ΕΠΟΣ ΤΟΥ 40 και ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΙΆΡΙΚΗ ΜΠΑΝΑΝΙΑ: Η αληθινή διανόηση είναι εθνική

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΛΙΑΚΟΥ

«Είναι δύο εβδομάδες τώρα που μ’ ένα τελεσίγραφο, μοναδικό στα διπλωματικά χρονικά των εθνών, για το περιεχόμενο, την ώρα και τον τρόπο που το παρουσίασαν, η Ιταλία κάλεσε την Ελλάδα να της παραδώσει τα εδάφη της, ν’ αρνηθεί την ελευθερία της και να κατασπιλώσει την τιμή της. Οι Έλληνες δώσαμε, στην ιταμή αυτή αξίωση της φασιστικής βίας, την απάντηση που επέβαλαν τριών χιλιάδων ετών παραδόσεις, χαραγμένες βαθειά στην ψυχή μας, αλλά και γραμμένες στην τελευταία γωνιά της ιερής μας γης, με το αίμα των μεγαλυτέρων ηρώων της ανθρώπινης ιστορίας. Κι αυτή την στιγμή, κοντά στο ρεύμα του Θυάμιδος και στις χιονισμένες πλαγιές της Πίνδου και των μακεδονικών βουνών, πολεμούμε, τις περισσότερες φορές με τη λόγχη, αποφασισμένοι να νικήσουμε ή να πεθάνουμε μέχρις ενός.  

Σ’ αυτόν τον άνισο και σκληρότατο, αλλά και πεισματώδη αγώνα, που κάνει το λυσσασμένο επιδρομέα να ξεσπάζει κατά των γυναικών, των γερόντων και των παιδιών, να καίει, να σκοτώνει, ν’ ακρωτηριάζει, να διαμελίζει τους πληθυσμούς στις ανοχύρωτες κι άμαχες πόλεις μας και στα ειρηνικά χωριά μας, έχουμε το αίσθημα, ότι δεν υπερασπιζόμαστε δική μας μόνον υπόθεση: ότι αγωνιζόμαστε για τη σωτηρία όλων εκείνων των υψηλών αξιών που αποτελούν τον πνευματικό και ηθικό πολιτισμό, την πολύτιμη παρακαταθήκη που κληροδότησαν στην ανθρωπότητα οι δοξασμένοι μας πρόγονοι και που σήμερα βλέπουμε ν’ απειλούνται από το κύμα της βαρβαρότητος και της βίας. 

Ακριβώς αυτό το αίσθημα εμπνέει το θάρρος σ’ εμάς τους Έλληνας διανοουμένους, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, ν’ απευθυνθούμε στους αδελφούς μας όλου του κόσμου, για να ζητήσουμε, όχι την υλική αλλά την ηθική βοήθειά τους: Ζητούμε την εισφορά των ψυχών, την επανάσταση των συνειδήσεων, την εργασία, το κήρυγμα, την άμεση επίδραση, παντού όπου είναι δυνατόν, την άγρυπνη παρακολούθηση και την ενέργεια για έναν καινούριο πνευματικό Μαραθώνα, που θα απαλλάξει τα δυναστευόμενα έθνη από τη φοβέρα της πιο μαύρης σκλαβιάς που είδε ποτέ ο κόσμος. Όταν μια τέτοια επανάσταση συντελεσθεί, η Νίκη θα στεφανώσει το μέτωπο και του τελευταίου, του πιο ταπεινού εργάτη. 

Με τη μεγάλη και σταθερή αυτή ελπίδα, σας στέλνουμε τον πιο αδελφικό μας χαιρετισμό. Κωστής Παλαμάς, Σπύρος Μελάς, Άγγελος Σικελιανός, Γεώργιος Δροσίνης, Σωτήρης Σκίπης, Δημήτριος Μητρόπουλος, Κ. Δημητριάδης, Νικόλαος Βέης, Κωνσταντίνος Παρθένης, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Στράτης Μυριβήλης, Κώστας Ουράνης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Αλέξανδρος Φιλαδελφεύς, Άριστος Καμπάνης».  «Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοουμένους ολόκληρου του Κόσμου», εφημερίδα «Νέα Ελλάς», 10/11/1940 
 

Αν υπάρχουν απορίες για τη νίκη των Ελλήνων έναντι των Ιταλών στον πόλεμο του 1940 μπορούν να λυθούν εύκολα με την ανάγνωση του κειμένου που παρατέθηκε προηγουμένως και των υπογραφών, οι οποίες το συνοδεύουν. Η «εθνική Ελλάδος» του στοχασμού και της πνευματικής δημιουργίας συμμετείχε σε μια κίνηση επιβαλλόμενη από την κρισιμότητα της περίστασης. Προσωπικότητες που δεν χώρεσαν στην εποχή τους αλλά απλώθηκαν μέχρι τους καιρούς μας ένωσαν τους νόες τους για να δείξουν στον κόσμο ολόκληρο την ανωτερότητα των προθέσεων του ελληνικού πολιτισμού έναντι της ιταλικής επιθετικότητας. Η εθνική διανόηση δημιούργησε έναν πνευματικό λόχο που αξιοποίησε το οπλοστάσιο του ορθού λόγου για να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα για την πιο ιερή υπόθεση όλων: την Ελευθερία.
  
Συγκρίσεις  
Σ' αυτό το κείμενο που συνυπέγραψαν όλοι όσοι αναφέρονται ακόμα και σήμερα στα σχολεία δεν χωρούν σχόλια ή προσθήκες. Η διαχρονία της ελληνικής υπόθεσης, η ένωση με τους ποταμούς αίματος που χύθηκε στον τόπο μας από τους ανθρώπους μας εναντίον της βαρβαρότητας, η επίγνωση του ζόφου της σκλαβιάς και του βαρύτατου αντιτίμου του αγώνα, όλα δείχνουν σε μια κατεύθυνση:  

Νικήσαμε στο πεδίο της τιμής επειδή είχαμε επικρατήσει στην σφαίρα των ιδεών. 

Η προπολεμική ελίτ του πνευματικού κόσμου δεν ήταν ψευδεπίγραφη, άψυχη, άπατρις. Ήταν ένα με την ψυχή του έθνους, σάρκα από τη σάρκα του και βίωνε βαθιά το δράμα και το μεγαλείο του υπέροχου λαού μας. 

Αυτό το κείμενο σίγουρα στοιχειώνει σήμερα πάμπολλους ανάξιους του χαρακτηρισμού του «διανοούμενου», οι οποίοι ανταλλάσσουν την ανεξαρτησία της συνείδησής τους με ένα ξεροκόμματο που πετάει από καιρού εις καιρόν η φαύλη εξουσία της παρακμής. 

 Καλό είναι να το διαβάσουμε, να το εμπεδώσουμε και να κάνουμε τις συγκρίσεις μας..