από τη συνάντηση του Φεβρουαρίου του 2007 η ελληνική πλευρά επέδωσε χάρτη στον πρέσβη της Αιγύπτου, που καθόριζε την προς οριοθέτηση περιοχή, μεταξύ του τριεθνούς ορίου με τη Λιβύη από Δυτικά μέχρι του τριεθνούς ορίου με την Κύπρο προς Ανατολάς, ώστε να περιλαμβάνεται και όλη η ζώνη επήρειας του Καστελόριζου.

Στον τελευταίο γύρο διαπραγματεύσεων (22 Ιουνίου 2009) η ελληνική πλευρά βρέθηκε προ δυσάρεστης εκπλήξεως όταν η αιγυπτιακή πλευρά απάντησε με άλλη πρόταση, η οποία υιοθετούσε τις τουρκικές διεκδικήσεις στην περιοχή. Στις αλλαγές που παρουσίασε επί του ελληνικού χάρτη η αιγυπτιακή αντιπροσωπεία περιόριζε την προς οριοθέτηση ζώνη κατά το 1/3, επιδιώκοντας «την εξαίρεση από την οριοθέτηση περιοχών για τις οποίες προβάλλει δικαιώματα η Τουρκία».

Η αιγυπτιακή αυτή θέση απορρίφθηκε κατηγορηματικά από την Αθήνα και ουσιαστικά από τότε πάγωσαν οι διαπραγματεύσεις.

Στη συνάντηση εμπειρογνωμόνων που έγινε τον Μάρτιο του 2012, απλώς συμφωνήθηκε να υπάρχει στο πλαίσιο μιας Συμφωνίας Κυρίων ο σεβασμός της μέσης γραμμής ως προσωρινού θαλάσσιου ορίου μεταξύ των δύο χωρών.

 Ωστόσο, η αρνητική στάση της Αιγύπτου έναντι της Ελλάδας συνεχίστηκε και το νέο μεγάλο σοκ ήταν στη διάρκεια της επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών της προηγούμενης αιγυπτιακής κυβέρνησης Καμελ Αμρ τον Ιούνιο (2013) στην Αθήνα, όταν στη διάρκεια της κατ' ιδίαν συνάντησής του με τον Δ. Αβραμόπουλο, πρότεινε να πραγματοποιηθεί τριμερής συνάντηση Ελλάδας - Αιγύπτου και Τουρκίας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, θέση που ασπάζεται πλήρως τις τουρκικές διεκδικήσεις. Η πρόταση φυσικά απορρίφθηκε με έντονο τρόπο.

Η ανατροπή της κυβέρνησης Μόρσι και η χείρα βοηθείας που έτεινε η Αθήνα και η Λευκωσία στη μεταβατική κυβέρνηση της Αιγύπτου δημιούργησε αισιοδοξία για διαφορετική αντιμετώπιση του ζητήματος από το Κάιρο.

Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας μας όμως, έχει προκύψει ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα, με την Αίγυπτο να εποφθαλμιά μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νοτίως της Κρήτης, το οποίο... συμπτωματικά είναι το μοναδικό μέρος ολόκληρης της περιοχής που έχουν πραγματοποιηθεί δισδιάστατες σεισμικές έρευνες από την εταιρεία TGS (Σεπτέμβριος του 2001 - Απρίλιος του 2002) με το σκάφος TGS NOPEC. Και ήδη στην περιοχή αυτή η Αίγυπτος από το 2012 έχει προκηρύξει διαγωνισμό παραχώρησης αδειών για πετρελαϊκές έρευνες.

Η Αθήνα. σύμφωνα με πληροφορίες, εκτός των πολιτικών διαβουλεύσεων που αναμένεται να γίνουν τις προσεχείς ημέρες, περιμένει τώρα την ανταπόκριση του Καΐρου στο αίτημα για σύγκληση τεχνικών επιτροπών εμπειρογνωμόνων ώστε να λυθεί και το ζήτημα που έχει προκύψει με την επικάλυψη που επιχειρήθηκε από την Αίγυπτο επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

ΔΥΣΤΟΚΙΑ ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΤΙΡΑΝΑ Πίσω από το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας του κρύβεται ο Εντι Ράμα

Και με την Αλβανία η υπόθεση είναι αρκετά περίπλοκη καθώς ο νυν πρωθυπουργός Εντι Ράμα είχε αναλάβει την πρωτοβουλία για την παραπομπή της Συμφωνίας οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας (που είχαν υπογράψει μάλιστα οι δύο κυβερνήσεις) στο Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας που οδήγησε τελικά στην ακύρωση της Συμφωνίας.

Τώρα ο κ. Ράμα εμφανίζεται (τουλάχιστον όπως ανεπισήμως ανέφερε στον κ. Βενιζέλο) έτοιμος να συζητήσει το θέμα της Συμφωνίας με την Ελλάδα, με την επισήμανση όμως ότι αυτό θα γίνει στο πλαίσιο της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας.

Οι εκτιμήσεις της Αθήνας, όταν υπήρξε η καταγγελία της Συμφωνίας, ήταν ότι δεν είναι άσχετη με τις στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει και ο ίδιος ο κ. Ράμα με την κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία ήθελε να αποτρέψει την επίτευξη συμφωνίας της Ελλάδας με οποιαδήποτε γειτονική χώρα της που θα δεχόταν ως βάση τις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας.

Τώρα μένει να αποδειχθούν οι «αγαθές» προθέσεις του κ. Ράμα και αυτό θα πρέπει να γίνει σύντομα, μια και ο ίδιος ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών Ευ. Βενιζέλος διευκρίνισε ότι θα υπάρξει συνάντηση τεχνικών επιτροπών πριν από την επίσκεψη Παπούλια στα Τίρανα, τον Νοέμβριο. Διπλωματικές πηγές άφηναν να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξουν ρυθμίσεις επί τους εδάφους (με μικρές μετακινήσεις της οριογραμμής σε σχέση με την επήρεια βραχονησίδων αλλά και το κλείσιμο κόλπων, όπως αυτός της Κέρκυρας) αλλά το σημαντικό θα είναι η καταγραφή και αποτύπωση στο κείμενο της Συμφωνίας των αρχών του Δικαίου της Θάλασσας.